روایت «شریفی‌نیا» از حضور در زندان‌های ساواک

 کارگردان سریال «معمای شاه» گفت: نه تنها از ساخت این سریال پشیمان نیستیم بلکه دوست داریم در آینده فیلم‌سازهای مختلفی هر کدام از دریچه نگاه خود دوران پهلوی را نشان دهند.

مراسم تجلیل از سازندگان مجموعه «معمای شاه» با حضور سیدنظام‌الدین موسوی (مدیرعامل خبرگزاری فارس)، محمدرضا ورزی(کارگردان)، علی لدنی(تهیه‌کننده)، محمدرضا شریفی‌نیا،‌ حسام نواب‌صفوی،‌ مژگان ربانی، امیریل ارجمند (بازیگران) و مسعود عجمی (دستیار کارگردان) در خبرگزاری فارس برگزار شد.

**موسوی: «معمای شاه» تابوی ساخت سریال‌های تاریخ معاصر را شکست

در ابتدای این مراسم، سیدنظام‌الدین موسوی ضمن خیرمقدم خدمت عوامل فاخر و دوست‌داشتنی سریال «معمای شاه» گفت: این سریال جزو آثار ماندگار خواهد بود شاید از لحاظ هنری در سطح پایین نباشد اما گام شجاعانه‌ای بود که توانست تابوهایی که برای ساخت چنین سریال‌هایی وجود دارد را بشکند.

وی ادامه داد: تولید چنین آثاری با جمیع مشکلات حاشیه‌ای مواجه خواهد بود و این سریال نیز از این قاعده مستثنی نیست. عوامل این سریال مسیر را به درستی شروع کرده و ادامه دادند و به‌رغم همه حرف و حدیث‌های موجود که اغلب ریشه سیاسی داشت توانستند کار خود را جلو ببرند. در این مدت شاید به دلیل مشغله کاری به صورت پیاپی این سریال را ندیده باشم اما اطرافیان و اعضای خانواده خودم «معمای شاه» را دنبال می‌کنند و از سؤالات مختلفی که بعد از تماشای این سریال در بین مردم ایجاد شده کاملاً مطلع هستم.

موسوی افزود: به لحاظ سیاسی و تاریخی بسیاری از افراد این سریال را دنبال می‌کردند حتی در فضای مجازی نیز بسیاری از مردم درباره اطلاعات این سریال و گاف‌های تاریخی آن که نشان‌دهنده توجه مخاطب اعم از موافق و مخالف بود،ِ صحبت می‌کردند که در نوع خودش بی‌نظیر بود.

مدیرعامل خبرگزاری فارس، در ادامه بیان داشت: تا به حال اثری در خور که بتواند ریشه‌های انقلاب را در قالب هنر بگنجاند نداشتیم. سیر تاریخی زمان شاه تا به حال در هیچ اثری به این جامعی وجود نداشته و هر چه به سمت قسمت‌های میانی و پایانی می‌رویم می‌بینیم که کارکترها پخته‌تر و کاملتر می‌شوند. هنرمندان عزیزی که در این سریال بازی کردند اثری فاخر و به یادماندنی ایفا کرده و مسیر را برای کارهای فاخر بعید باز کرده‌اند.

وی با اشاره به پوشش اخبار این سریال توسط خبرگزاری فارس، ادامه داد: دوستان ما در خبرگزاری فارس مطالب، یادداشت و اخبار گوناگونی را از لحظه کلید خوردن تا زمانی که ثبت این سریال به پایان رسید کار کردند و روزی نبود که ما خبری از این سریال نداشته باشیم.

موسوی در پایان با تقدیر از عوامل این سریال گفت: از همه شما سپاسگزارم که از مسائل بسیاری گذشتید تا سریال «معمای شاه» را تولید کنید و امیدوارم این راه توسط سازندگان دیگر ادامه داشته باشد.

**ورزی: به دنبال آگاهی دهی به نسل چهارم انقلاب بودیم

ورزی کارگردان این سریال، با تشکر از برگزاری این مراسم گفت: ما خبرگزاری فارس را خانه خودمان می‌دانیم و سال‌ها است که با این عزیزان همکاری می‌کنیم. جا دارد یادی کنیم از آخرین درگذشته این سریال مرحوم سیدکاظم افرندنیا و دیگر گذشتگانی که در مسیر تولید این سریال با ما همراه بودند مثل خسرو فرخ‌زادی، مصطفی عبداللهی، ولی‌الله مؤمنی، نیلوفر خرم‌نیک.

