چشم اندازه پرابهام روابط ریاض - واشنگتن

 هرچند محمد بن سلمان، فرزند پادشاه و جانشین ولیعهد عربستان سعودی سفر خود به آمریکا را 'تحولی تاریخی' در روابط ریاض با واشنگتن و پایان اختلاف های دوجانبه می داند، ناظران در آمریکا با دیده تردید به چشم انداز مناسبات دو کشور نگاه می کنند.

 محمد بن سلمان در پایان سفر خود، با صدور بیانیه ای بر اهمیت 'روابط راهبردی و تاریخی' میان سعودی ها و واشنگتن تاکید کرده و مدعی شد که هر دو طرف بر سر مهار ایران و دیگر موضوعات منطقه ای به اتفاق نظر کامل رسیدند.
 
در جریان سفر فرزند پادشاه عربستان که همزمان مقام های جانشین ولیعهد، وزارت دفاع و ریاست شرکت قدرتمند نفتی آرامکو سعودی را بر عهده دارد، وی و هیات همراهش به گرمی از سوی دونالد ترامپ در کاخ سفید مورد استقبال قرار گرفتند. در پایان این دیدار، کاخ سفید با صدور بیانیه ای بر افزایش همکاری با ریاض به منظور مقابله با جمهوری اسلامی تاکید کرد. محمد بن سلمان و هیات سعودی همچنین با جیمز ماتیس وزیر دفاع، جوزف دانفورد، رییس ستاد ارتش آمریکا، جرد کوشنر، داماد ترامپ، مک ماستر، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و همچنین دینا پاول، مشاور رییس جمهور آمریکا در امور اقتصادی دیدار کردند.
 
بنا به گفته محافل دیپلماتیک آمریکایی و عربی، در این دیدارها وزیر دفاع عربستان درباره چندین پرونده حساس خاورمیانه و در راس آن ها، نقش ایران در منطقه با مقام های نظامی، امنیتی و سیاسی آمریکایی گفت وگو کرده است. سنجش مواضع کاخ سفید در خصوص آینده سوریه، عراق، لبنان و جنگ یمن از جمله موضوعات مورد اهتمام محمد بن سلمان بود که می خواست ببیند دولت جدید آمریکا چه سیاستی در خصوص این پرونده ها در پیش خواهد گرفت.
 
ناظران سیاسی در آمریکا اتفاق نظر دارند که دیدار جانشین ولیعهد عربستان از آمریکا یخ روابط به جا مانده از دوران اوباما را شکسته و گرمایی دوباره به مناسبات ریاض و واشنگتن می دهد. سخنان ایران هراسانه دونالد ترامپ و دیگر مقام های آمریکایی و تاکید وی بر اهمیت ریاض برای نقش مداخله جویانه ایالات متحده در خاورمیانه، در جهت اطمینان بخشی به سعودی ها در خصوص تعهد واشنگتن به امنیت و جایگاه آل سعود در داخل و خارج از این کشور ارزیابی می شود. این ادبیات تغییر قابل توجهی در قیاس با سخنان انتقاد آمیز باراک اوباما از سیاست های عربستان در گسترش افراط در جهان است. از سوی دیگر، انجام این سفر موفقیت داخلی بزرگی برای محمد بن سلمان است که در جدالی پنهانی با محمد بن نایف، ولیعهد بر سر آینده پادشاهی عربستان رقابت می کند.
 
از نظر محافل سیاسی و رسانه ای آمریکا، یک نکته قابل توجه درجریان این سفر غیبت محمد بن نایف، ولیعهد 57 ساله عربستان بود؛ کسی که در محافل غربی به 'فرد مورد اعتماد آمریکا' در داخل خاندان حاکم سعودی شهرت دارد. در غیاب ولیعهد، محمد بن سلمان نخستین فرد در خاندان سعود بود که با ترامپ رسما دیدار کرد. همچنین استقبال پر از تشریفات از محمد بن سلمان 30 ساله در کاخ سفید، وزن سیاسی را وی در درون خاندان سعودی افزایش می دهد. با اینکه مشخص نیست آیا وی در جلسات خصوصی با مقام های آمریکایی، موضوع آینده رهبری عربستان سعودی را مطرح کرده یا نه، ولی تردیدی وجود ندارد که در جدال با ولیعهد کارکشته و مورد اعتماد محافل امنیتی غرب، وی نیاز به چراغ سبز آمریکایی ها برای رسیدن به مقام پادشاهی خواهد داشت.
 
