نرخ های جدید سود سپرده های بانکی کلید خورد

سامان دادن به نرخ سود سپرده های بانکی یکی از سیاست های مهم اقتصادی دولت یازدهم است که از اواخر سال گذشته مطرح شد. از آنجایی که تغییر نرخ سود سپرده های بانکی، پیامدهای مستقیم و غیر مستقیمی بر سایر بازارهای فعال در کشور از جمله بازار سرمایه و ... می گذارد، فعالان اقتصادی منتظر اعلام نرخ های جدید سود سپرده های بانکی از طرف بانک مرکزی بودند. براساس اعلام بانک مرکزی از این پس نرخ سود سپرده های روزشمار 10 درصد و سپرده های یک ساله و بیشتر 22 درصد خواهد بود و این نرخ ها از امروز شنبه 13 اردیبهشت 1393 در تمامی شعبه های بانک ها و موسسه های اعتباری به طور هماهنگ به اجرا گذاشته می شود.

بانک مرکزی با صدور بخشنامه یی به مدیران عامل بانک های دولتی، غیردولتی و موسسه های اعتباری بر اجرای دقیق تفاهم نامه ی کاهش نرخ سود سپرده های بانکی تاکید کرد و قرار است از امروز، بازرسان مدیریت کل نظارت بر بانک ها و موسسه های اعتباری بانک مرکزی در سرتاسر کشور با مراجعه به شعبه های بانک ها و موسسه ها بر اجرای تفاهم نامه نظارت داشته باشند. بانک هایی که بیش از نرخ تعیین سود مورد نظر، سود پرداخت کنند، مشمول اقدام های تنبیهی خواهند بود.

دولت معتقد است با کاهش نرخ سود سپرده های بانکی، نظم به بازار پولی برمی گردد.این اقدام همچون دیگر اقدام های دولت، موافقان و مخالفان زیادی دارد. موافقان این تصمیم بانک مرکزی بیشتر، فعالان و سرمایه گذاران در بازار سرمایه و سایر بازارهایی هستند که به طور موازی با بازار پولی و بانکی کشور فعال هستند و دولت هم معتقد است با نظم بخشیدن به بازار پولی کشور بخش تولید و صنعت با قدرت بیشتری به کار خود ادامه می دهد. اما مخالفان، بیشتر کسانی هستند که عمده ی سرمایه خود را با ریسک کمتر و رسیدن به سود مطمئنه به دست بانک ها سپرده اند و در زمان حاضر با کاهش سود بانکی، سرمایه گذاری در بانک ها برایشان اقتصادی نیست.

بسیاری از کارشناسان معتقدند رکود در بازار حاصل انباشت نقدینگی در بانک ها است و افزایش نرخ سود سپرده های بانکی در دو سال گذشته، انگیزه ی انباشت نقدینگی در بانک ها را به طور قابل توجهی افزایش داد و آنجایی که بانک ها هم در این چند سال دستی در سرمایه گذاری در بخش تولید و صنعت نداشتند، صنعت و بازارهای موازی به خواب رفتند. از طرفی دیگر برخی از کارشناسان اقتصادی نگران این هستند که نقدینگی خارج شده از بانک ها دست دلالان بیفتد یا سایر بازارهایی را که در سیاست کلان اقتصاد کشور باید ثابت بمانند، ملتهب کند و در مسیر تعریف شده و تعیین شده سرمایه گذاری نشود.

رقیب بازار سرمایه عقب کشید

همانطور که گفته شد شورای هماهنگی بانک های دولتی و کانون بانک های خصوصی به تفاهم رسیدند که نرخ سود بین 10 تا 22 درصد تعیین شود و این سیاست از امروز به اجرا گذاشته شد. بانک ها که تا پیش از این ابلاغیه، 22 درصد به سپرده های کوتاه مدت سود روزشمار می دادند، اکنون باید 10 درصد به این نوع سپرده ها، سود بدهند. حال باید دید این سیاست تا چه حد بر افزایش تولید و خروج بازارهای موازی از رکود تاثیر گذار خواهد بود.

«عباس هشی» کارشناس اقتصاد و حسابرس ارشد بورس با بیان اینکه زمانی که بازاری جذابیت خود را از دست بدهد بازار دیگری برای سرمایه گذاران جذاب می شود، گفت: به طور قطع وقتی بانک ها جذابیت خود را که نرخ سود سپرده است از دست بدهند، سرمایه داران هم نقدینگی خود را به سمت بازاری هدایت می کنند که سود بیشتری داشته باشد.

