اهداف پیدا و پنهان شبکه خاص صدا و سیما

  شبکه افق به‌صورت رسمی هشتم اسفند سال 1393 افتتاح شد، اما افتتاح واقعی آن را باید همزمان با پیروزی حسن روحانی در انتخابات 92 تلقی کنیم. شاید این گزاره عجیب به نظر برسد، اما شواهد و قرائن چنین می‌گویند. به نوعی مدیر این شبکه نیز بر این مهم صحه گذاشته است. او در نشستی خبری اذعان می‌‌کند که اواسط سال 92 یعنی با قدرت‌گرفتن جریان اصلاح‌طلب و اعتدال دستور تشکیل شبکه افق صادر شد. کنکاش در ترکیب برنامه‌های شبکه مزبور ارتباط نیت و هویت مدیران افق را بیش از پیش عیان می‌سازد. وقتی جای جای برنامه‌های مختلف اعم از هنری، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی خانوادگی این شبکه را بررسی می‌کنید ردپایی از اعتراض، نقد و تقبیح جریان اصلاح‌طلبی و اعتدالی را یافت می‌کنید. در واقع اینگونه می‌توان استنتاج کرد برنامه و هدف غایی و نهایی دست‌اندرکاران افق که گفته می‌شود از سوی برخی محافل مورد حمایت قرار می‌گیرند مقابله با جریانی است که آن را برای انقلاب و نظام خطرناک و مضر می‌دانند؛ شاید همان جریان اصلاح‌طلبی و اعتدالی!

نکته جالب توجه در مورد شبکه افق، پروپاگاندای آن است. این شبکه علی‌رغم آنکه از سوی رسانه‌های اصولگرا اعم از خبرگزاری، روزنامه و سایت‌های مختلف حمایت می‌شود، اما اقبال چندانی به آن وجود ندارد. به عبارت دیگر، این روزها صدا و سیما دچار رکود است و شبکه‌ای با ترکیب افق نیز نتوانسته در این موضوع تغییری ایجاد کند. اتفاقا چهره‌های اصلی افق نیز بر این موضوع واقف هستند. وحید یامین‌پور(سردبیر برنامه جهان آرا) به آفتاب یزد گفته است که مخاطبان شبکه، خواص هستند.

در روزهای ابتدایی استارت افق، مدیر آن تاکید داشته که نمی‌خواهند بار مالی اضافی بر دوش سازمان صدا و سیما بگذارند، اما حضور میهمانان خارجی خاص در این شبکه نشان می‌دهد که برنامه‌های شبکه پرخرج هستند. نکته‌ای که علی‌رغم اذعان تلویزیون به کسری بودجه شدید قابل تامل و حاکی از ساپورت‌های خاص شبکه فوق دارد.

آفتاب‌یزد در گزارشی آماری و دقیق ضمن بررسی تمام برنامه‌های کنداکتور شبکه افق در فاصله زمانی 7 دی ماه سال 95 تا اول بهمن ماه سال 95 به تحلیل آنان پرداخته است. مرور این برنامه‌ها اولا زیر و بم افق را به خوبی نشان می‌دهد و ثانیا آشکار می‌سازد افقی‌ها در کوتاه‌مدت و بلندمدت به دنبال چه هستند. این گزارش پیش‌روی شماست و چنانچه نقد و توضیحاتی در این خصوص مطرح شود پذیرای آن هستیم.

 جها ن‌آرا
این برنامه آنتن شبکه افق را از شنبه تا دوشنبه در ساعت 22 در اختیار دارد و اجرای آن برعهده وحید یامین‌پور، عضو سابق جبهه پایداری و عضو تازه جبهه مردمی انقلاب اسلامی، محمد حسین بدری خبرنگار روزنامه جوان و محمد جواد یافتیان رئیس روابط‌عمومی انجمن بهکاپ فدراسیون گلف(!) است.

آنطور که در شناسنامه این برنامه نوشته شده است تهیه‌کنندگان آن مترصد آن‌اند تا «به موضوعات و مسائل روز با نگاه و خاستگاه گفتمان انقلاب اسلامی به‌صورت صریح‌تر و شفاف‌تر پرداخته شود.»
بنابر بررسی قسمت‌هایی توسط خبرنگار «آفتاب ‌یزد» محتوای اصلی برنامه‌ها علیه دولت و اصلاح‌طلبان است. این مهم را می‌توان از نوع میهمانان دعوت شده و همین طور موضوعات مورد بررسی، دریافت.

به‌طور مثال، قسمت‌های اول و دوم این برنامه عنوان«اشرافیت کارگزاران» را به دنبال خود یدک می‌کشید که در نخستین قسمت مسعود ده‌نمکی در نقش میهمان، دولت را متهم به اشرافی‌گری می‌کرد و معتقد بود که افشاگری‌هایش رسانه‌های اصلاح‌طلب را عصبانی کرده است! یا موضوع یکی از اپیزود‌هایش «اعتماد به کدخدا یا توکل بر خدا» بود که میهمانان آن را محمدجواد کریمی قدوسی و شهروز برزگر تشکیل می‌دادند و برنامه‌ای در نقد برجام مستقیم بود.