وی ادامه داد: تا به امروز مشکلات بسیاری داشتیم و هر فردی در تولید این سریال زحمت‌های خاص خود را کشید. در حقیقت کاری کردیم که برخی افراد دوست نداشتند اتفاق بیفتد و من این موضوع را به افتادن در لانه زنبور قرمز تشبیه می‌کنم. از همان ابتدا می‌دانستم که چه کاری انجام می‌دهم. بهمن ماه سال 89 که نگارش و تحقیق سریال را کلید زدیم تا یک سال بعد پیش‌بینی کرده بودیم که عده‌ای از تولید این سریال ناراضی خواهند بود و به عبارتی صدای‌شان در می‌آید.

ورزی گفت:‌ هیچ‌جا چنین حرفی نزدم که هر فردی مخالف این سریال است حتماً به خاطر محتوای آن مشکلی دارد. بخشی خارج مرز، بخشی داخل و بخشی هم به محتوای سیاسی ارتباطی نداشتند. ما هم می‌توانستیم خیلی راحت سریال‌های ملودرام جذاب بسازیم اما وقتی چنین سوژه‌ای را انتخاب کردیم واقعاً دنبال مسائل مالی و شهرت نبودیم.

کارگردان «معمای شاه» ادامه داد: در اصل در تولید این سریال به دنبال نسل چهارم انقلاب بودیم و دغدغه‌های فکری آنها برای‌مان اهمیت داشت. برخی از مراکز شبهاتی برای این نسل به وجود آورده بودند و ما می‌خواستیم آن را به شکل درست برای آنها بیان کنیم.

وی افزود: ما اصلاً مدعی نیستیم اما تمام تلاش‌مان را به کار بردیم تا بخشی از دوران منحوس پهلوی را به تصویر بکشیم و اینها تمامی مسائلی است که به آن پرداخته‌ایم. گله‌ای نیز از هیچ کس و جریانی ندارم چرا که همه اینها را از ابتدا می‌دانستم و معتقدم هر کس خربزه می‌خورد باید پای لرزش هم بنشیند و ما نیز این خربزه را با اشتهای زیادی خوردیم.

**از ساخت «معمای شاه» پشیمان نیستم/ امیدوارم کسانی بی‌نقص‌تر این راه را ادامه بدهند

کارگردان سریال «تبریز در مه» بیان داشت: نه تنها از ساخت این سریال پشیمان نیستیم بلکه دوست داریم در آینده فیلم‌سازهای مختلفی هر کدام از دریچه نگاه خود دوران پهلوی را نشان دهند. دوران پهلوی بخش‌های دیگری هم دارد و قطعاً فیلم‌سازهای دیگر زوایای دیگری را نشان خواهند داد و از نقاط ضعف‌مان درس خواهند گرفت. ما نیز در تولید این سریال حتماً نواقصی داشته‌ایم که شاید گروه‌های دیگر فیلم‌ و سریال‌ساز در آینده بتوانند بدون کمترین نقص دوران پهلوی را به تصویر بکشند.

ورزی در پاسخ به این سؤال که آیا حاضرید بعد از محمدرضا شاه سریال تاریخی و واقع‌گرایانه بسازید، گفت: در رابطه با دوران پهلوی پیشنهاد می‌کنم که قرائت‌های مختلف ساخته شود و این به علاقه من ربطی ندارد. چون که بهتر است نگاه‌های مختلف چه بسا قوی‌تر از من آن دوران را نشان بدهد.

**برای نمایش روحانیون سریال روی لبه تیغ راه رفتیم

کارگردان سریال «دوران مشروطه» درباره حضور روحانیون تاریخی در سریال «معمای شاه» بیان داشت: اتفاق تازه و خطرناکی بود و ما روی لبه تیغ و لب پرتگاه بودیم و اگر کوچکترین ضعفی نشان می‌دادیم باعث شرمندگی ما می‌شد. به تصویر کشیدن شخصیت و مقام امام خمینی (ره)، مقام معظم رهبری، آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله هاشمی رفنسجانی و... کار ساده‌ای نبود و برای نشان دادن این شخصیت‌ها دلهره و اضطراب داشتیم.

وی در مورد سکانس‌های حضور شخصیت امام خمینی (ره)گفت: بسیاری از سکانس‌های این شخصیت را چندین بار تکرار می‌کردیم چرا که بعد از یک بار ضبط متوجه می‌شدیم نقطه ضعفی دارد و باید تکرار شود و همین‌جا باید از صبر و حوصله علی لدنی تهیه‌کننده سریال تشکر ویژه داشته باشم.

