بافضیلت ترین عمل در شب نیمه شعبان

 هنگامی که ماه شعبان فرا می‌رسد، شیعیان را سرور و شادی مضاعفی فرا می‌گیرد و هنگامی که به نیمه آن نزدیک می‌شوند، قلب آنان مالامال از عشق مهدوی می‌شود و یک‌صدا دعای فرج را سر می‌دهند.

در میان روزها و شب‌های ماه شعبان، شب نیمه این ماه مصادف با ولادت حضرت مهدی(عج) از شرافت ویژه‌ای برخوردار است، در بحارالانوار در مورد اهمیت این شب از زبان پیامبر اکرم(ص) این‌گونه روایت شده است: من شب نیمه شعبان، خوابیده بودم که جبرئیل به نزدم آمد و گفت: ای محمد! آیا در این شب می‌خوابی؟ گفتم: ای جبرائیل! مگر این شب چه شبی است؟ جبرائیل گفت: این شب، شب نیمه شعبان است ای محمد برخیز! پس مرا از بستر خواب بلند کرد و آن‌گاه مرا به بقیع برد و گفت: سرت را بلند کن و به آسمان بنگر، این شبی است که در آن در‌های آسمان و در رحمت الهی و رضایت او گشوده می‌شود... ای محمد! هر کس این شب را تا صبح به تکبیر، تسبیح، دعا، نماز، قرائت قرآن، انجام مستحبات و استغفار بگذراند، بهشت منزل و آرامشگاه او خواهد بود و نیز در آن شب اجل‌ها و ارزاق مردم از این سال به سال دیگر تقسیم می‌شود و هرچه در تمام سال اتفاق می‌افتد، در این شب وارد می‌شود.

همچنین در روایتی از کمیل یار وفادار امیرالمؤمنین(ع) آمده است، در جلسه‌ای یکی از یاران حضرت از ایشان درباره این آیه شریفه سوره دخان «فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ» سؤال کرد، ایشان نیز در تفسیر شب قدر که امور آدمیان در آن مقدر می‌شود به بیان اهمیت شب نیمه شعبان پرداختند و به خصوص بر خواندن دعای حضرت خضر(ع) -دعای کمیل- در این شب تأکید کردند.

اعمال شب نیمه شعبان چند چیز است:

1- غسل که باعث کاسته شدن گناهان می‌شود.

2- احیاء این شب به نماز و دعا و استغفار، همان‌طور که امام سجاد(ع) انجام می‌دادند، در روایت آمده هر که این شب را احیا دارد در روزی که دل‌ها می‌میرند، دل او هرگز نمی‌میرد.

3- زیارت امام حسین(ع) که با فضیلت‌ترین اعمال در این شب است و باعث آمرزش گناهان می‌شود، هرکه می‌خواهد امام حسین(ع) را زیارت کند، باید زیارت حضرت را بخواند و اقلّ زیارت آن حضرت این است که بر پشت بام رود و به چپ و راست رو به آسمان کند و زیارت حضرت را با این کلمات بخواند: «السلام علیک یا اباعبدالله السلام علیک ورحمة الله وبرکاته» و هر کس امام حسین(ع) را این‌گونه زیارت کند، امید است ثواب حج و عمره برای او نوشته شود.

4- نماز در شب نیمه شعبان: امام صادق(ع) در مورد با فضیلت‌ترین دعاها در شب نیمه شعبان می‌فرمایند: هنگامی که نماز عشاء را به جای آوردی دو رکعت نماز بگزار، در رکعت اول، حمد و سوره کافرون و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره توحید بخوان، پس از سلام سی و سه مرتبه «سبحان الله»، سی و سه مرتبه «الحمدلله» و سی و چهار مرتبه «الله اکبر» سپس بگوید: «یا من الیه ملجأ العباد»، پس از آن سجده کند و بیست مرتبه بگوید «یا رب»، هفت مرتبه «یا الله» و هفت مرتبه «لاحول ولا قوّة الّا باللّه» ده مرتبه «ماشاء الله لاقوّة الّا بالله»، سپس صلوات بر پیامبر (ص) بفرستد و حاجات خود را بخواهد، حضرت فرمود به خدا قسم خدای متعال به کرم و فضل خود، آن‌ را به تو می‌دهد.