به باور تحلیلگران، شاید مهمترین نکته سفر محمد بن سلمان به آمریکا همین موضوع و تثبیت جایگاه وی در رقابت داخلی آل سعود برای جانشینی ملک سلمان 81 ساله باشد.
 
با این حال از منظر منطقه ای و بین المللی، تحلیلگران دستاوردهای راهبردی این سفر را محدود ارزیابی کرده و می گویند توصیف آن به عنوان یک 'تحول تاریخی' در روابط دو کشور، بزرگنمایی است. از جمله تارنمای سی ان ان آمریکا در تحلیلی در جمع بندی سفر شاهزاده سعودی نوشت که هرچند سعودی ها از لحن ضد ایرانی ترامپ خوشحال هستند، ولی باید دید دو طرف تا چه اندازه آماده هستند انتظارات طرف مقال را برآورده کنند و بعد درباره دوران تازه مناسبات دو کشور قضاوت کرد.
 
شبکه خبری سی ان ان با اشاره به انتظار ترامپ از آل سعود برای مبارزه فعال با تروریسم و پرداخت هزینه های مالی آن، می نویسد که سخنان پرسرو صدای شاهزاده سعودی درباره ترامپ کافی نبوده و ممکن است در نهایت انتظارات ایجاد شده در سفر محمد بن سلمان چیزی جز ناامیدی نصیب دو طرف نکند. سی ان ان همچنین به سخنان ضد ایرانی ترامپ اشاره کرده و می افزاید که واقعا مشخص نیست این سخنان تا چه اندازه مبنای عملی داشته و به معنای تغییر در سیاست های گذشته آمریکا در خصوص نقش منطقه ای جمهوری اسلامی باشد.
 
ناظران سیاسی با اشاره به بیانیه منتشر شده کاخ سفید در پایان دیدار ترامپ و شاهزاده سعودی که بر التزام جدی آمریکا به اجرای برجام تاکید می کرد، می گویند این بیانیه نشان می دهد که انتقاد ترامپ از برجام بیشتر جنبه دلگرمی دادن به سعودی ها داشته است تا یک سیاست عملی متفاوت از گذشته. همچنین ناظران به چهار پرونده خاورمیانه ای حساس برای ریاض اشاره کرده و می گویند هنوز مشخص نیست که دونالد ترامپ چه طرحی برای آنها دارد.
 
در سوریه، دولت آمریکا سیاست کمابیش هماهنگ با روسیه در پیش گرفته و این در حالیست که کرملین متحد ایران در مبارزه با داعش و القاعده است. در عراق، دولت این کشور که روابط خوبی با غرب دارد، با حمایت ایران در حال اخراج داعش از موصل و دیگر مناطق این کشور است. در لبنان هم اخیرا میشل عون که متحد کلیدی حزب الله است، در چارچوب توافقی داخلی و با تایید قدرت های بین المللی، به ریاست جمهوری رسیده است.
 
به باور تحلیلگران، نگاهی به سمت و سوی تحولات در منطقه مشرق عربی، پرسش های بسیاری درباره میزان تعهد دونالد ترامپ به سعودی ها برای مقابله واقعی با نقش منطقه ای ایران مطرح می کند.
 
همچنین در موضوع یمن که مدتهاست به باتلاقی برای ریاض تبدیل شده، وزیر دفاع عربستان از آمریکا درخواست کمک نظامی و تسلیحاتی بیشتری کرده است. وی که سردمدار هدایت جنگ یمن است، امیدوار است که با افزایش پشتیبانی نظامی و اطلاعاتی آمریکا مسیر جنگ را به سمت یک خروج پیروزمندانه برای ریاض سوق دهد. با این وجود، کارشناسان می گویند پیروزی نظامی در جنگ یمن ممکن نبوده و تنها برنده ادامه این جنگ، شرکت های اسلحه سازی آمریکا هستند که وزیردفاع عربستان فهرست بلندی از سفارش نظامی در سفر اخیرش به آنها ارائه داده است.
 
با توجه به نامشخص بودن سیاست های خاورمیانه ای ترامپ، سقف توقعات ناظران سیاسی از دستاوردهای منطقه ای سفر شاهزاده سعودی به آمریکا محدود است. از اینرو می توان گفت احتمالا مهمترین دستاورد محمد بن سلمان از سفر به آمریکا، در جنگ شاهزاده های سعودی بر سر تصاحب قدرت نمود خواهد یافت. به باور تحلیلگران، محمد بن سلمان از استقبال گرم دونالد ترامپ به عنوان برگه ای در بازی قدرت داخلی در برابر محمد بن نایف سود خواهد جست تا شاید گامی دیگر به کنار زدن ولیعهد نزدیک شود.