امید دوحه به بازماندگان اوباما

 بعد از هفته‌ها سردرگمی و تناقض در مواضع امریکا در خصوص بحران کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس، به نظر می‌رسد با پافشاری رکس تیلرسون، وزیر خارجه و جیمز متیس، وزیر دفاع امریکا بر در دست گرفتن هدایت این پرونده و عقب‌نشینی نسبی دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا از دخالت در موضوع قطر، موضع واشنگتن درباره پرونده کشورهای عربی واضح و شفاف‌تر می‌شود.

امریکا هرچند نقش چندانی در آرام کردن بحران کشورهای عربی بازی نکرده و آن را دعوای خانوادگی توصیف کرده بود اما تاثیرات غیر مستقیمی بر روند ماجرا گذاشته، انتشار فهرست مطالبات کشورهای عربی از قطر یکی از نمونه تاثیرات امریکاست که از طریق وزارت خارجه از کشورهای عربی خواسته بود ابتدا مطالبات خود را از قطر مطرح کنند. بعد از انتشار مطالبات کشورهای عربی از قطر از طریق کانال‌های غیررسمی در رسانه‌ها امارات، قطر را متهم کرد که در راستای تلاش برای شکست میانجیگری کویت در زمینه حل بحران دست به چنین اقدامی زده است.

گرچه دوحه اعلام کرد که به این فهرست پاسخ مناسب را خواهد داد اما شواهد حاکی است که دوحه فهرست کشورهای عربی را نخواهد پذیرفت. در همین راستا وزیر خارجه امریکا که به نظر می‌رسد پرونده بحران قطر را در دولت ترامپ در دست گرفته روز سه‌شنبه با محمد بن عبدالرحمن، وزیر خارجه قطر و محمد عبدالله الصباح، وزیر مشاور دولت کویت دیدار کرده است. همزمان با دیدارهای تیلرسون با وزیر خارجه قطر و وزیر مشاور دولت کویت که به صورت جداگانه انجام شده عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان نیز در واشنگتن حضور داشت و در نشست خبری که برای خبرنگاران در مقر سفارت عربستان برگزار کرده بود، تاکید کرد که مطالبات ارایه شده به قطر غیرقابل مذاکره است.

روزنامه العربی الجدید قطر نوشته حضور غیر منتظره الجبیر در امریکا حاکی از این است که او به واشنگتن فراخوانده شده تا تحت نظارت تیلرسون پرونده بحران قطر را با مسوولان امریکایی به بحث بگذارد، اما اظهارات تند او در حضور خبرنگاران، اظهارات ضد و نقیض کاخ سفید در خصوص بحران قطر و توییت‌های دونالد ترامپ مسیر رسیدن به راه‌حل برای بحران کشورهای عربی را برای وزیر خارجه امریکا شبیه به مسیری مین‌گذاری شده کرده که نمی‌توان به طور قطع از به مقصد رسیدن آن مطمئن بود.

نیویورک‌تایمز فاش کرده بود که وزیر خارجه امریکا از اظهارات شان اسپایسر، سخنگوی کاخ سفید در خصوص قطر ناراضی بوده و معتقد است که این اظهارات شانس موفقیت تلاش‌های او برای حل بحران قطر را کاهش می‌دهد و توییت‌های دونالد ترامپ که شروط ارایه شده به قطر را ضروری توصیف کرده بود تیلرسون را ناامید‌تر کرده است.

با این وجود وزیر خارجه امریکا بیانیه‌ای در خصوص بحران کشورهای عربی صادر کرد تا به نوعی موضع متفاوت خود از کاخ سفید را علنی کند و طی آن به جای تاکید بر بیانیه کاخ سفید که اعلام کرده بود نقش امریکا فقط آسان‌تر کردن روند حل بحران است، پافشاری کرده که در عین حال که از میانجیگری کویت در حل بحران حمایت می‌کند، ارتباط و هماهنگی با همه جریان‌ها برای حل بحران را ادامه خواهد داد و همچنین به عنوان یک مسوول ارشد امریکایی تاکید کرد که بخشی از فهرست ارایه‌شده به قطر حالتی دستوری دارد که مورد قبول نیست.