5- دعای تعلیم داده شده از حضرت صادق علیه‌السلام در شب نیمه شعبان.
اَللّهُمَّ اَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الْعَلِیُّ الْعَظیمُ الْخالِقُ
خدایا تویی زنده پاینده والای بزرگ آفریننده

الرّازِقُ الْمُحْیِی الْمُمیتُ الْبَدیَّءُ
و روزی دهنده زنده کننده و میراننده آغاز کننده

الْبَدیعُ لَکَ الْجَلالُ وَ لَکَ الْفَضْلُ وَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الْمَنُّ وَ لَکَ الْجُودُ
و پدید آورنده، برای تو است بزرگی و از آن تو است فضیلت و ستایش و از آن تو است نعمت و جود

وَ لَکَ الْکَرَمُ وَ لَکَ الاْمْرُ وَ لَکَ الْمَجْدُ وَ لَکَ الْشُّکْرُ وَحْدَکَ لاشَریکَ لَکَ
و خاص تو است بزرگواری و از تو است فرمان و شوکت و خاص تو است سپاسگزاری که یگانه ای و شریکی برایت نیست

یا واحِدُ یا اَحَدُ یا صَمَدُ یا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ
ای یگانه ای یکتا ای بی نیاز ای که فرزندی ندارد و فرزند کسی نباشد و نیست برایش

کُفُواً اَحَدٌ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاْغفِرْ لی وَارْحَمْنی وَاکْفِنی
همتایی هیچ کس. درود فرست بر محمد و آل محمد و بیامرز مرا و به من رحم کن و کفایت کن

ما اَهَمَّنی وَاقْضِ دَیْنی وَ وَسِّعْ عَلَیَّ فی رِزْقی فَاِنَّکَ فی هذِهِ اللَّیْلَةِ
از من آنچه فکر مرا به خود مشغول کرده و قرضم را ادا کن و در روزیم گشایش ده زیرا که تو در این شب

کُلَّ اَمْرٍ حَکیمٍ تَفْرُقُ وَ مَنْ تَشاَّءُ مِنْ خَلْقِکَ تَرْزُقُ فَارْزُقْنی وَ اَنْتَ
هر کار محکمی را از هم جدا کنی و هر یک از مخلوقات خود را بخواهی روزی دهی پس روزیم ده که تو

خَیْرُ الرّازِقینَ فَاِنَّکَ قُلْتَ وَ اَنْتَ خَیْرُ الْقاَّئِلینَ النّاطِقینَ وَاسْئَلوُا اللّهَ
بهترین روزی دهندگانی زیرا تو خود گفتی و تو بهترین گویندگان و ناطقان هستی که فرمودی «از خدا بخواهید از فضل او»

مِنْ فَضْلِهِ فَمِنْ فَضْلِکَ اَسْئَلُ وَ اِیّاکَ قَصَدْتُ وَابْنِ نَبِیِّکَ اعْتَمَدْتُ وَ لَکَ
پس من از فضل تو می خواهم و تو را قصد کردم و به فرزند پیمبرت اعتماد کردم و به تو

رَجَوْتُ فَارْحَمْنی یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.
امیدوارم پس به من رحم کن ای مهربانترین مهربانان.