وی ادامه داد: بانک ها از طریق شرکت های زیر مجموعه های خود از محل منابع مالی که همان سپرده های مردم است در بخش های اقتصادی غیر بانکی سرمایه گذاری می کنند؛ به عنوان مثال سهام عمده ی «مترو» یا برخی از آزادراه ها متعلق به بانک ها است و بانک ها با مشارکت در این طرح ها و ارایه ی تسهیلات تکلیفی درآمدزایی می کنند.

هشی با بیان اینکه همواره سیستم بانکی رقیب بازار سرمایه است، اظهار داشت: درآمد بانک ها از محل به امانت گرفتن پول مردم است و به طور معمول هر چه نرخ سود سپرده های بانکی افزایش یابد، نرخ بهره ی تسهیلات بانکی هم افزایش می یابد؛ البته در تمام دنیا هم دولت نرخ سود را تعیین می کند و نرخ سود بانک ها با نرخ تورم همسو است. حال وقتی نرخ سود بانکی افزایش می یابد، انتظار در بازار سرمایه این است که سود بازار بیشتر از این عدد باشد و اگر به این سود نرسد، سرمایه داران سود سپرده های بانکی را ترجیح می دهند.

این کارشناس اقتصادی کشور گفت: سرمایه داران نقدینگی خود را به بازاری هدایت می کنند که سود بیشتری دارد و در زمان حاضر هم حجم بالایی از نقدینگی صاحبان سرمایه در بانک ها انباشت شده است؛ وقتی سود روز شمار بانک ها افزایش می یابد، به طور قطع توجه سرمایه داران هم به این بازار پولی جلب می شود.

وی با بیان اینکه با کاهش نرخ بهره بانکی، بازار سهام و سرمایه مثبت می شود، ادامه داد: واقعیت این است که نرخ سود سپرده های بانکی و شاخص بازار در سال گذشته در مدت زمان کوتاهی رو به افزایش و صعودی بود که با آمدن دولت تدبیر و امید و ایجاد امید بین مردم این رشد ادامه داشت اما کارشناسان تذکر داده بودند که این رشد شاخص و سیر نزولی نرخ دلار باید جراحی شود چراکه این پیش بینی می شد که دولت پیشین این افزایش ها را به قصد کاهش با شیب تند در دولت جدید اعمال کرده است اما متاسفانه به موقع جراحی نشد و با افزایش نرخ خوراک پتروشیمی در دی ماه سال گذشته شاخص سیر نزولی به خود گرفت که البته طبیعی هم بود.

هشی تاکید کرد: دولت قصد دارد با کاهش نرخ سود سپرده های بانکی توجه سرمایه داران را به سمت بازارهایی چون سرمایه جلب کند و طبیعی است که وقتی بازاری از سوددهی خارج شود، نقدینگی از آن بازار به بازار دیگری منتقل شود.

التهاب بازار سکه و ارز

نرخ سود سپرده هایی که هم اکنون با قراردادهای کوتاه و بلند مدت نزد بانک ها هستند، تا زمان سر رسید قراردادهایشان دستخوش تغییر نخواهد شد و طبق سیاست های اعمال شده نرخ سود سپرده های روز شمار بیشترین کاهش نرخ سود را داشتند. «مهدی تقوی» اقتصاددان معتقد است نرخ های 21 و 22 درصد سود سپرده های بانکی بهره های اسمی هستند و نرخ واقعی سودها آن نرخی است که منهای نرخ تورم باشد؛ یعنی نرخ سودهای بانکی باید بیشتر از نرخ تورم در کشور باشند. بنابراین اگر تورم بالای 40 درصد در کشور را قبول داشته باشیم؛ در حال حاضر مردم سودی از بانک ها نمی گیرند.

وی افزود: مردم آمریکا اگر به دریافت نرخ سود بانکی 2 درصد راضی هستند دلیلش این است که نرخ تورم در آن کشور نزیک به صفر یا یک درصد است. بنابراین مردم ایران نه تنها سودی از بانک ها دریافت نمی کنند بلکه قدرت خرید خود را هم از دست می دهند.