ورزی در همین ارتباط افزود: تعلق خاطر و نگاهی خاص به امام خمینی (ره) داریم. به هر ترتیب شخصیت ایشان تا 30 سال پیش میان ما حضور داشتند و مردم ایشان را دیده بودند. هنوز تأثیر ایشان در جامعه ما وجود دارد و بر همین اساس نشان دادن ایشان کار بسیار سختی بود.

**انتخاب بازیگر نقش امام خمینی(ره) از میان 6 بازیگر

کارگردان سریال «دوران مشروطه» در ادامه گفت: بعد از انجام تست گریم روی 6 بازیگر توانستیم بازیگر شخصیت امام (ره) را انتخاب کنیم. آخرین نفر شکر خدا گودرزی بود که یکی از نویسندگان و کارگردان‌های قدیمی تئاتر است. آخرین تألیفش نمایشنامه سهروردی بود. اندیشه این بازیگر برای من بسیار مهم بود و همین موضوع انتخاب را برایم سخت کرده بود که نگاه، بازی و نوع تفکر این بازیگر شبیه به امام باشد و دوست داشتم که او نگاه ویژه‌ای به شخصیت امام داشته باشد.

وی درباره نحوه انتخاب بازیگر نقش امام خمینی (ره) گفت: چند سال پیش امیر دژاکام نمایشی را به نام «ساقی» روی صحنه برد و گودرزی در آن نمایش نقش شاعر اهل بیت را ایفا می‌کرد. من سه بار این نمایش را از سه زاویه مختلف در سالن اصلی تئاتر شهر تماشا کردم و بعد از بار سوم به دستیارم گفتم بازیگر شخصیت امام را پیدا کردم. بعد از آن گودرزی را به دفتر دعوت کردم و بدون اینکه به او بگویم برای چه نقشی از او دعوت به همکاری کرده‌ام تست گریم روی صورتش انجام شد.

ورزی ادامه داد: گودرزی بعد از اینکه مقابل آینه گریم نشست و عکس‌های مختلفی از امام را روی آینه دید متوجه شد که برای چه نقشی از او دعوت به همکاری کرده‌ایم. گریم اولیه 5 ساعت طول کشید و او 25 بار در طول 8 ماه تست گریم شد و ما در تمام این مدت با او قراردادی امضا نکرده بودیم و در چنین شرایطی در جلسات تمرین صبورانه ما را همراهی می‌کرد. معتقدم قلب گودرزی برای امام می‌تپید. حتی قبل از اینکه بار اول مقابل دوربین برود یک ساعت با تأخیر سر صحنه حاضر شد و من بعد از مدتی متوجه شدم که در آن یک ساعت به مرقد امام رفته بود و با امام (ره) اتمام حجت کرده بود و برای من بسیار مهم بود که گودرزی تا این اندازه نسبت به امام (ره) و نقش آن ارادت داشت.

نویسنده سریال «معمای شاه» در ادامه بیان داشت: معتقدم که در ساخت این سریال دست‌های ما و حتی حسن سلیقه کارگردان را نباید در نظر گرفت. قدرت بازی گودرزی طوری بود که تمامی حالات و سکنات امام خمینی را پیدا کرده بود و همین برای همه ما حیرت‌انگیز بود. آنقدر بازی او را دوست داشتم که بعد از هر پلان شانه‌هایش را می‌بوسیدم و از او تشکر می‌کردم. حتی بعد از گریم و پوشیدن لباس زمان‌هایی که می‌خواستیم از یک در رد شویم به او گفتم وقتی این لباس را می‌پوشی با من تعارف نکن.

وی ادامه داد: قبل از همه اینها نزد حسن خمینی رسیدیم و خیلی حرف‌ها را با او مطرح کردیم و تست گریم شخصیت امام را به او نشان دادیم که نظر خوبی داشت. البته نقطه نظراتی هم مطرح کرد ولی در کل دیدگاه‌ وی مثبت بود. همچنین خانم طباطبایی عروس امام زمانی که عکس‌های تست گریم امام را دیدند شکرخدا گودرزی را با حیرت نگاه می‌کرد و برایشان سؤال بود که چطور گودرزی شبیه امام خمینی شده است.