6- خوانده شود؛ دعایی که حضرت رسول صلی الله علیه و آله در این شب می خواندند:
اَللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْیَتِکَ ما یَحُولُ بَیْنَنا
خدایا بهره ما کن از ترس خود بدان اندازه که حائل شود میان ما

وَ بَیْنَ مَعْصِیَتِکَ وَ مِنْ طاعَتِکَ ما تُبَلِّغُنا بِهِ رِضْوانَکَ وَ مِنَ الْیَقینِ ما
و نافرمانیت و از اطاعت خویش بدان مقدار که ما را به خشنودی و رضوان تو برساند و از یقین بدان

یَهُونُ عَلَیْنا بِهِ مُصیباتُ الدُّنْیا اَللّهُمَّ اَمْتِعْنا بِاَسْماعِنا وَ اَبْصارِنا
حد که به وسیله آن ناگواری های دنیا بر ما آسان شود خدایا ما را به گوش هایمان و دیده هامان

وَ قُوَّتِنا ما اَحْیَیْتَنا وَاجْعَلْهُ الْوارِثَ مِنّا وَاجْعَلْ ثارَنا عَلی مَنْ ظَلَمَنا
و نیرویمان تا زنده ایم بهره مند ساز و آن را وارث ما گردان و خون ما را به گردن کسی انداز که بر ما ستم کرده

وَانْصُرنا عَلی مَنْ عادانا وَلا تَجْعَلْ مُصیبَتَنا فی دینِنا وَلا تَجْعَلِ
و یاری ده ما را بر کسی که با ما دشمنی کند و مصیبت ما را در دینمان قرار مده و دنیا

الدُّنْیا اَکْبَرَ هَمِّنا وَلا مَبْلَغَ عِلْمِنا وَلا تُسَلِّطْ عَلَیْنا مَنْ لا یَرْحَمُنا
را بزرگترین اندوه ما قرار مده و نیز آخرین حد دانش ما قرارش مده و مسلط مکن بر ما کسی را که بر ما رحم نکند

بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.
به رحمتت ای مهربانترین مهربانان

و این دعای جامع کاملی است و خواندن آن در اوقات دیگر نیز غنیمت است و از عوالی اللئالی نقل شده که حضرت رسول صَلَّی اللَّهِ عَلِیهِ وَ اله همیشه این دعا را می‌خواندند.

7- شیخ در مصباح از ابویحیی در ضمن خبری در فضیلت شب نیمه شعبان روایت کرده که از مولای خودم حضرت صادق علیه السلام پرسیدم که بهترین دعاها در این شب چیست؟ فرمود: پس از آن که بجا آوردی نماز عشا را، دو رکعت نماز اقامه کن که در رکعت اول حمد و سُوره قُلْ یا اَیُّهَا الْکافِروُنَ خوانده شود و در رکعت دوم حمد و سوره توحید خوانده شود. پس از سلام، تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها گفته شود. پس از آن این دعا خوانده شود:
یا مَنْ اِلَیْهِ مَلْجَاءُ الْعِبادِ فِی الْمُهِمّاتِ وَ اِلَیْهِ یَفْزَعُ الْخَلْقُ فیِ الْمُلِمّاتِ
ای که به سوی او است پناه بندگان در کارهای اندوه خیز و به سوی او پناه برند خلایق در پیش آمدهای ناگوار

یا عالِمَ الْجَهْرِ وَالْخَفِیّاتِ وَ یا مَنْ لا تَخْفی عَلَیْهِ خَواطِرُ الاْوْهامِ
ای دانای آشکار و نهان و ای که بر او پنهان نماند اندیشه هایی که در دل ها افتد
وَ تَصَرُّفُ الْخَطَراتِ یا رَبَّ الْخَلایِقِ وَالْبَرِیّاتِ یا مَنْ بِیَدِهِ مَلَکُوتُ
و تصرف کردن آن خاطرات ای پروردگار خلایق و آفریدگان ای که ملکوت

الاْرَضینَ وَالسَّمواتِ اَنْتَ اللّهُ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ اَمُتُّ اِلَیْکَ بِلا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ
زمین ها و آسمان ها به دست او است تویی خدایی که معبودی جز تو نیست به
سویت توسل جویم به کلمه «لا اله الا انت»

فَیا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ اجْعَلْنی فی هِذِهِ اللَّیْلَةِ مِمَّنْ نَظَرْتَ اِلَیْهِ
پس ای خدایی که معبودی جز تو نیست بگردان مرا در این شب از کسانی که به سویش نگریسته و مورد