یا دو قسمت از جهان آرا به درگذشت آیت‌الله هاشمی اختصاص یافت. برنامه‌های تحت عناوینی چون «مرور مجاهدت‌های حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی» و «عملکرد رسانه‌های معاند در موضوع درگذشت آیت‌الله هاشمی». نکته جالب توجه آن بود که در هر دو این برنامه‌ها میهمانان مدعو همگی مخالفان و منتقدان سیاست‌های آیت‌الله هاشمی بودند. افرادی چون محمد حسین صفار هرندی وزیر فرهنگ و ارشاد دولت احمدی‌نژاد، علی عسگری رئیس سابق صدا و سیما، حمیدرضا مقدم‌فر مدیرعامل سابق فارس و داریوش سجادی فعال سیاسی حزب‌اللهی پیرامون شخصیت آیت‌الله و مراسم تشییع پیکر ایشان سخن گفتند. در این برنامه‌ها هر یک از میهمانان بارها طلب مغفرت و عاقبت بخیری برای آیت‌الله می‌کردند و مجری هم بر سر ایشان منت می‌گذاشت و اظهار می‌داشت که جزء ادب دینی ماست که از اموات به نیکی یاد کنیم. در این برنامه‌ها بارها تکرار می‌کردند که آیت‌الله تحت وسوسه قرار گرفته است یا اشاره می‌کردند به اینکه « تقریبا در دهه 70 هیچ روزی نبوده است که روزنامه‌های اصلاح‌طلب نیش و کنایه و هجمه‌ای به آقای هاشمی نداشته باشند و به آیت‌الله می‌گفتند «عالیجناب سرخ‌پوش» و می‌خواستند آیت‌الله را تحت فشار قرار دهند. نکته جالب توجه آنجایی است که مجری میزان حضور افراد در مراسم تشییع را 350هزار نفر اعلام می‌کند درصورتی که طبق آمار رسمی بیش از 3 میلیون نفر در مراسم خاکسپاری آیت‌الله حضور داشتند. از یکسو یکی از میهمانان جهان آرا اعلام می‌دارد که آیت‌الله به دلیل ظلمی که اصلاح‌طلبان به او روا داشته‌اند مظلوم واقع شده است و از دیگر سو میهمان دیگر اعلام می‌دارد که بعد از اتفاقات 88 آقای هاشمی یکسری مواضعی گرفت و کتمان هم نکرد. کسی نمی‌تواند منکر خدمات آقای هاشمی شود، اما ایشان اشتباهات بسیاری هم داشته است. قدر مسلم آقای هاشمی مظلوم نبودند. نمی‌خواهم بگویم ظالم بودند، اما به اندازه‌ای که نیش خوردند، نیش هم زدند.»

با بررسی سوابق سایر میهمانان حاضر در‌ »جهان آرا» می‌توان ‌به مواضع اصولگرایانه و همینطور ضددولتی آنها پی برد. افرادی چون حسن عباسی رئیس مرکز بررسی‌های دکترینال امنیت بدون مرز، ناصر نوبری سفیر سابق ایران در شوروی سابق و مصطفی خوش‌چشم تحلیلگر مسائل بین‌الملل، علیرضا پناهیان روحانی اصولگرا، ابراهیم رزاقی اقتصاددان، مهدی نصیری روزنامه‌نگار کیهان و روزنامه صبح و وحید جلیلی برادر سعید جلیلی و فعال فرهنگی، محمدجواد کریمی قدوسی عضو جبهه پایداری و همان فردی که به NPT گفت MPT و همواره درصدد است تا اسنادی بر پایه وهم و خیال منتشر کند و شهروز برزگر نماینده اصولگرای مجلس دهم.

عصر

برنامه «عصر» 5شنبه شب‌ها ساعت 22 آنتن شبکه افق را در اختیار می‌گیرد که اجرای آن برعهده نادر طالب‌زاده از نزدیکان جبهه پایداری و عضو جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی است.
در شناسنامه این برنامه آمده است که «عصر» حول مسائل روز داخلی و خارجی اعم از موضوعات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی با افراد و کارشناسان خبره به بحث و گفتگو می‌پردازد.»
درست است که این برنامه برخلاف سایر برنامه‌های افق به‌طور مستقیم به نقد سیاست‌های دولت نمی‌پردازد، اما در خلال کلام میهمانانش انتقاد از سیاست‌های ماخوذه دستگاه دیپلماسی کشور به‌وضوح دیده می‌شود. «پروژه ایران‌هراسی در غرب به‌ویژه در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا » نیز عنوان یکی از برنامه‌های عصر با حضور فواد ایزدی است.
موضوع قسمت بیست و سوم این برنامه «سایه سیاه انگلستان بر سر یک امپراتوری و نقش انگلستان در فروپاشی عثمانی و شکل‌گیری عربستان سعودی» است.
به خط‌مشی اصولگرایانه این برنامه هم با مطالعه سوابق میهمانان آن می‌توان پی برد. افرادی چون مجید شاه‌حسینی عضو سابق شورای تامین برنامه خارجی صدا و سیما، اسماعیل کوثری نماینده اصولگرای مجلس نهم، محسن مقصودی تهیه‌کننده برنامه تلویزیونی «ثریا»، فواد ایزدی تحلیلگر مسائل بین‌الملل، سام مهدی ترابی موسس مرکز مطالعات راهبردی جهان تمدن رسالت، فریدون عباسی رئیس مرکز بررسی‌های دکترینال امنیت بدون مرز و روح الله رفیعی مستندساز.
یکی از نکات جالب توجه برنامه عصر آن است که در بسیاری از اپیزودهای این برنامه از چهره‌های غربی به عنوان میهمان دعوت می‌شود. نوام چامسکی، فیلسوف مطرح آمریکایی، کوین برت( Kevi- Barrett) استاد دانشگاه ویسکانسین آمریکا، الکساندردوگین ( Alexander Dugin) رئیس مرکز فکری کاتخان در مسکو، تیری میسان (Thierry Meyssan) تحلیلگر راهبردی فرانسوی مستقر در دمشق، لوییس فراخان (Luis Farrakhan) رهبر حرکت امت اسلام در آمریکا و نماینده جامعه سیاهپوستان در این کشور، اکبر محمد معاون لوییس فراخان، عبدالرحمن محمد پیش‌نماز مساجد جنوب‌شرقی آمریکا، ورنلیال راندال فعال کنفرانس افق نو و... از مدعوین این برنامه هستند و مشخص نیست هزینه این میهمانان مطرح خارجی چگونه تامین می‌شود.

عصرانه

«عصرانه» برنامه ای است خبری که طی روزهای شنبه تا 4 شنبه ساعت 19 به مدت 60 دقیقه پخش می شود. اجرای آن بر عهده حمید اسکندری، میلاد حاجی پروانه، سیدصادق کشفی، سیدشهاب الدین واجدی، سید مصطفی حسینی چاوشی، علی احمدی، مصطفی پورکیانی، محسن زین العابدینی و سید محسن سجادی است.

شناسنامه عصرانه، این برنامه را « شامل مرور مهمترین اخبار و گزارش های تصویری منتشر شده در روزنامه ها و جراید و نشریات دیجیتال » دانسته است.