محمدرضا ورزی در مورد انتخاب بازیگر شخصیت آیت‌الله طالقانی نیز بیان داشت: بعد از یک سال جستجو از روی حالت چشم‌های علی دهکردی به این شخصیت رسیدم. همچنین در مورد انتخاب حسام نواب صفوی برای ایفای نقش شهید نواب صفوی عده‌‌ای بسیار تعجب کردند اما من معتقد بدم که حسام هر نقشی را می‌تواند به خوبی ایفا کند. از نقشی که در اخراجی‌ها بازی کرده بود تا سیدجمال‌الدین اسدآبادی همه و همه توانایی‌ بازی او را نشان می‌دهد. کسی تصور نمی‌کرد که او بتواند نقش یک روحانی را ایفا کند. اما او از عهده ایفای نقش به خوبی برآمد. تا جایی که دختر شهید نواب صفوی از بازی حسام بسیار راضی بود و نتوانسته بود صحنه اعدام پدرش را در این سریال تماشا کند.

** نشان دادن شخصیت رهبر معظم انقلاب در قالب نمایش بسیار سخت بود

وی در مورد انتخاب بازیگر نقش مقام معظم رهبری گفت: نشان دادن شخصیت رهبر معظم انقلاب در قالب نمایش بسیار سخت بود. آن هم فردی که در قید حیات هستند. علیرضا مهران بازیگر تئاتر است که چندین کار از او دیده بودم و در کل به توانایی بازیگران تئاتر اعتقاد زیادی دارم مثل امیریل ارجمند. علیرضا مهران بازیگر توانمندی است که در اغلب نقش‌ها بازی کرده است چه منفی و چه مثبت. وقتی با او وارد مذاکره شدیم در ابتدا ترسید و سؤال کرد چرا من را برای این نقش انتخاب کردید و من در جواب گفتم هر بخشی از صورت بازیگر را می‌توان با گریم تغییر داد الا چشم او و من این شباهت را بین تو و مقام معظم رهبری دیدم.

ورزی در ادامه افزود: بعد از تست گریم در کاخ سعدآباد مدام نگران این بودیم که کسی از این بازیگر عکس نگیرد. چرا که ممکن بود با تغییر زاویه دوربین شباهتی که مدنظر ما بود از بین برود و برهمین اساس نمی‌توانستیم به دوربین‌های عکاسی خارج از گروه خودمان اجازه عکاسی بدهیم. اما با تمام این حساسیـت‌ها نمی‌دانم عکس تست گریم علیرضا مهران در نقش مقام معظم رهبری از کجا در رسانه‌ها پخش شد.

وی در ادامه صحبت‌های خود بیان داشت: من هم این را می‌دانم که برای هر رسانه‌ای نشان دادن تصویر بازیگر نقش رهبر معظم انقلاب هیجان و جذابیت خودش را دارد. برای همین تا جایی که توانستیم تکذبیه دادیم اما تا لحظه‌ای که وی مقابل دوربین آمد خیلی افراد دوست داشتند ایشان را ببینند.

ورزی در پاسخ به این سؤال که آیا عکس تست گریم بازیگر شخصیت مقام معظم رهبری مورد تأیید ایشان بود، گفت: نه. متأسفانه این فرصت به وجود نیامد تا عکس را به مقام معظم رهبری نشان دهیم.

**آیت الله هاشمی رفسنجانی وقتی بازیگر نقش خودشان را دیدند خیلی خوششان آمد

این کارگردان درباره بازیگر نقش آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز گفت: بعد از اینکه حسن باقریان در نقش آقای رفسنجانی مقابل دوربین رفت با در دست داشتن سکانس‌هایی از بازی او، خدمت آقای رفسنجانی رسیدیم. به هر ترتیب او یکی از ستون‌های مهم تاریخ بود و در حوزه تاریخ شفاهی کمک زیادی به ما کرد. چرا که شاهد ایام بسیاری از اتفاقات تاریخی بود و در پیروزی انقلاب نیز نقش برجسته‌ای داشت. نگاه سیاسی در این زمینه نداشتیم و بیشتر به برش‌های از مبارزات ایشان پرداختیم. در دیداری که با مرحوم رفسنجانی داشتیم وقتی بازیگر نقش خودشان را دیدند خیلی خوش‌شان آمد و با ما شوخی هم کرد.

** شریفی‌نیا: حسادت‌هایی علیه «معمای شاه» وجود دارد

بنابر این گزارش، شریفی‌نیا در این مراسم گفت: در این مدت کار بسیار سختی را پشت سر گذاشتیم و همه ما وظیفه‌مان را با جان و دل انجام دادیم. تولید چنین کاری شاید تا به حال در ایران انجام نشده بود آن هم با دکور سنگین و این تعداد بازیگر. روایت 50 سال تاریخ ایران کار بسیار سختی بود که به هر ترتیب انجام شد و شاید در حال حاضر مشخص نشود که چه اتفاقی در کشور افتاده است.