فَرَحِمْتَهُ وَ سَمِعْتَ دُعاَّئَهُ فَاَجَبْتَهُ وَ عَلِمْتَ اسْتِقالَتَهُ فَاَقَلْتَهُ
رحم خویش قرارش داده و دعایش شنیده و اجابت کرده و پشیمانیش را دانسته پس او را پذیرفته ای

وَ تَجاوَزْتَ عَنْ سالِفِ خَطیئَتِهِ وَ عَظیمِ جَریرَتِهِ فَقَدِ اسْتَجَرْتُ بِکَ
و از خطاهای گذشته اش و گناه بزرگش در گذشته ای پس من از گناهانم به تو پناهنده شده

مِنْ ذُنُوبی وَ لَجَاْتُ اِلَیْکَ فی سَتْرِ عُیُوبی اَللّهُمَّ فَجُدْ عَلَیَّ بِکَرَمِکَ
و به تو ملتجی گشته ام در این که عیوبم را بپوشانی خدایا پس جود کن بر من به کرم خود

وَ فَضْلِکَ وَاحْطُطْ خَطایایَ بِحِلْمِکَ وَ عَفْوِکَ وَ تَغَمَّدْنی فی هذِهِ
و فضلت و بریز خطاهای مرا به بردباری و گذشت خویش و فراگیر مرا در این

اللَّیْلَةِ بِسابِغِ کَرامَتِکَ وَاجْعَلْنی فیها مِنْ اَوْلِیاَّئِکَ الَّذینَ اجْتَبَیْتَهُمْ
شب به فراوان کرمت و بگردان مرا در این شب از آن دوستانت که آنان را برای طاعت خویش برگزیده

لِطاعَتِکَ وَاخْتَرْتَهُمْ لِعِبادَتِکَ وَ جَعَلْتَهُمْ خالِصَتَکَ وَ صِفْوَتَکَ
و برای پرستشت انتخاب فرمودی و ایشان را جزء خاصان درگاه و برگزیدگانت قرار دادی

اَللّهُمَّ اجْعَلْنی مِمَّنْ سَعَدَ جَدُّهُ وَ تَوَفَّرَ مِنَ الْخَیْراتِ حَظُّهُ وَاجْعَلْنی مِمَّنْ
خدایا بدار مرا از آن کسانی که کوشش به جایی رسیده و از نیکی ها بهره فراوان نصیبش گشته و مرا از کسانی قرار ده

سَلِمَ فَنَعِمَ وَ فازَ فَغَنِمَ وَاکْفِنی شَرَّ ما اَسْلَفْتُ وَاعْصِمْنی مِنَ الاِْزدِیادِ
که تندرست شده و متنعم و رستگار و بهره مند گشته و کفایت کن مرا از شر آنچه کرده ام و نگاهم دار از افزودن

فی مَعْصِیَتکَ وَ حَبِّبْ اِلَیَّ طاعَتَکَ وَ ما یُقَرِّبُنی مِنْکَ وَ یُزْلِفُنی عِنْدَکَ
در نافرمانیت و دوست گردان نزد من فرمانبرداریت را و آنچه مرا به تو نزدیک و مقرب درگاهت گرداند

سَیِّدی اِلَیْکَ یَلْجَاءُ الْهارِبُ وَ مِنْکَ یَلْتَمِسُ الطّالِبُ وَ عَلی کَرَمِکَ
آقای من به سوی تو پناه آرد شخص گریز پای و از تو عاجزانه طلب کند جوینده و بر کرم تو

یُعَوِّلُ الْمُسْتَقیلُ التّائِبُ اَدَّبْتَ عِبادَکَ بالتَّکَرُّمِ وَ اَنْتَ اَکْرَمُ الاْکْرَمینَ
تکیه کند شخص عذرخواه و توبه کننده ادب کردی بندگانت را به کرم ورزی به آنها و تو کریم ترین کریمانی