موضع تیلرسون با اظهارات باب کورکر، سناتور امریکایی نیز تقویت شده که گفته بود می‌خواهد روند اجرایی شدن قراردادهای فروش سلاح به کشورهای عربی را متوقف کند. به این ترتیب العربی الجدید به نقل از منابع آگاه در وزارت خارجه امریکا گزارش داده که تلاش‌های تیلرسون به نحوی است که ممکن است نقش واشنگتن از تسهیل روند حل بحران به یکی از طرف‌های میانجیگر تبدیل شود.

وزیر خارجه قطر بعد از دیدار با تیلرسون گفته بود که اتهاماتی به قطر وارد شده که می‌خواهیم اشتباه بودن این اتهامات را ثابت کنیم. ما و امریکایی‌ها متفق‌القول هستیم که مطالبات کشورهای عربی باید معقول باشد و در پاسخ به اظهارات عادل الجبیر که گفته بود شروط کشورهای عربی غیرقابل مذاکره است، گفت: کشورها بر این اساس تصمیم‌گیری نمی‌کنند باید شروط آنها قابل مذاکره باشد.

وزارت خارجه روبه روی کاخ سفید
در مقابل رسانه‌های سعودی و اماراتی معتقدند که تلاش‌های قطر برای استفاده از شکاف موجود در سیاست خارجه امریکا راه به جایی نخواهد برد، روزنامه العرب چاپ لندن در گزارشی می‌گوید تلاش‌های قطر برای استفاده از بخشی از نیروهای دولت پیشین امریکا که در وزارت خارجه این کشور حضور دارند نمی‌تواند به دوحه کمک چندانی کند و فقط فرصت کوتاهی به دوحه می‌دهد تا پیش از تصمیم‌گیری قطعی امریکا در خصوص این بحران آن هم بر اساس منافع واشنگتن، قطر به بازی دیپلماتیک خود ادامه دهد.

با توجه به اینکه بسیاری از شخصیت‌های تاثیرگذار در وزارت خارجه امریکا افرادی هستند که در دوره اوباما انتخاب شده بودند. منابع دیپلماتیک عربی از واشنگتن به العرب گفته‌اند که لابی‌های قطر هنوز به نیروهای اوباما چشم امید دوخته‌اند در حالی که ادامه تناقض در اظهارات امریکایی‌ها می‌تواند وجهه سیاست خارجه دولت ترامپ را متزلزل و شکننده نشان دهد و سیگنال‌های متناقضی به شرکای امریکا در خاورمیانه می‌دهد.

در حالی که وزارت خارجه امریکا تلاش می‌کند نقش میانجی در بحران کشورهای عربی را به خود بگیرد، استراتژی ترامپ در جهت دیگری حرکت می‌کند. از زمانی که دونالد ترامپ قدرت را در امریکا در دست گرفته تلاش کرده است با بالا بردن بودجه پنتاگون و کاهش بودجه وزارت خارجه نقش این نهاد را کمتر کند، نقشی که در دوران اوباما و با حضور جان کری به عنوان وزیر خارجه کاملا پررنگ و در خاورمیانه تاثیرگذار بود. کارشناسان دوران کری و هیلاری کلینتون در وزارت خارجه امریکا را با دوران هنری کسینجر در دهه ٧٠ میلادی مقایسه می‌کنند که در آن دوره استراتژی امریکا در خاورمیانه را کاملا به سود اسراییل تغییر داده بود.

با گذشت نزدیک به یک ماه از بحران قطر با کشورهای عربی و اظهارات مسوولان رسمی کشورهای عربی علیه یکدیگر حکایت از امکان وقوع جنگ هم دارد. علی حسین باکر تحلیلگر و نویسنده در روزنامه العرب قطر فهرست مطالبات کشورهای عربی از دوحه را بررسی کرده و نوشته که اعتراض کشورهای عربی به انتشار فهرست مطالبات در رسانه‌ها شاید ناشی از شرم این کشورها از نمایان شدن نیت‌های غیرمنطقی این کشورها در رسانه‌ها باشد.