فضای عصرانه یادآور برنامه های خبری شبکه های ماهواره ای فارسی زبان است، چراکه همانند آن ها چندین مجری گرد هم می آیند و پیرامون خبرها به بحث و گفتگو می‌نشینند و هر فرد عهده دار تبیین و توضیح درباره یک بخش خبری است . تنها تمایز عصرانه با برنامه های خبری ماهواره ای این است که در انتهای آن معمولا گفتگویی در حدود 40 دقیقه انجام می گیرد. که البته باز هم نمی توان این بخش از عصرانه را «ابتکار» سازندگان آن دانست چون در آن برنامه های ماهواره ای هم نه به‌صورت متوالی که هفته‌ای یک الی دو برنامه به گفتگوی چهره به چهره اختصاص می یابد.

عصرانه نیز همچون سایر برنامه های متولد افق، محتوایی ضد دولتی دارد و تنها جامه «خبر» به تن کرده است. موضوعاتی چون افزایش قیمت ارز، بیکاری، خلا آموزش مهارت در جامعه، برجام، توقف طرح مسکن مهر و داستان فیش های حقوقی که به اذعان خود مجری عصرانه پای ثابت این برنامه است، پرداخته می شود.

در ابتدای برنامه، بنا بر آن است تا پیامک های مردم خوانده شود. اما اس‌ام‌اس‌های قرائت شده، جملگی انتقاد از عملکرد دولت است و نقد سیاست های اتخاذ شده از جانب قوه مجریه!

نکته دیگر این که زمانی که به پوشش خبرهای سیاست های مطلوب و موثر دولت می پردازند هم آن ها را انتخاباتی اعلام می‌کنند و منابع اکثر اخبار آن هم روزنامه های وطن امروز و کیهان است!
اصولگرایانی چون احمد توکلی، سعدالله زارعی، محمد حسین یکتا و حسین شیخ‌الاسلام جزء مدعوین این برنامه هستند.

هوای تازه

بررسی تمامی ساخته‌های شبکه افق نشان از آن دارد که تعداد برنامه‌های عاری از جهت‌گیری‌های سیاسی و جناحی آن، کمتر از انگشتان یک دست است.
«هوای تازه» را می‌توان به‌طور نسبی در زمره این گروه از برنامه‌ها قرار داد. برنامه‌ای که رویکردی محیط زیستی دارد و بر آن است تا مسائل و مشکلات حاکم بر این حوزه را پوشش دهد.
هوای تازه پنجشنبه شب‌ها ساعت20:30 به مدت یک ساعت روی آنتن شبکه افق قرار می‌گیرد. افشین زارعی و محمد علی‌الله قلی اجرای آن را برعهده دارند و معمولا مستندی 20 دقیقه‌ای در مورد مسائل محیط‌زیستی در هر برنامه پخش می‌شود. درست است هوای تازه در تلاش است تا به‌دور از موضع‌گیری‌های سیاسی به موضوعات زیست‌محیطی بپردازد، اما به هر روی او نیز باید از سنت حاکم بر افق پیروی کند، هرگاه سوزنی به دولت تدبیر و امید بزند. به طور مثال، در برنامه‌ای که قرار بود به تجلیل از «انجمن سبز چیا» ( سازمان مردم‌نهاد حفاظت از محیط‌زیست کردستان) بپردازد، در چند جای مختلف برنامه به عدم رسیدگی سازمان حفاظت از محیط‌زیست از دریاچه آب شیرین زریوار انتقاد می‌شد و معصومه ابتکار مورد هدف قرار می‌گرفت.

در این برنامه به موضوعاتی چون NGOهای محیط‌زیستی، آلودگی هوا، آلودگی محیط‌زیست و مدیریت پسماندهای شهری پرداخته می‌شود.

اما به هر روی شاید طبع آرام طبیعت و محیط‌زیست اجازه سیاسی‌کاری به سازندگان این برنامه نمی‌دهند و موجب می‌شوند آنها روی ریل اعتدال حرکت‌کنند.

این برنامه رویکردی متعادل‌تر از سایر برنامه‌های یکسویه افق دارد. مثلا در برنامه‌ای به معرفی سازمان «سبز چیا» پرداخته است. هیچ درخواستی از سازمان محیط‌زیست استان مریوان ندارم درخواست من مستقیما از سران بزرگ مملکت است عواملی دست به دست هم داده‌اند تا دریاچه زریوار را رو به نابودی بکشاند.

افق مستند

اگر یکشنبه شب‌ها ساعت 21:30 تلویزیون را روشن کنیم و به هر دلیلی قصد تماشای ساخته‌های شبکه افق را داشته باشیم(!) با برنامه‌ای مواجه می‌شویم که به مدت 80 دقیقه، بخشی از آن به پخش مستندهای «غربیِ ضدغرب» اختصاص دارد و بخش دیگرش به تحلیل کارشناسان تمام- اصولگرا پیرامون مستندهای مذکور!

اجرای افق مستند برعهده محسن برمهانی، مستندساز اصولگراست که تهیه‌کنندگی بسیاری از ساخته‌هایش از سوی سازمان «اوج» انجام گرفته است. وی که خود را مستندسازی ارزشی معرفی کرده، کارگردانی فیلم‌های مستندی چون به «پشت تابلو نگاه کن» را در کارنامه فعالیت‌های هنری‌اش دیده می‌شود.

در معرفی‌نامه «افق مستند» آمده است که این برنامه به بررسی مستندهایی با موضوعات مشخص اختصاص یافته است.

افق مستند هم اپیزودی از سریال تکراری نقد دولت در شبکه افق است. در این برنامه ابتدا مستندهایی پخش می‌شود که جملگی به نقد سیاست‌های حاکم بر کشورهای اروپایی و آمریکایی پرداخته‌اند، اما میهمانان این برنامه، پس از پخش مستندها، هنگامی که به تحلیل می‌پردازند موضوعی را به دولت مرتبط می‌سازند و آن را به زیرتیغ انتقاد می‌برند. به عنوان نمونه، از سری برنامه‌های افق مستند به بررسی مستندی اختصاص داشت تحت عنوان «روزنامه‌های زرد، رسوایی به هر قیمتی». میهمان این قسمت از افق مستند، محمد قادری، مدیرکل اخبار خارجی و بین‌المللی خبرگزاری مهر بود. او پس از ارائه تحلیلش پیرامون مستند پخش شده اظهارداشت «روزنامه‌نگاری زرد در قالب‌ها و ژانرهای مختلف در کشور ما نیز صورت می‌گیرد. به عنوان نمونه ساختن دوگانه سرهنگ و حقوقدان یا پرداختن به مسئله گوساله سامری، شما به فردی گرایش می‌یابید که برای تبلیغ او به زردنویسی روی می‌آورید».