وَ اَمَرْتَ بِالْعَفْوِ عِبادَکَ وَ اَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ اَللّهُمَّ فَلا تَحْرِمْنی
و تو خود به بندگانت دستور گذشت دادی و خود آمرزنده و مهربانی خدایا پس مرا از آنچه از

ما رَجَوْتُ مِنْ کَرَمِکَ وَلا تُؤْیِسْنی مِنْ سابِغِ نِعَمِکَ وَلا تُخَیِّبْنی مِنْ
کرمت امید دارم محرومم مکن و از نعمت های ریزانت مایوسم مدار و از بهره های فراوانت که در

جَزیلِ قِسَمِکَ فی هذِهِ اللَّیْلَةِ لاِهْلِ طاعَتِکَ وَاجْعَلْنی فی جُنَّةٍ مِنْ
این شب برای فرمانبردارانت مقرر داشته ای بی بهره ام مساز و مرا در پناهگاه محکمی از آزار مخلوقات

شِرارِ بَرِیَّتِکَ رَبِّ اِنْ لَمْ اَکُنْ مِنْ اَهْلِ ذلِکَ فَاَنْتَ اَهْلُ الْکَرَمِ وَالْعَفْوِ
شرورت قرار ده پروردگارا اگر من چنین شایستگی ندارم ولی تو شایسته کرم و گذشت و

وَالْمَغْفِرَةِ وَ جُدْ عَلَیَّ بِما اَنْتَ اَهْلُهُ لا بِما اَسْتَحِقُّهُ فَقَدْ حَسُنَ ظَنّی
آمرزشی و فرو ریز بر من بدانچه تو شایسته آنی نه بدانچه من سزاوار آنم زیرا به راستی گمان من نیک است

بِکَ وَ تَحَقَّقَ رَجاَّئی لَکَ وَ عَلِقَتْ نَفْسی بِکَرَمِکَ فَاَنْتَ اَرْحَمُ الرّاحِمینَ وَ اَکْرَمُ الاْکْرَمینَ
و امیدم درباره تو محکم شده و جانم به سر رشته کرم تو آویخته است پس تویی مهربان ترین مهربانان و کریم ترین کریمان

اَللّهُمَّ وَاخْصُصْنی مِنْ کَرَمِکَ بِجَزیلِ
خدایا مرا مخصوص بدار از کرم خویش به بهره های فراوان

قِسَمِکَ وَاَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ وَاغْفِر لِیَ الَّذنْبَ الَّذی یَحْبِسُ عَلَیَّ الْخُلُقَ
و تقسیم های شایانت و از کیفر تو به عفوت پناه می برم و بیامرز برایم آن گناهی را که عادت بد(مانند دروغ) را بر من حبس کند

وَ یُضَیِّقُ عَلیَّ الرِّزْقَ حَتّی اَقُومَ بِصالِحِ رِضاکَ وَ اَنْعَمَ
و روزی را بر من تنگ سازد تا من به خشنودی شایسته تو اقدام کنم و به عطای فراوانت

بِجَزیلِ عَطاَّئِکَ وَاَسْعَدَ بِسابِغِ نَعْماَّئِکَ فَقَدْ لُذْتُ بِحَرَمِکَ
متنعم گردم و به نعمت های بسیارت خوشبخت شوم زیرا من به آستان تو پناه آوردم

وَ تَعَرَّضْتُ لِکَرَمِکَ وَاسْتَعَذْتُ بِعَفْوِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ وَ بِحِلْمِکَ مِنْ
و به کرم تو آویختم و به گذشت تو پناه جستم از ترس کیفرت و به بردباریت پناه جستم از

غَضَبِکَ فَجُدْ بِما سَئَلْتُکَ وَاَنِلْ مَا الْتَمَسْتُ مِنْکَ اَسْئَلُکَ بِکَ لابِشَیءٍ
خشمت پس به من عطا کن آنچه را از تو خواستم و به من برسان آنچه را از تو خواهش کردم تو را به خودت سوگند دهم چون چیزی

هُوَ اَعْظَمُ مِنْکَ
از تو بزرگتر نیست.