تقوی با اشاره به تاثیر افزایش و کاهش نرخ سود سپرده های بانکی در سایر بازارهای موازی گفت: وقتی بانک ها درصد نرخ سود بانکی را برای کوتاه مدت افزایش می دهند، نقدینگی به این سمت می رود اما با کاهش نرخ سود بانکی نقدینگی را از این بازار پولی خارج می کنند اما این کاهش نرخ، به میزانی نیست که بتواند بازار سرمایه را در کوتاه مدت زیر تاثیر قرار بدهد اما به طور قطع بخش قابل توجهی از این نقدینگی وارد بازار سکه و ارز می شود و این دو بازار را ملتهب می کند.

کاهش نرخ سود بانکی زیر تاثیر کاهش نرخ تورم

با توجه به این قاعده که نرخ سود سپرده های بانکی باید متناسب با نرخ تورم در کشور باشد، کارشناسان بر این باورند که زمانی سرمایه گذاری و سپرده گذاری در بانک ها توجیه اقتصادی دارد که نرخ سود سپرده ها از نرخ تورم در کشور بالاتر باشد و حال که نرخ تورم در کشور رو به کاهش است نرخ سود بانک ها هم باید کاهش یابد. از طرفی تا زمانی که بانک ها سود قابل توجهی بابت سپرده های روز شمار به مشتریان صاحب سرمایه خود می دهند، سرمایه داران با قبول سود مطمئنه ریسک سرمایه گذاری در بازارهای دیگری چون بازار سرمایه و بورس، طلا و ارز را نمی پذیرند. بنابراین یکی از دلایل اتخاذ این سیاست بانک مرکزی هدایت سرمایه ها به سوی بازار سرمایه بود که پیش از این هم دولت رایزنی هایی را با بانک ها برای کمک و تزریق نقدینگی به بازار سرمایه و صنعت داشت و نتایجی چون تزریق نقدینگی 5 هزار میلیارد تومانی به بورس، یکی از نتایج این رایزنی ها بود.

اما کاهش نرخ سود سپرده های بانکی تنها به بانک های دولتی و شبه دولتی محدود نمی شود و در این سیاست بانک مرکزی با بانک های خصوصی و موسسه های مالی هم به توافق و تفاهم رسیده است. مهدی تقوی در این باره گفت: تمام بانک ها اعم از خصوصی، دولتی، شبه دولتی و موسسه ها سیاست های بانک مرکزی هستند و در همه جای دنیا هم دولت نرخ سود بانکی را مشخص می کند. البته در اینجا از آنجایی که بانک های خصوصی کارایی بیشتری دارند و کارآمدتر هستند، ممکن است با ارایه ی سود بیشتر سرمایه های بیشتری را به خود جلب کنند اما در کل در اجرای مقررات نظام بانکی تابع بانک مرکزی هستند .

هشی هم در این ارتباط معتقد است: هر چند درصد بخش خصوصی در فعالیت های اقتصادی و بانک ها بسیار کم و حداقلی است و عمده ی بانک ها دولتی، شبه دولتی، نهادی یا بنیادی هستند و بانک مرکزی راحت تر می تواند تصمیم های خود را در این بانک ها به اجرا دربیاورد، اما احتمال آن می رود همین بانک های خصوصی که درصد کمی از آنها غیر دولتی هستند برای اجرای کاهش نرخ سود سپرده های بانکی، امتیازاتی را از دولت گرفته باشند.

در حالی که هنوز یک روز هم از اجرای سیاست جدید بانک مرکزی نگذشته است، گفته می شود شاخص بورس رشد محسوسی را داشته است و بازار سرمایه واکنش مثبتی به این توجه دولت و تصمیم بانک مرکزی نشان داده است و به گفته ی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با توجه به شرایط فعلی اقتصاد و توجه دولت به بازار سرمایه چشم انداز خوبی در انتظار سرمایه گذاران و سهامداران است.

اما انتشار این خبر، بازارهای سکه، طلا و ارز زیر تاثیر خود قرار داد؛ به طوری که برخی از کارشناسان معتقدند با کاهش نرخ سود سپرده بانکی؛ نقدینگی به سمت بازارهای سنتی طلا و ارز می رود. همانطور که با کاهش شاخص بورس تهران و نقدینگی به سمت فعالیت های غیرمولد رفتند و نتیجه آن شد که قیمت دلار به حدود 3300 تومان افزایش پیدا کرد و قیمت سکه هم به مرز یک میلیون تومان نزدیک شد. از طرفی دیگر برخی از مسوولان این سیاست دولت را حمایت از بخش خصوصی می دانند که با اجرای این سیاست این پیش بینی را دارند که سرمایه گذاری در بخش تولید افزایش می یابد.