میهمانان این برنامه نیز همچون سایر مدعوین حاضر در شبکه افق در زیر چتر اصولگرایی قرار گرفته‌اند. افرادی چون بیژن نوباوه، عضو جبهه پایداری، مرتضی شعبانی، مدیر مرکز مستند حقیقت، ساسان شاه‌ویسی، کارشناس مسائل اقتصادی و رئیس ستاد انتخاباتی جمعیت آبادگران، سید هادی افقهی، کارشناس مسائل خاورمیانه و فواد ایزدی، کارشناس مسائل بین‌الملل در زمره اصولگرایانی قرار دارند که به‌منظور تحلیل مستندهای غربی به افق مستند دعوت شده‌اند.

چوب خط

«چوب خط» برنامه‌ای است اقتصادی که چهارشنبه‌ هر هفته ساعت 20:30 از شبکه افق پخش می‌شود و مجری اصلی آن علی مروی است که اجرای برنامه‌هایی چون «پایش» و «صبح با خبر» نیز در کارنامه او دیده می‌شود.

در بخش معرفی این برنامه نوشته شده است که هدف از ساخت آن «بررسی فرصت‌ها، آسیب‌ها و موانع پیش‌روی اقتصاد ایران با حضور کارشناسان، نمایندگان مجلس و مسئولان سابق و فعلی دولتی، ادارات و نهادهای ذیربط» بوده است.

طبق بررسی‌های خبرنگار «آفتاب‌یزد»، قالب اکثر قریب به اتفاق اپیزودهای این برنامه حمله به سیاست‌های اقتصادی دولت یازدهم است که در خلال این ستیز، سیاست‌های دیگری چون دیپلماسی دولت یازدهم نیز توسط سازندگان آن نشانه می‌رود.

به طور مثال، در قسمت بیست و یکم این برنامه قرار بود درباره «اقتصاد دانش‌بنیان و بودجه 96» صحبت شود، اما میهمان حضوری آن غلامرضا مصباحی‌مقدم و میهمان تلویزیونی‌اش حمیدرضا حاجی بابایی بر این باور بودند که دولت «در بالا بردن هزینه‌های جاری‌اش دارای عطش است» و اینکه دولت بودجه 96 را سروقت تقدیم دولت کرده است را مشکلی از مملکت حل نمی‌کند یا در برنامه چهل و هشتم آن با حضور احمد توکلی و محمد دهقان به انتقاد از قراردادهای جدید نفتی(IPC) پرداخته شد. یا موضوع چوب خط 58، دشمنی آمریکا با ملت ایران در حوزه اقتصاد و همه هیزم‌های تر آمریکا به ایران بود. نکته جالب توجه آن بود که میهمان آن برنامه فواد ایزدی، تحلیلگر مسائل بین‌المللی به عنوان میهمان این برنامه اقتصادی دعوت شده بود!

میهمانان این برنامه هم مانند سایر برنامه‌های شبکه افق متعلق به جناح سیاسی اصولگرا هستند. افرادی چون غلامرضا مصباحی‌مقدم نماینده اصولگرای مجلس نهمی و عضو جامعه روحانیت مبارز، حمیدرضا حاجی بابایی عضو فراکسیون ولایت و وزیر آموزش و پرورش دولت احمدی‌نژاد، احمد توکلی نماینده اصولگرای مجلس نهم، محمد دهقان نماینده اصولگرای مجلس دهم، فواد ایزدی تحلیلگر مسائل بین‌المللی، ابراهیم رزاقی اقتصاددان و حمیدرضا فولادگر نماینده اصولگرای مجلس دهم.

نکته قابل تامل در خصوص چوب خط آن است که این برنامه قسمتی دارد به نام خط خبری که در خبرگزاری اصولگرای «تسنیم» تهیه می شود.

توافق
«توافق» عنوان برنامه‌ای است گفتگومحور که هر سه‌شنبه ساعت 8:30 شامگاه، حدود 60 دقیقه روی آنتن شبکه افق قرار می‌گیرد. همزمان با پخش «توافق» از شبکه افق، رادیو گفتگو نیز این برنامه را تحت عنوان «گفتگوی سیاسی» منتشر می‌کند. اجرای این برنامه برعهده سجاد صادقی است.

توافق برنامه‌ای نوپاست که روابط عمومی شبکه افق آن را «نخستین تجربه رادیو تی وی سیما دانسته و آن را تعاملی میان این شبکه با رادیو گفتگو برای نمایش یک تجربه جدید خوانده است.»
توافق نیز یکی از حلقه‌های زنجیر تخریب و تضعیف دولت یازدهم و اصلاح‌طلبان است. این مسئله را می‌توان از گفتمان حاکم بر فضای برنامه و میهمانان مدعو مشاهده کرد. به عنوان مثال، در یکی از برنامه‌ها به موضوع «9دی» پرداخته شده است که میهمانان آن را مدیر مسئول روزنامه جوان، سردبیر خبرگزاری تسنیم، رئیس ستاد بزرگداشت 9دی و دبیرکل حزب مردمی اصلاحات، 9 دی را ساخته اصلاح طلبان می‌دانند و به تخریب جناح چپ می‌پردازند و اتهامات فراوانی به آن‌ها وارد می‌سازند و عده‌ای را هم ساکت فتنه می‌خوانند.

یا عنوان برنامه دیگری «وحدت حوزه و دانشگاه » است. از طبقه روشنفکر و اصلاح‌طلبان کشور گلایه و گفته می‌شود که برخی در چند سال گذشته گفته‌اند که اسلام را منهای روحانیت می‌خواهیم یا موضوع برنامه‌ای‌ «جنبش دانشجویی و بازخوانی مداوم گفتمان انقلاب اسلامی و بازتولید روزآمد و کارآمد از انقلاب اسلامی ایران» است که میهمانان این برنامه را روسای اصولگرای تشکل‌های دانشجویی تشکیل می‌دادند. در این برنامه گفته شد «آیا دغدغه اصلی مردم لغوشدن سخنرانی فلان نماینده است که یکی از تشکل‌های دانشجویی نسبت به آن واکنش نشان داده و بیانیه صادر کرده است؟» (اشاره به لغو سخنرانی علی مطهری، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در مشهد دارد) یا یکی از میهمانان این برنامه اظهار داشت «پس از اتمام جنگ و تا اوایل دهه 80 (دوران سازندگی و اصلاحات) جنبش دانشجویی در بازه‌های بسیار کمی در ریل صحیح قرار داشت»...

