اگر ترکيه و ايران درباره پيچيدگي بازي‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي آگاهي نيابند، اين همسايگي ابدي نخواهد ماند. از آغاز بحران سوريه، بارها گفته‌ام از اهداف اصلي بحران عراق و سوريه، ايجاد جنگ ميان ايران و ترکيه بوده و هست که نبايد به ظهور آن فرصت داد.
روزنامه وقایع اتفاقیه در یادداشتی به قلم صادق ملکي، تحليلگر و کارشناس ارشد سياسي نوشت: حمايت دولت‌ها از اتباع خود، از وظايف ذاتي آنهاست. اخيرا در فضاي مجازي، صحنه‌اي را شاهد هستيم که در آن، يک مأمور گمرک در مرز گوربولاغ به بدترين شکل به ايرانيان توهين کرده و آنان را مورد ضرب و شتم قرار مي‌دهد. برخي اين فيلم را از ريشه رد کرده و آن را مربوط به مرز گمرک آذربايجان دانسته و برخي خبرها اعلام کردند که مأمور خاطي اخراج شده است. عده‌اي اعتقاد دارند فضاسازي ناشي از اين موضوع، هدفمند بوده و بخشي براي فشار به دولت و بخشي ديگر به دنبال تهييج افکار عمومي عليه ترکيه براي کاستن از ميزان تردد به اين کشور هستند؛ البته از اين طيف تحليل و برداشت‌ها باز مي‌توان ذکر کرد اما آنچه کمتر به آن توجه مي‌شود، اصل رعايت‌نکردن شئونات ايرانيان در کشورهاي مختلف و در اين ميان، ترکيه است. سال‌هاست ترکيه مهم‌ترين مقصد گردشگران ايراني بوده و هست. اين موضوع، دلايل مختلف اجتماعي، اقتصادي و سياسي داشته که بايد در جاي خود به آن پرداخت اما نپرداختن به آن، سبب نمي‌شود ما نسبت به اصل برخوردهاي ناهنجار مأموران ترکيه با ايرانيان نپردازيم. به‌عنوان کسي که سال‌ها در اين مسير تردد کرده، بارها شاهد رفتارهاي مشابه و حتي بدتر از اين صحنه بوده‌ام.
ما عادت داريم وقتي براي موضوعي فضاسازي مي‌شود، مدتي به آن بپردازيم و پس از آن، موضوع را مشمول مرور زمان کرده و به فراموشي بسپاريم. حادثه قطار تهران- مشهد، پلاسکو و... نمود بارز اهمال‌کاری‌هايي بود که به‌طور ريشه‌اي به آن پرداخته نشده و باز در آينده تکرار خواهد شد. مي‌توان اصل اين فيلم را منکر شد اما برخورد غيرمتعارف در مرز، امري جاري بوده و حتي گاهی فراتر و فجيع‌تر از فيلم مذکور است. در سال‌هاي اخير، آمار ورودي ايرانيان به ترکيه، يک تا دو ميليون نفر بوده است. بنابر احتساب روزنامه حريت، هر ايراني به‌طور متوسط هزار دلار در ترکيه هزينه مي‌کند. اين رقم به‌معناي تزريق دو ميليارد دلار به اقتصاد ترکيه است. وقتي بحران جاري اقتصادي در ترکيه را مدنظر قرار دهيم، بيشتر به اهميت اين رقم پي خواهيم برد. ترکيه‌اي که در اين شرايط با اتباع ايراني اين‌چنين برخورد مي‌کند، حتما در آينده که سامان يابد، بيشتر از امروز به رفتار ناهنجار خود ادامه خواهد داد. پس از کودتا، در چند نشست و جلسه‌اي که با سفير ترکيه داشتيم، مهم‌ترين درخواست ايشان، لغو محدوديت ورود اتباع ايراني به ترکيه بود. او نه روي ادعاي ايران مبتني‌بر در کنار ترکيه‌بودن در کودتا مانور داد و نه ارزشي برای سخنان بيدارماندن مقامات عالي‌رتبه ما تا صبح قائل شد؛ البته اعتقاد داشتم اين اظهارات از ريشه نبايد مطرح مي‌شد. ايران با ايجاد تسهيلات براي صنعت گردشگري ترکيه که از تنفسگاه‌هاي مهم اين کشور است، به‌راحتي اين امکان را فراهم مي‌کند که ترکيه با جذب سرمايه‌هاي ايراني، بخش‌هايي از هزينه‌هاي سياست‌هاي ايران‌ستيزی خود در عراق، سوريه و... را تأمين کند.