پس به سجده می روی و 20 مرتبه یا رَبِّ ، 7 مرتبه یا اَللّهُ، 7 مرتبه لاحَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّهِ، 10 مرتبه ما شآءَ اللّهُ، 10 مرتبه لاقُوّةَ اِلاّ بِاللّهِ، و 10 مرتبه صلوات می فرستی بر پیغمبر و آل او علیهم السلام و حاجت خود را از خدا بخواه. سوگند به خدا که اگر به سبب این عمل به عدد قطرات باران حاجت بخواهی هر آینه برساند به تو خداوند عزوجل آن حاجت ها را به کَرَم عَمیم و فَضْل جَسیمِ خود.
8- شیخ طوسی و کفعمی فرموده اند که در این شب این دعا خوانده شود:

اِلهی تَعَرَّضَ لَکَ فی هذَا اللَّیْلِ الْمُتَعَرِّضُونَ
خدایا خواهندگان در این شب به درگاه تو آمدند

وَ قَصَدَکَ الْقاصِدُونَ وَ اَمَّلَ فَضْلَکَ وَ مَعْرُوفَکَ الطّالِبُونَ وَ لَکَ فی
و قاصدان تو را مقصد خویش قرار دادند و خواهشمندان فضل و نیکی تو را آرزو کردند و تو در

هذَا اللّیْلِ نَفَحاتٌ وَ جَواَّئِزُ وَ عَطایا وَ مَواهِبُ تَمُنُّ بِها عَلی مَنْ تَشاَّءُ
این شب بخشش ها و جوایز و عطاهایی و بهره هایی داری که به هر یک از بندگانت بخواهی

مِنْ عِبادِکَ وَ تَمْنَعُها مَنْ لَمْ تَسْبِقْ لَهُ الْعِنایَةُ مِنْکَ وَها اَنَا ذا عُبَیْدُکَ
عطا خواهی کرد و از آن کس که عنایت تو نسبت به او سبقت نگرفته است آن را باز داری و من اینک آن بنده کوچک

الْفَقیرُ اِلَیْکَ الْمُؤَمِّلُ فَضْلَکَ وَ مَعْرُوفَکَ فَاِنْ کُنْتَ یا مَولایَ تَفَضَّلْتَ
و نیازمند درگاه تو و آرزومند فضل و نیکی تو هستم پس ای مولای من اگر بنا داری

فی هذِهِ اللَّیْلَةِ عَلی اَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ عُدْتَ عَلَیْهِ بِعائِدَةٍ مِنْ عَطْفِکَ
در این شب بر کسی از خلق خویش تفضلی فرمایی و جایزه ای از روی مهر و عطوفت به او بدهی

فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ الْخَیِّرینَ
پس درود فرست بر محمد و آل محمد آن پاکان پاکیزه برگزیده برتر

الْفاضِلینَ وَجُدْ عَلَیَّ بِطَولِکَ وَ مَعْرُوفِکَ یا رَبَّ الْعالَمینَ وَ صَلَّی اللّهُ
و از نعمت و نیکی خویش بر من نیز لطف فرما ای پروردگار جهانیان و درود خدا

عَلی مُحَمَّدٍخاتَمِ النَّبیّینَ وَ الِهِ الطّاهِرینَ وَ سَلَّمَ تَسْلیماً اِنَّ اللّهَ حَمیدٌ مَجیدٌ
بر محمد خاتم پیمبران و بر آل پاکش و تحیت فراوان که همانا خداوند ستوده و بزرگوار است

اَللّهُمَّ اِنّی اَدْعُوکَ کَما اَمَرْتَ فَاسْتَجِبْ لی کَما وَعَدْتَ اِنَّکَ
خدایا من تو را میخوانم چنانچه دستور فرمودی پس دعایم را مستجاب کن چنانکه وعده فرمودی که

لا تُخْلِفُ الْمیعادَ.
به راستی تو خلف وعده نمی‌کنی.