قصه تکراری دعوت از میهمانان اصولگرا در این برنامه هم وجود دارد. افرادی چون عبدالله گنجی، مدیرمسئول روزنامه جوان، عبدالله عبداللهی سردبیر خبرگزاری تسنیم، علی محمد نائینی رئیس ستاد 9دی، محمد زارع فومنی دبیرکل حزب مردمی اصلاحات، محمد باقر نائیجی استاد حوزه، بهنام دارابی مدرس دانشگاه و دبیر شورای برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه مذاهب اسلامی، روح‌الله حریزاوی مدیر حوزه علوم‌اسلامی دانشگاهیان، امیرسردار آبادی دبیر جنبش عدالتخواه دانشجویی، محمد امین سلیمی دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی، ابوالفضل مظاهری دبیر اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل و متین منتظمی دبیرکل اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان در این برنامه حضور می‌یابند.

پازل مستند

برای آگاهی از اینکه مذاکرات با قدرت‌های جهان به منظور برداشتن تحریم‌ها امری بی‌فایده و غیرضروری است، بهتر است شنبه و سه‌شنبه شب‌ها ساعت 20 تلویزیون خود را روشن کرده و شماره شبکه افق را روی ریموت کنترل لمس نموده تا برنامه «پازل مستند» روی صفحه نمایشگر تلویزیون ظاهر شود.

«پازل مستند» برنامه‌ای که به مدت 30 دقیقه تمام تلاشش را می‌کند تا به مخاطبان خود بقبولاند که تحریم‌ها اثری بر صنعت کشور نگذاشته است و ایران بدون ارتباط با جهان پیرامون نیز می‌تواند به حیات خود ادامه دهد.

کارگردانی و همینطور تهیه‌کنندگی «پازل مستند» برعهده روح‌الله رحیمی است. با اتخاذ نگاهی گذرا به این برنامه درمی‌یابیم که مستندات پازل پیرامون بومی‌سازی فناوری و تکنولوژی ساخته شده است، اما وقتی به ژرفای این برنامه می‌نگریم به مسئله دیگری پی می‌بریم که نشان‌دهنده ساری‌بودن یک نگاه کاملا سیاسی در جریان پازل است.

برای روشن‌شدن این عریضه اگر به آنونس «پازل مستند» توجه کنیم، همراه با پخش تصاویری صداهایی چون « چرا از خارج برگشتی؟ چون می‌خواستم در داخل کاری انجام دهم»، «در خارج مزیتی می‌دهند به افراد و می‌گویند تو آن را بگیر و از کشور ما خارج نشو» یا « دنیا متحیر ماند که چگونه این توانمندی ایجاد شد که جمهوری اسلامی ایران که هیچ‌گاه توانمندی ساخت تجهیزات نظامی را نداشته الان ناو موشک‌انداز پرتاب می‌کند» یا همراه با نمایش تصویری از یک قطار این صدا منتشر می‌شود «از صفر تا صد واگن‌های قطار را خودمان تولید می‌کنیم» و در نهایت هم صدایی پخش می‌شود که می‌گوید «یکی از داروهای ما در روسیه باعث شده است تا بازار آمریکا گرفته شود».

عنوان یکی از قسمت‌های پازل «دانش بومی تولید انبوه پنی‌سیلین جی و خودکفایی کشور در تولید این محصول استراتژیک» است. مجری مستند به گفتگو با شریف اعلم، مدیرعامل شرکت گروه صنایع شفا فارمد می‌پردازد. شریف اعلم در میانه‌های این برنامه اظهار می‌دارد: «... لازمه اقتصاد مقاومتی استقلال و درون‌زایی است و بی‌نیاز شدن از خارج از کشور است. این اتفاق افتاده است. ما هیچ وقت نمی‌ترسیم اگر درگیری با هر کشوری داشته باشیم یا آن کشور ما را در این حوزه تحریم کند. ما این توانایی را داریم که کاملا نیاز کشور و حتی همسایه‌هایمان را برطرف کنیم». سپس مجری از او می‌پرسد: «دکتر! چرا سرمایه‌گذاری در این بخش مهم است؟ مگر ما نمی‌توانیم آنتی‌بیوتیک را وارد کنیم؟» که شریف اعلم پاسخ می‌دهد: «کشورهای تولیدکننده هر چیزی را تا زمانی به ما می‌دهند که با ما وارد خصومت نشوند...»

سخنرانی مذهبی

این برنامه زمان پخش منظمی ندارد و برخی روزها آن هم در یک ساعت مشخص که در فواصل زمانی گوناگون روی آنتن شبکه افق حدود 60 دقیقه قرار می‌گیرد، البته در ایام محرم و صفر این برنامه به‌طور منظم از شبکه افق پخش می‌شد.

افرادی چون میراحمدرضا حاجتی امام جمعه اهواز، حسن رحیم‌پور ازغدی نظریه‌پرداز اصولگرا و علیرضا پناهیان سخنران اصولگرا با ادبیات خاص خود به ایراد سخنرانی پیرامون موضوعاتی چون راه های رسیدن به لذت ، تسخیر سفارت آمریکا، هنر روابط اجتماعی و حماسه رهایی از مردم می‌پردازند.