اين امري عادي در روابط تهران و آنکاراست که ترکيه از مزاياي اقتصادي روابط با ايران منتفع شود اما در رويکرد سياسي- امنيتي در مسيري حرکت کند که مقابل ايران قرار گيرد. سال‌هاست ترکيه در مجامع منطقه‌اي و بين‌المللي عليه ما فعاليت مي‌کند و همان‌گونه که در موضوع برخورد نامناسب با اتباع ايراني خود را به نديدن مي‌زنيم، در اين موضوع نيز خويش را فريب داده و به اين دلگرم مي‌شويم که ترکيه همسايه خوب ماست. بله، دغدغه‌هایي بزرگ‌تر از ترکيه داريم اما ما را با ترکيه، امارات و عربستان زمينگير کرده و فرصت پرداختن به دغدغه‌هاي بزرگ‌تر را از ما مي‌گيرند. شايد برخي نقش مثبت ترکيه در موضوع هسته‌اي را يادآور شوند که بايد گفت آن نقش مثبت نيز با هماهنگي غرب صورت گرفته و مهم‌ترين هدفش، رفع نگراني آنکارا در موضوع هسته‌اي بود. نبايد فراموش کرد که سپر موشکي ناتو و پاتريوت‌ها که ايران، هدف اصلي آن است، در دوران بحران هسته‌اي در ترکيه مستقر شد. درحال‌حاضر، نيز گشايش کنسولگري رياض در اربيل، ايجاد درگيري ميان پ‌ک‌ک و نيروهاي بارزاني، تهديد کردهاي سوري، ايجاد وقفه در آزادسازي موصل و... در بخشي با هدف تزلزل موقعيت ايران به مديريت آنکارا بوده که در آينده، عقبه‌هاي بيشتري از آن ظاهر خواهد شد. با وجود اين، ما همچنان استوار ايستاده‌ايم. رئيس‌جمهوري ترکيه علنا در بحرين به ايران توهين مي‌کند. وزير امورخارجه ترکيه در اجلاس مونيخ، تهران را به اعمال سياست مذهبي شيعي متهم کرده و ما مي‌گذريم. اخم‌هاي اردوغان در ملاقات و خنده‌هاي آقاي روحاني در حاشيه ملاقات‌های اکو را تحليل نمي‌کنيم. در ملاقات، رئيس‌جمهوري ايران از لزوم مداخله‌نکردن در سوريه و عراق گفته و اردوغان از ضرورت ارتقاي روابط به 30 ميليارد دلار سخن مي‌گويد. اين همان روندي است که سال‌هاست ادامه دارد. ما در روابط تهران و آنکارا نتوانسته‌ايم اقتصاد را به سياست و امنيت پيوند دهيم.زماني نوشتم لابي ترکيه در ايران قوي است اما اهميتي داده نشد. الان اظهار کرده و هشدار مي‌دهم که ترکيه در بحران‌هاي احتمالي آينده با استفاده از ابزارهاي مختلف و حمايت منطقه‌اي و بين‌المللي و از همه مهم‌تر عقده‌هاي فروخورده خويش درباره ايران، نقشي بسيار مخرب در تحريکات قومي و مذهبي کشورمان ايفا خواهد کرد. نکته دیگر آنکه ايران، همسايه خوب ترکيه است و مي‌خواهد ترکيه همان ملاحظاتي که براي اتباع و منافع داخلي و منطقه‌اي خود قائل بوده، براي ايران نيز قائل باشد. مرزهاي این دو کشور قرن‌هاست مرزهاي صلح بوده و بايد همچنان باشد. نبايد با رؤيا، تدوين سياست کرد.
اگر ترکيه و ايران درباره پيچيدگي بازي‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي آگاهي نيابند، اين همسايگي ابدي نخواهد ماند. از آغاز بحران سوريه، بارها گفته‌ام از اهداف اصلي بحران عراق و سوريه، ايجاد جنگ ميان ايران و ترکيه بوده و هست که نبايد به ظهور آن فرصت داد.سايکس- پيکوي جديد، فقط و فقط حاصل درگيري ايران و ترکيه خواهد بود. جنگ‌ها به‌يکباره شروع نشده و در شيبي آرام براي آن بسترسازي مي‌شود. در دوره لائيک‌ها، ايران جزء محبوب‌ترين کشورها در ميان مردم ترکيه بود؛ درحال‌حاضر، بعد از اسرائيل و آمريکا، منفورترين کشور است. چه کساني اين بستر ذهني را ساخته‌اند و هدف اين نفرت‌افکني چيست؟ آمريکا و اسرائيل سال‌هاست که نزد مردم ترکيه در رديف اولين دشمنان اما دوست دولت‌ها در ترکيه بوده‌اند. ايران را نزد مردم ترکيه، کساني دشمن نشان داده‌اند که دولت را در اختيار دارند. بايد اين مسير را که جاده‌اي دوطرفه است، اصلاح کرد. تهران با ارائه‌ندادن پاسخ همسان به اظهارات تند مقامات ترکيه و ادامه روند روابط مثبت در سطوح مختلف، نشان داده که کماکان به‌دنبال رابطه مناسب با ترکيه است. بايد ديد آيا آنکارا نيز در همين مسير است؟
ارسال نظر