وی ادامه داد: تولید آثاری نظیر معمای شاه در جامعه ما سختی‌هایی را به همراه دارد. فکر می‌کنم که باید بپذیریم حسادت‌هایی علیه کارهای اینچنینی وجود دارد و آدم‌هایی که کارهای خوب را نمی‌شناسند، دوست ندارند کارهای خوب ساخته شود و همچنین دل‌شان نمی‌خواهد تا حقیقت آشکار شود در این بخش دست به دست هم داده‌اند.

شریفی‌نیا افزود: برخی افراد نیز موقعیت‌هایی در رژیم قبل داشتند و دوست ندارند چنین کارهایی ساخته شود چراکه منافع‌شان از بین می‌رود و شروع به سم‌پاشی کردن می‌کنند و به مقابله با این کار عظیم برمی‌آیند.

وی در ادامه بیان داشت: هزینه‌های بسیار کم یکی از نکاتی بود که شامل این سریال شد. زمانی که آقای لدنی می‌گویند همکاری ما در این کار واقعاً دلی بود یعنی همین و این به این خاطر است که یک بازیگر چندین ماه بدون قرارداد کار کرده و سه برابر مبالغی که در این سریال هزینه شده،‌هزینه دکوری بود که ساخته شد و از این پروژه برجای ماند. اگر بخواهیم دکور ساختار شده در «معمای شاه» را قیمت‌گذاری کنیم چیزی حدود 3 برابر هزینه سریال خواهد بود که هر قسمت آن به اندازه یک تله‌فیلم هزینه برده است. برخلاف شنیده‌هایی که همه می‌گویند که هر بازیگری در این سریال فلان مقدار دستمزد گرفته باید بگویم دستمزدهای اصلی گروه پشت‌صحنه «معمای شاه» خیلی کمتر از دستمزد همین کار آنها در پروژه‌های سینمایی است و همه آنها با عشق و علاقه کارشان را به بهترین نحو انجام دادند.

وی افزود: بازیگران بزرگی در «معمای شاه» حضور داشتند نظیر محمدعلی نجفی کارگردان سریال «سربداران»، سعید نیک‌پور کارگردان سریال «امیرکبیر»، قطب‌الدین صادقی که یکی از قطب‌های تئاتر ایران است و همچنین جمشید مشایخی که از بازیگران مطرح کشورمان به شمار می‌رود.

** هنوز سریال را واکاوی نکردند

بازیگر سریال «معمای شاه» ادامه داد: خوشبختانه هنوز خود سریال تحلیل و واکاوی و بررسی جز به جز نشده است. زمانی که من فیلم‌نامه را خواندم در وهله اول قدرت شاه یکی از نکاتی بود که مرا جذب کرد. برخلاف تبلیغاتی که در بیرون از این سریال کردند. حتی بسیاری گفتند چرا شاه را هوسران نشان ندادید و من گفتم کجای دنیا شاه را به این شکل نشان دادند؟ هیچ جا چنین کاری نکردند و ما هم کاری نداریم به اینکه شاه این طور بوده یا نه. او آدم بسیار قدرتمند، مغرور، یکه‌تاز و بسیار اهل سیاست و انسانی وابسته بوده است که آمریکا هرچه گفت گوش کرد. اما سؤالم اینجا است که پس چطور همان آمریکا پشتش را خالی کرد؟! نکته ما هم همین است که بسیار مهم است. حتی یادم است به ورزی پیشنهاد دادم تا قبل از شروع هر قسمت آخرین صحبت‌های شاه را در ایران پخش کند که می‌گفت «من صدای انقلاب شما را شنیدم از این به بعد اشکال‌های شما را رفع می‌کنم و به شما آزادی می‌دهم». در تاریخ یک کشور خیلی مهم است که شاهش بعد از 50 سال چنین متنی را برای مردمش بخواند. این پیشنهاد را به ورزی دادم تا تکلیف آدم‌ها با این سریال مشخض شود.

شریفی‌نیا ادامه داد: نکته بعدی در مورد شاه و معمای شاه بود. برخلاف همه اتفاقات من اصلاً دنبال این نبودم که شاه چه کار می‌کرد. مهم نبود که چه دانشگاه و چه ساختمانی ساخت. مهم این است که همه کارهایی که کرده، همه محسناتی که داشته، چرا منجر به این شده که 98 درصد از مردم علیه او قیام کنند و بخواهند که او از کشورشان برود. در اصل این معمای بزرگ ما است که باید پاسخ داده شود و مهم است.