در یکی از این برنامه‌ها میر احمدرضا حاجتی در حال بیان خاطره‌ای از امام خمینی(ره) بود که اظهار داشت «آذر ماه سال 60 خبرنگار تایمز از امام (ره) پرسید که " شما گوشه فیضیه درس خوانده‌اید از جامعه‌شناسی جدید، از اقتصاد جدید، از علم سیاست چیزی نمی‌دانید شما منزوی و مهجور بودید همین درس‌های آخوندی را خوانده‌اید" این خبرنگار انسان بی‌ادبی هم بود این غربی‌ها گاوچران هستند و اخلاقشان هم "گاو‌چرانی است" این خبرنگار هم از همین قماش بود، گفت شما ادعا دارید دنیا را تغییر دهید حضرت امام سر مبارک را بالا آورد و گفت که بله ما معادلات جدید را تغییر خواهیم داد بعد هم فرمودند که من از جامعه‌شناسی شما، علم سیاست شما، اقتصاد شما چیزی نمی‌دانم بهتر است هم که ندانم ما آماده‌ایم بنایی را بسازیم که در آن حق مظلوم رعایت شود و بر ظالم بتازیم. این کلمات دنیا را به لرزه درآورد. الان هر رئیس‌جمهوری که در آمریکا می‌خواهد روی کار بیاید اصل شعارش چنج (Change) است یعنی تغییر. امام آن زمان از تغییر صحبت کرد و موفق هم شد و حالا آمریکایی‌ها به حرف امام رسیده‌اند»
یا علیرضا پناهیان در قسمتی از مجموعه برنامه «سخنرانی مذهبی» که در خصوص لذت و راه‌های رسیدن به لذت‌ها سخن می‌گوید، اظهار می‌دارد «بعضی‌ها مثل مامان برای آدم‌ها شده‌اند. همسایه‌شان اتومبیل نو می‌خرد، می‌گوید وای آنقدر جگرم حال آمده است که تو این ماشین را خریده‌ای. بعد به منزل می‌آید و می‌گوید خانم بیا شیرینی بخریم. خانم این فرد باید او را جمع کند چون او خل است!»

سرداران روستا

سرداران روستا، مجموعه مستنداتی است درباره فرماندهان و ایثارگران روستایی دفاع مقدس. این برنامه چهارشنبه شب‌ها ساعت22 به مدت 40 الی 45 دقیقه از شبکه افق پخش می‌شود. شناسنامه سرداران روستا این برنامه را چنین معرفی می‌کند «سرداران روستا مستنداتی است درباره فرماندهان و ایثارگران دوران دفاع مقدس که از روستاها به جبهه‌های جنگ حق علیه باطل گام نهادند و در عرصه دفاع از میهن نیز سرافراز شدند.»

یکی از قسمت‌های سرداران روستا درباره «ولی‌الله سیفی» است که در روستای حیدره نزدیک‌ترین روستا به شهر همدان متولد شده است. او در بخشی از برنامه در مورد باغات میوه در روستای حیدره توضیح می‌دهد و از منبع درآمدش می‌گوید که از فروش میوه‌های باغ به دست می‌آید. می‌گوید بیشترین نیروهای جنگ، روستایی بودند و بزرگ‌ترین عملیات‌های جنگ در زمستان انجام می‌شده است، چون روستاییان در زمستان به میادین جنگ می‌آمدند. او از دولت گلایه می‌کند چرا به حفظ روستاییان کمک نمی‌کند تا آنها در محل زندگی خود بمانند و آنجا را ترک نکنند.

آفاق

«آفاق» برنامه‌ای است با رویکرد دینی که هر روز ساعت 17، پیش از اذان مغرب حدود 60 دقیقه آنتن شبکه افق را در اختیار خود می‌گیرد.

اجرای آن برعهده سودابه آقاجانیان و شهریار ضیا آذری است. لازم به ذکر است ضیا آذری، مدیر سابق شبکه رادیویی تهران است که در زمان ریاستش باعث کناره‌گیری برخی مجریان مطرح شده‌ است.

در شناسنامه آفاق آمده است: «برنامه تلویزیونی سبک زندگی و اذانگاهی «آفاق» هر روز در وقت اذان مغرب با موضوعات متنوعی همچون روابط میان اعضای خانواده، تربیت دینی و سبک زندگی اسلامی ایرانی از شبکه افق پخش می‌شود.»

درست است که آفاق برنامه‌ای است که بر آن است تا به مسائل زندگی از نگاه دینی بنگرد، اما این رویکردش آمیخته شده با دیدگاه‌های اصولگرایانه‌ای در ارتباط با موضوعات دینی و همچون سایر برنامه‌های شبکه افق در جای جای آفاق روح اصولگرایی ساری و جاری است. از همین رو خروجی اپیزودهای این برنامه، پردازش مسائل خانوادگی از منظر دینی – اصولگرایی است.

برای اثبات این گزاره می‌توان به اپیزودی از «آفاق» تحت عنوان« نگاه مردان به اشتغال زنان» اشاره کرد. در این قسمت از برنامه شهریار ضیا آذری به میزبانی امیر حسین بانکی‌پور متعلق به جناح سیاسی اصولگرا و «عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان» پرداخت. پس از بیان مسائلی پیرامون اینکه «انگیزه خانم‌ها برای اشتغال چیست و اینکه درآمد زنان متاهل می‌بایست صرف امور خانواده شود یا خیر، ضیا آذری از بانکی‌پور می‌پرسد: «بحث ما اشتغال خانم‌هاست، کانون خانواده با اشتغال خانم‌ها منسجم‌تر است یا بدون اشتغال آنها؟ یک خانم اگر در شرایط اقتصادی خوبی باشد و نیاز به اشتغال آنقدر ضروری نباشد، به خاطر درآمد، ترجیح می‌دهد سر کار برود و خودش را خسته کند یا ترجیح می‌دهد که کار نکند؟»

