واکنش به جوسازی درباره یک تصویر کتاب درسی

در پی‌جنجال اخیر برخی از رسانه‌ها در‌ خصوص چرایی استفاده از تصویر فردی با بازوان خالکوبی شده در کتاب «تفکر و سواد رسانه ای»، دفتر تالیف کتاب های درسی ابتدایی ومتوسطه نظری پاسخ داد.

 به نقل از روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، در این پاسخ آمده است:اصل کار، یعنی آوردن تصویری که نشان دهنده کلیشه بدن باشد لازمه این درس است، اما در عکس کنونی ایراداتی وجود دارد که در هنگام انتخاب به چشم نیامده است.

در این کتاب، به جز تصاویر جلد و پشت جلد و دو تصویر امام (ره) و مقام معظم رهبری، از 168 تصویر اصلی و 7 آیکون تکرار شونده استفاده شده است.

کارکرد تصاویر اصلی تعمیق یادگیری مضمون درس و کارکرد آیکون‌ها، راهنمایی سریع دانش‌آموز به نوع فعالیت است. ویژگی‌های زیر در انتخاب تصاویر مد نظر بوده است:

در خدمت متن بودن تصاویر برای درک بهتر مباحث تخصصی کتاب

ارتباط برقرار کردن مخاطب با تصاویر به لحاظ ویژگی‌های سنی (نیازها، علایق، توانایی‌ها)

انتخاب تصاویر با رعایت ملاحظات جنسیتی (قابلیت ارائه در کلاس‌های دخترانه و پسرانه به صورت مشترک)

فراهم آوردن حداقل محتوای تصویری، با توجه به تفاوت میزان دسترسی معلمان و دانش‌آموزان سراسر کشور.

لذا در کتابی که برای واکسینه کردن تألیف شده چند تصویر غیرمتعارف سایر کتاب‌های درسی از 170 تصویر از ضروریات محتوای کتاب است.

در درس 6 با عنوان کلیشة بدن استفاده از تصویر خالکوبی شدة دیوید بکهام و عروسک باربی حداقل گریزناپذیر استفاده از تصویر برای آموزش مفهوم کلیشة بدن است که پیامدهای آن مبتلا به افراد و جامعه در حال حاضر می‌باشد.

این درس و تصاویرآن با هدف پرورش تفکر سیستمی و شناسایی اهداف این کلیشه‌سازی در بحثی به نام صنعت پولساز بدن شامل (صنایع لوازم آرایشی و پیرایشی، پوشاک، جراحی‌های زیبایی و لوازم و تجهیزات پزشکی آن، صنعت داروسازی شامل داروهای چاقی، لاغری، بدنسازی، تجارت مواد مخدر مؤثر در کاهش وزن، و ...) در کتاب ارائه شده است.

اصولاً تصویر دیوید بکهام به عنوان یک نمونة منفی از منظر نقش ستاره‌ها در ترویج کلیشة بدن در این درس مورد نقد قرار می‌گیرد. این فرد که در مدل مو، شکل بدن، خالکوبی‌های مستهجن و پوشش او مظهر کلیشه برای پسرها به شمار می‌آید یا افرادی مشابه برای دخترها، به عنوان نمونة منفی معرفی شده و مهم‌ترین سؤالی که در رابطه با آنها مطرح می‌شود این است که کسانی با استفاده از این افراد کلیشة بدن را ترویج می‌دهند؛ چه کسانی از ترویج کلیشة بدن نفع می‌برند و چه کسانی ضرر می‌کنند؟ در این درس توجه دانش‌آموزان را به این نکته جلب می‌کنیم که کلیشة بدن یا تصور بدن توسط صنایعی ترویج داده می‌شود. استفاده از ستاره‌ها مانند فوتبالیست‌ها، هنرپیشه‌ها، خوانندگان و ... در این کلیشه‌سازی و نقش الگویی آنها در این درس مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد.

این ستاره و امثال او می‌توانند جوانان را به پذیرش این کلیشه ترغیب کنند و آنها را ناآگاهانه درخدمت صنایع بدن در آورند. آنها باید بررسی کنند که در صورت پذیرش چنین کلیشه‌ای چه نفعی می‌برند و چه ضرری می‌کنند. در این گفت‌وگوها بر ارزشمندی توانایی‌های درونی دانش‌آموزان و اعتماد به این ارزشمندی تأکید می‌شود.

اگر چه انتخاب این تصویر و لزوم داشتن بار منفی اقتضای کتاب بوده و دقت کافی به عمل آمده، اما در حالتی که عکس وارونه گرفته شود در آن تصاویری قابل تصور است که مناسب به نظر نمی‌رسد و در بازنگری کتاب حذف شده است.