این بازیگر سینما و تئاتر در ادامه گفت: اصلاً بحث ما این نیست که نخواهیم زیبایی آن دوران را نشان دهیم با توجه به این همه خوبی و بدی‌ها را در کنار هم نشان دادیم از حزب رستاخیز گرفته تا جشن‌های 2500 ساله و اتفاقات فرهنگی.

** مستند «شهبانو» به نفع «معمای شاه» بود

وی با اشاره به مشاهده مستند «شهبانو» بیان داشت: چندی پیش مصاحبه‌ای از فرح دیدم که نمی‌دانم چه افرادی آن را گرفته بودند. این مستند در حقیقت علیه شاه و فرح ترتیب داده شده بود و بیانیه‌ای در دفاع از «معمای شاه» بود. آن هم به این دلیل که شما هرکجا که فرح را در بخش‌های مستند این مصاحبه می‌دیدید او در کنار بدبخت‌ترین آدم‌ها حضور داشت و جامعه پر از فلاکت، بدبختی و فقر بود و فرح به آنها کمک می‌کرد. در حقیقت مصاحبه‌کننده جامعه‌ فقرزده آن دوران را نشان می‌داد و خیلی جالب بود. اما باز با این حال ممکن است عده‌ای این را دوست داشته باشند.

بازیگر سریال تاریخی «امام علی (ع)» در ادامه افزود: در آن زمان که فرح در دفاع از فرهنگ و هنر کشور حرف می‌زند چرا محمود دولت‌آبادی، شریعتی، تیمور فتاحی و... که خود چهره فرهنگی بودند در زندان به سر می‌بردند؟ من اصلاً بحثی در مورد روحانیون ندارم و همیشه طرفدار آنها بودم. خودم هم در آن زمان زندانی بودم و آیت‌الله رفسنجانی، طالقانی، دولت‌آبادی و... در طبقه بالای ما در سلول‌های انفرادی بودند. می‌خواهم بگویم این افراد فرهنگی نبودند که در آن زمان در زندان به سر می‌بردند؟ اینها همگی پاسخ دارد. اما من دوست دارم بنشینم و همان مصاحبه را نمایش دهیم و تک‌ به تک جلو رفته و درباره تمام جزئیاتش با یکدیگر صحبت کنیم. برخلاف سیاست‌هایی که در جامعه وجود دارد و گاهی اوقات عده‌ای این چیزها را دوست ندارند دلم می‌‌خواهد حتی در تلویزیون خودمان این مسائل مطرح شود و چند نفر درباره آن نظر بدهند.

وی با اشاره به لحظه‌های شیرینی که در معمای شاه تجربه کرده است، بیان داشت:‌ چندین لحظه شیرین در این سریال داشتم که خیلی برایم جالب بود. اگر در اینترنت عبارت «علی آن جاودانه مرد» را جست‌وجو کنید شعری برای‌تان باز می‌شود که من سال‌ها پیش و زمانی که 16 ساله بودم آن را در مدح مولای متقیان سرودم. قبل از شهید مطهری و دکتر شریعتی در حسینه ارشاد شعر می‌خواندم. چیزی شبیه به اجرای تئاتر. یادم هست یک شب که شب ضربت خوردن حضرت علی (ع) بود، برنامه‌ای در حسینیه ارشاد برگزار شد و من این شعر را در جمع حضار خواندم و دوست داشتم که این اتفاق در سریال معمای شاه بازسازی شود و به ورزی پیشنهاد این را دادم و گفتم دوست دارم تا عین این اتفاق را بازسازی کنیم.

** خاطره 16 سالگی و خواندن شعر در حسینیه ارشاد

وی ادامه داد: برایم جالب بود که شریفی‌نیای امروز، همان لحظه 16 سالگی‌اش را دوباره تکرار کند. شعر را حفظ بودم اما دوست داشتم که موقع اجرا در مقابل دوربین متن کاملش را در دستم داشته باشم و زمانی که این شعر را در اینترنت جست‌وجو کردم برایم خیلی جالب بود که علاوه بر شعر فایل صوتی با صدای خودم در آن زمان همراه با متن و صدای گریه حضار در اینترنت وجود داشت، این اجرا را انجام دادم و درست بعد از آن در حسینیه ارشاد مرحوم شریعتی به روی سن آمده و من را بوسید. دکتر شریعتی در ابتدای سخنرانی خود با تعریفی از شریفی‌نیای آن زمان به سمت تفسیر سوره روم یا پیام امید به روشنفکران رفت و تعبیر او درباره شعری که من سروده بودم این بود که مولای متقیان که شهره‌ای است که وقتی در دل جوانی بیفتد در این فساد موجود در جامعه چطور او را عاشق می‌کند و این تعبیر زیبایی از شعر من بود که بزرگترین تشویق در آن سن برایم به شمار می‌رفت.