که در پاسخ، میهمان چنین می‌گوید: «وقتی زن ازدواج نکرده و مجرد باشد و صاحب علم و تخصص باشد، با این شرایط ترجیح می‌دهد کار کند، چون دارای یک توانمندی علمی و تخصص و مهارت است و می‌خواهد آن را به جامعه عرضه کند. از آن طرف دارای فراغت است و نمی‌خواهد زمانش را صرف کارهای بیهوده کند. زنان وقتی مجرد هستند در چنین شرایطی ترجیح می‌دهند شاغل باشند تا از علم و مهارت و تخصصشان استفاده شود، البته مسئله دیگر تحمیل محیطی است. تحمیل جهانی به زنان این است که باید شاغل باشید. در کشور ما در سال‌های اخیر هم چنین بوده و از خیلی از تریبون‌هایی که در ارتباط با جایگاه زنان بوده عمدتا روی فرهنگ‌سازی بر اشتغال زنان، خیلی کار و القا کرده‌اند که مسئله اصلی زنان جامعه اشتغال است و مرتب در تریبون‌ها به غلط این موضوع را ذکر می‌کردند، وقتی یک دختر دانشجو لیسانس می‌گیرد و کار ندارد فکر می‌کند نقص یا خلائی دارد.» مجری می‌پرسد: «به غلط»، یعنی شما منتقد هستید؟» که میهمان در پاسخ اظهار می‌دارد که « ما کارهای علمی انجام دادیم و دیدیم که مسئله اول اشتغال نیست بلکه مسئله اول زنان باید ازدواج باشد. وقتی پای صحبت خانم‌ها می‌نشینیم درمی‌یابیم که مسئله اشتغال اولویت ششم، هفتم آنهاست حتی در خصوص رفتن به دانشگاه پسرها به دانشگاه می‌آیند که به یک جایگاه شغلی مناسب برسند، اما دخترها به دانشگاه می‌آیند تا هویت خود را پیدا کنند و دنبال هویتشان می‌گردند. علت اینکه الان تعداد دخترها در دانشگاه‌های ما زیاد شده است و پسرها کم، چیست؟ چون فارغ‌التحصیلان دانشگاه بیکار هستند. پسرها دانشگاه نمی‌آیند چون می‌دانند از دانشگاه پول درنمی‌آید، اما دخترها به دانشگاه می‌روند چون هدفشان یافتن جایگاه شغلی نبوده است و یافتن جایگاه هویتی است. وقتی زن ازدواج می‌کند و از همسرش راضی باشد و احساس خوشبختی کند به محض تولد فرزندش کارهای فرزند و رسیدگی به او و مسائل خانوادگی باعث می‌شود تا زن احساس کند تمایلی به کار کردن ندارد. مسائل خانواده باعث شده که این زن احساس کند دیگر تمایلی ندارد که کار کند اینکه بچه‌اش را صبح بیدار کند و بگذارد پیش مادر یا مهدکودک را نمی‌خواهد. طبیعت زنان این است که کار نکنند چون کار با شرایطی جسمی و روحی و مشاغل خانگی‌اش سازگار نیست.»

روال این برنامه به این شکل است که ابتدا به مدت 10 دقیقه مجری پای صحبت‌های میهمان در ارتباط با موضوع آن قسمت می‌نشیند. نکته جالب توجه آن است که پس از اتمام این بخش، سوره‌ای از قرآن پخش می‌شود و بعد از آن غلامعلی حداد عادل، به قرائت ترجمه آن، از روی کتابی که خود مترجم آن بوده است، می‌پردازد! آن هم تقریبا در تمامی برنامه‌ها.

افرادی چون فهمیه فرهمندپور، مشاور وزیر کشور در امور زنان، علی انتظاری استاد دانشگاه علامه طباطبایی، مصطفی رئیس سابق مرکز قرآن و عترت وزارت بهداشت و مشاور فعلی معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد‌اسلامی و امیر حسین بانکی‌پور از جمله میهمانان اصولگرای آفاق هستند.

سرزمین نخبگان

هرروز راس ساعت 18:30 «سرزمین نخبگان» حدود 30 دقیقه روی آنتن شبکه افق قرار می‌گیرد. «سرزمین نخبگان » مستندی است پیرامون زندگی افراد مخترع و موفق کشور.

در شناسنامه مستند «سرزمین نخبگان» آمده است «این برنامه تصویری از حضور ایرانیان موفق در سطح کشور و جهان است که توانسته‌اند مدارج بالای علمی را کسب کنند. در این مجموعه، شرایط رو به رشد کشور از زاویه زندگی ایرانیان سخت‌کوشی به تصویر کشیده شده که با تلاش بسیار هر یک جزء مفاخر علمی و ادبی این سرزمین شده‌اند.»

افراد هدف مستند سرزمین نخبگان کسانی هستند چون «جوان معلولی که در کودکی می‌خواسته چیزی بسازد که در هیچ جامعه‌ای وجود نداشته باشد. او دست به اختراعاتی مثل دستگاهی تحت عنوان "شمع الکترونیک" و "قفل هوشمند" زده است. یا زن و شوهری میانسال که تصمیم گرفته‌اند سرپرستی 400 دختر معلول را برعهده بگیرند یا مردی که صاحب بزرگ‌ترین کارخانه تولید مواد شوینده برای کودکان است.»

ملازمان حرم

«ملازمان حرم» عنوان برنامه‌ای است که به همسران شهدای مدافع حرم اختصاص یافته است و پنجشنبه‌ها ساعت20 از شبکه افق پخش می‌شود.

اجرای این برنامه 30 دقیقه‌ای برعهده شهره پیرانی، همسر شهید رضایی‌نژاد است که پای گفتگوی همسران شهدای مدافع حرم می‌نشیند. شهیدانی چون محرم ترک، مصطفی صدرزاده، سیدمحمد میردوستی، حسن غفاری، محمد مهدی ملامیری و....

روال «ملازمان حرم» بدین گونه است که شهره پیرانی پیرامون زندگی خصوصی شهدا، رابطه‌شان با همسر و فرزندانشان و همین طور هدف شهیدان از حضور در سوریه با همسران شهدا صحبت می‌کند.

در یکی از برنامه‌ها همسر یکی از شهیدان از روز خواستگاری خود سخن می‌گوید. زمانی که همسرش به او گفت «من همسر نمی‌خواهم همسنگر می‌خواهم و من جنگ فرهنگی می‌کنم و کار فرهنگی انجام می‌دهم.»

یا شهید دیگری در وصیت خود به همسرش گفته بود« بعد از شهادتم به‌خاطر من گریه نکن؛ چون من در راه خدا شهید شدم و به پسرم بگو که پدرت برای امنیت کسانی مثل خودش در این راه رفت».

وطن دار

«وطن دار» عنوان برنامه‌ای است که قصد دارد به مشکلات افغان‌های ساکن ایران بپردازد. این برنامه شنبه‌ها ساعت 20:30 به مدت 80 دقیقه آنتن شبکه افق را در اختیار می‌گیرد.

اجرای آن برعهده مهدی طوسی، دبیر فرهنگی خبرگزاری تسنیم و صبرا قاسمی، اولین مجری افغانستانی تلویزیون است.

مجری در ابتدای برنامه اعلام می‌دارد «وطن دار حاصل تلاش مشترک میان جوانان ایرانی و افغانی است برای پاک‌کردن غباری که سه دهه بر روابط میان دو ملت نشسته است».