بیشتر از اینکه این فهرست خواسته کشورهای عربی از قطر باشد در واقع حاکی از اوامر این کشورها به دوحه است که با یک مهلت زمانی آن را تکمیل کرده و نمی‌توان از نگارش این فهرست این نکته را درک کرد که صاحبان آن به دنبال خاموش کردن آتشی هستند که خود شعله‌ور کرده‌اند.

تحلیلگر العرب قطر نوشته پیش از هرچیز برخی از این مطالبات که در واقع اتهام به قطر است نیازمند ادله‌ای برای اثبات آن است و بخش دیگری دخالت آشکار و صریح در امور داخلی قطر به شمار می‌رود که کشورهای عربی تلاش می‌کنند به یک کشور مستقل دستور دهند چه کاری انجام دهد و چه کاری انجام ندهد. نمی‌توان درک کرد که این کشورها با چه استدلالی این اتهامات را به قطر وارد کرده و در روابط خارجه این کشور با دیگر کشورها از جمله ترکیه دخالت می‌کنند.

تحلیلگر العرب می‌نویسد برای اینکه بدانیم چه افرادی با چه دیدگاهی این فهرست را نوشته‌اند باید ابتدا به لحن مضحک فهرست کشورهای عربی دقت کرد بعد مضمون مطالبات را مورد بررسی قرار داد به عنوان مثال یکی از خواسته‌های کشورهای عربی تعطیلی شبکه الجزیره و همه رسانه‌ها و روزنامه‌هایی است که مورد حمایت قطر هستند، نگرانی از یک پایگاه خبری و روزنامه و تلاش برای مسدود کردن آن حاکی از ضعف و سستی سیستم حکومتی این کشورها و حالت بی‌تجربگی و عدم بلوغ سیاست کشورهایی است که این فهرست را تنظیم و منتشر کرده‌اند.

در حالی که عمر غباش، سفیر امارات در روسیه در گفت‌وگو با گاردین اعلام کرده بود که ممکن است دامنه تحریم‌ها علیه قطر گسترده‌تر شود و بر اساس آن کشورهای عربی از شرکای اقتصادی خود خواهند خواست که میان این کشورها و تعامل تجاری با قطر یکی را انتخاب کنند. وی همچنین تاکید کرده با توجه به برخورد منفی دوحه با مطالبات کشورهای عربی، ممکن است اخراج قطر از شورای همکاری خلیج فارس تنها گزینه موجود برای تحریم و مجازات این کشور نباشد.

به گزارش اعتماد، العرب قطر نوشته با ادامه تشدید تنش‌های سیاسی و اقتصادی میان کشورهای عربی نباید انتظار داشت بحران این کشورها به زودی حل و فصل شود زیرا حکومت‌هایی که بحران را آغاز کرده‌اند حکومت‌هایی غیرمنطقی هستند که سیاست‌های خود را بر اساس سود و زیان تنظیم نمی‌کنند و به دلیل اینکه تصمیم‌گیری‌ها در این کشورها از طریق نهادهای دولتی به مشورت گذاشته نمی‌شود همه عوامل دست به دست هم می‌دهند تا تصمیم‌گیری‌های غیرمسوولانه و ناگهانی در این کشورها اتخاذ شود.

فهرست مطالبات کشورهای عربی به ما نشان می‌دهد که قطر با دولت‌ها و نهادهای مسوول و آگاهی طرف نیست بلکه با افرادی که شخصیت‌های متغیر و ناآگاه هستند طرف شده که از همان ابتدا عامل اصلی بروز بحران شده بودند و اگر شاهد دخالت جدی امریکا نباشیم با همین طرز فکر مانع حل این بحران خواهند شد و ادامه این بحران یعنی ویرانی منطقه‌ای که به دلیل جنگ‌های متعدد و سیاست‌های غلط منطقه‌ای در آستانه فروپاشی قرار گرفته است.