این بازیگر ادامه داد: در زمان شاه و در دوران دانشجویی‌ام از محله گود عرب‌ها عکاسی می‌کردم و فجایع ایران را در عکس‌هایم نشان می‌دادم. یادم هست یک بار از بچه‌های کوچکی که به دلیل اعتیاد والدین به تریاک آنها هم معتاد شده بودند عکاسی می‌کردم. همان زمان نمایشگاهی را با همین عکس‌ها برپا کردم که ساواک رژیم شاه من را دستگیر و زندانی کرد و عین همین صحنه به درخواست من از ورزی در معمای شاه تکرار شد و می‌خواهم بگویم این صحنه هم واقعی بوده است و براساس شرایط آن دوره از زمان گرفته شده است.

این بازیگر ادامه داد: مثالی می‌خواهم بزنم در مورد آن دوره از تاریخ یک اتفاقی میان مردم و یک اتفاقی در دربار شاه می‌افتد وقتی من فیلم‌نامه را خواندم دیدم که چقدر این اثر می‌تواند برای جوان‌های امروز زیبا باشد همانطور که شرایط دربار، وابستگی‌ها و چپاول پول این مملکت در سیطره گروهی هست پس چطور از هزار سال پیش در بین مردم شکل می‌گیرد و تبدیل به روزی می‌‌شود که با 22 بهمن تلاقی دارد. ببنید که چطور شکوفاه می‌شود از طرفی یک چرا نیز وجود دارد که چرا این همه مردم نزدیک به 98 درصد علیه این نظام هستند. حال به خوبی و بدیش اصلاً کاری ندارم. اما نکته‌ای که است چرایی این معما برای ما بود که به خاطر همین این سریال را کار کردیم.

**ما پاسخگوی اختلاس در کشور نیستیم

بازیگر سریال «میلیاردر» ادامه داد: من با افتخار در این سریال بازی کردم و پاسخگوی این نیستم که اگر آن روز اختلاسی را نشان دادیم پس چرا امروز اختلاس هست و بیشترین هجمه‌ای که به کار ما شده در رابطه با همین موضوع است. خیلی‌ها می‌گویند الان اوضاع اختلاس در جامعه کنونی بدتر از دوران شاه است! و من در جواب می‌گویم به ما چه ارتباطی دارد که بدتر است. من که دارم تاریخ را کار و ترسیم می‌کنم و نمی‌توانم درباره خوبی، بدی و مقایسه‌اش با دوره‌های قبل و بعد بگویم. اگر کسی تاریخ اینها را دارد بیاید و بسازد. مسئولینی که در حال حاضر در کشور کار می‌کنند از اختلاسی که وجود دارد راضی نیستند و این سریال پاسخگوی این بخش نیست.

وی افزود: «معمای شاه» سرقتی که سال‌ها پیش شده است را نشان داده حالا شما می‌گوید به این خاطر الان نباید چنین سریالی بسازیم؟ یا اتفاقاتی که در آن دوره افتاد تمام‌شان را با اسناد پیش رفتیم. سکانسی هست که علیرضا پهلوی به زور اسلحه دختری را به زور با خود می‌برد خیلی‌ها می‌گفتند دلیل نشان دادن این سکانس چه بود و آیا شاه با این همه عظمت چنین کاری را می‌کرد در جواب باید بگویم بله، ما سندش را دیدیم. سه سند بود که شهربانی برای رضا شاه نوشته پسرت را با این وضعیت در خیابان دستگیر کردیم و مگر می‌شد همین‌طوری کاری با این وسعت بسازیم. یک سری اسناد داخلی از آن زمان داریم و اگر چیزی برای‌مان قابل هضم نبود سندهای آن را به طور دقیق نگاه می‌کردیم. برهمین اساس نمی‌توانستیم کاری که برای شبیه‌سازی بازیگرانش به شخصیت‌های اصلی تا این اندازه زمان برده را به امان خدا رها کنیم و بدون در دست داشتن اسناد و مدارک رسمی سکانس‌هایی را از خودمان دربیاوریم و این منطقی نبود. اگر دیدید چیزی خیلی زیبا است حتماً دقتی پشت آن بوده است چرا که تعداد بسیاری تاریخ‌دان و محقق پشت این سریال قرار داشتند.