در اپیزودی که عنوان آن «مهاجران افغان در رسانه‌های تصویری ایران» است، کلیپی پخش می‌شود که در آن بخشی از عوامل تیرگی روابط میان ایران و افغانستان، رسانه‌ها نامیده می‌شوند. میهمانان این برنامه بهروز افخمی کارگردان سینما و منوچهر شاهسواری مدیرعامل خانه سینما و تهیه‌کننده فیلم مزارشریف هستند. در این برنامه مجری اصرار می‌ورزد بر اینکه «فیلمسازان ایرانی چهره خوبی از افغانستانی‌ها به نمایش نگذاشته‌اند و در چندین نوبت آنها را به نژادپرستی متهم می‌کند که در مقابل منوچهر شاهسواری مدیرعامل خانه سینما به او می‌گوید که من به این سخن شما انتقاد دارم که از لفظ به «نژادپرستی» استفاده می‌کنید این واژه در فرهنگ اعتقادی ما امر ناموجودی است و در شمار الفاظی قرار می‌گیرد که متعلق به جهان غرب است. بهتر است آن را در بازی‌های داخلی به‌کار نبریم.»

موضوعاتی چون مهاجران در رسانه‌های تصویری ایران، مشکلات اقامت مهاجران افغانستانی در ایران، مشکلات مهاجران با سفارت و کنسولگری‌های افغانستان، مشکلات مهاجران افغانستانی در حوزه درمان و خدماتی بهداشتی و معرفی مشاهیر افغانستانی از جمله مباحثی هستند که در قسمت‌های این برنامه به آن پرداخته شده است.

محرمانه خانوادگی

«محرمانه خانوادگی» برنامه‌ای است با فضایی متفاوت از سایر برنامه‌های شبکه افق که جمعه شب‌ها ساعت 22 به مدت یک ساعت روی آنتن شبکه افق قرار می‌گیرد.

اجرای آن برعهده ایمان جلیلی، فاطمه جناب، زهرا صالحی، محمد اشعری، علی سیف‌اللهی، زهرا الوندی و احمد واحدی است.

محرمانه خانوادگی از این جهت متفاوت می نماید که سعی دارد در مورد موضوعاتی چون سن ازدواج، ازدواج‌های فامیلی، ازدواج‌های سنتی، ازدواج دانشجویی و از این دست مسائل به طرزی جذاب با مخاطب صحبت کند. درست است که در پس پرده این برنامه اهدافی خاص دنبال می شود، اما با ایجاد بخش‌هایی جذاب در هر اپیزود سعی کرده است تا از کسل‌کننده بودن برنامه بکاهد!

در شناسنامه «محرمانه خانوادگی» آمده است که این برنامه اختصاص دارد «به ارائه پاسخ به سوالات و مسائلی مانند اگر همسرم را در فضای مجازی پیدا کنم خوشبخت می‌شوم؟ ازدواج در سن بالا و مشکلات آن، خواستگاری سنتی، ازدواج دانشجویی، ازدواج با فامیل، زیبایی و ثروت در انتخاب همسر و ازدواج با اتباع خارجی. در هر قسمت با زوج‌های جوان، پدران و مادران و دختران و پسران آماده ازدواج صحبت می‌شود.»

به عنوان مثال، برنامه‌ای که در خصوص سن ازدواج است، متشکل از 7 قسمت بوده است: در بخش محرمانه خانوادگی به سراغ دختر و پسری رفته که در 19 و 20 سالگی ازدواج کرده‌اند و دارای 2فرزند هستند و در این قسمت در شرایطی تبلیغ ازدواج در سن کم می‌شود که پسری که در 22 سالگی ازدواج کرده، از رفتن به سربازی معاف شده و دارای یک خانه حیاط دار است. در بخش دیگری به نام «شاهد عینی» مجری برنامه میزبان میهمانانی است که هر کدام روانشناس هستند و در مورد سن ازدواج خود صحبت می‌کنند. پارت بعدی برنامه «بایگانی محرمانه» نام دارد که داستانی از ازدواج دختر فتحعلی‌شاه با وزیر خارجه‌اش تعریف می‌شود. بخش پنجم «شواهد پرونده» نام دارد و در قسمت ششم این برنامه تحت عنوان «شاهدان عینی» گزارشگر به‌صورت میدانی به میان جوانان می‌رود و نظر آنها را پیرامون سن ازدواج جویا می‌شود. پس بخش «راز مادربزرگ‌ها»، در دایره کارشناسان سید مهدی طباطبایی استاد اخلاق و محمود گلزاری روانشناس و معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان و مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره سن مناسب ازدواج به ارائه دیدگاه‌های خود می‌پردازند.

ناهار فامیلی

ورژن صدا و سیمایی برنامه «بفرمایید شامِ» شبکه ماهواره‌ای، «ناهار فامیلی» است که پنجشنبه‌ها ساعت 19 به مدت یک ساعت روی آنتن شبکه افق قرار می‌گیرد. همانند آن برنامه هم یک راوی درصدد است برنامه را با لحنی طنز‌آمیز روایت کند که اکثر قریب به اتفاق مواقع هم در این کار خود ناموفق است!

به هر روی ناهار فامیلی، مسابقه‌ای است میان دو زن از یک خانواده که با یکدیگر در یک میهمانی خانوادگی رقابت می‌کنند. هر دو زن در یک شهر قرار دارند که در نهایت برنده با برنده یک شهر دیگر رقابت می‌کند. راوی ناهار فامیلی در معرفی آن اینگونه می‌گوید «این مسابقه یک موقعیت خوب برای خانم‌ها فراهم آورده است تا غذاهایی که به گوش هیچ‌کس نخورده است را یاد بگیرند». این برنامه یک مسابقه آشپزی است و میهمانان خارجی هم در آن حضور دارند. این میهمانان خارجی که به شرکت‌کنندگان هنگام پخت غذا کمک می‌کنند. اینکه چرا باید چند خانم خارجی در این مسابقه تلویزیونی حضور داشته باشند و نقش دستیار آشپز را ایفا کنند در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. به هرروی در انتهای برنامه، سفره عریض و طویلی روی زمین پهن می‌شود و چند نوع غذا روی آن خودنمایی می‌کند. پس از صرف غذا افراد به امتیازدهی می‌پردازند.

منبع:آفتاب یزد