** وقتی اطلاعات تاریخی کاملی ندارید، لطفا نقد نکنید

شریفی‌نیا ادامه گفت: چندی پیش در جمعی حضور داشتم و دیدم یک پسر 24 ساله ضمن مخالفت با «معمای شاه» گفت: این سریال تاریخ را تحریف کرده است و من در جوابش گفتم تو چقدر کتاب و تاریخ خواندی که این را می‌گویی. مگر می‌شود فردی همین‌طوری حرفی را بزند و سریالی که این همه برای تولیدش زحمت کشیده را زیر سؤال ببرد. فردی که می‌خواهد اثری را نقد کند یا باید بضاعتش را داشته باشد و یا مورخ، متخصص و مطالعه کرده باشد. به تعداد افرادی که در این جامعه حضور دارند تاریخ خوانده و تحقق کردند و نظرهایی درباره مصدق و کاشانی نیز وجود دارد. مثال دیگری می‌زنم درباره حضرت مسیح هر فیلم‌سازی یک نوع نگاه دارد و این نگاه‌ها از صفر تا 100 وجود دارد. این یک نگاه است و می‌شود شما آن را در جامعه ارائه دهید و مردم براساس این نگاه وارد شده و کتاب‌هایی دیگر را نیز می‌خوانند و نظرات دیگران را بررسی می‌کنند همین‌ها می‌تواند به موضوع کمک کند و من خطاب به آنها گفتم شما باید بدانید در این کشور 60 سال قبل و در دوران انقلاب چه اتفاقی افتاده است و تمامی اینها به ماجرایی که خودتان می‌‌گویید منجر شد.به عقیده من این درسی است که ما از تاریخ می‌گیریم و برای من آنقدر جذاب بود که با تمام توان این کار را انجام دادم و خوشحالم که این اتفاق افتاد و ما به اندازه‌ای که فکر می‌کردیم در آن سربلند و پیروز شدیم.

* لدنی: دشواری‌های تولید «معمای شاه»

علی لدنی تهیه‌کننده «معمای شاه» در ابتدای صحبت‌هایش با تشکر از همکاران رسانه‌ای در خبرگزاری فارس، گفت: این پروژه سخت‌ترین پروژه‌ای بود که در این سال‌ها تهیه آن را برعهده داشتم. بحث سیاسی، اجتماعی و مدیریت اقتصادی آن هم در شرایط کنونی تلویزیون کار دشواری بود و جا دارد از همه عوامل به خاطر همدلی و مساعدت‌شان تشکر ویژه‌ای داشته باشم. سختی‌هایی که متحمل شدیم همه در آن شریک بودیم که این همدلی بی‌نظیر بود. خوشحالم در شرایطی که پروژه بدهی سنگینی دارد این اتفاق‌نظر و مشارکت عوامل به ما کمک کرد تا روند کاری خود را به درستی پیش بریم.

وی ادامه داد: در این سریال حدود 600 بازیگر حضور داشتند دکورهایی ساختیم که همه ماندگار شدند. همچنین نزدیک به 4500 دقیقه ضبط سکانس داشتیم و از 8 صبح تا 2 بامداد عوامل مشغول کار بودند. اما در این میان بی‌انصافی‌های زیادی هم به ما شد که بیشتر از سمت خودی‌ها بود.

سیدنظام‌الدین موسوی در ادامه صحبت‌های لدنی بیان داشت:‌ یادم است مدتی پیش در جلسه‌ای بودم که آقای موسی حقانی پژوهشگر تاریخی «معمای شاه» در آن حضور داشتند و تعداد بسیاری از افراد بدون اینکه حتی سریال را تماشا کنند در مورد آن نظر می‌دادند.

** تاریخ گذشته را زیر سوال می‌بردند

لدنی ادامه داد: بله. خودمان نیز با این موضوع به شدت مواجه بودیم که عده‌ای بدون تماشای سریال آن را نقد می‌کردند. اما در هر حال خدا را شاکریم که این کار به سلامت به نتیجه و مقصد خود رسید. حال فرقی ندشات که کارگردانی آن را چه فردی به عهده بگیرد. قسمت این بود که این کار تولید شود. در این میان بسیاری از افراد بودند که تاریخ گذشته را زیر سؤال می‌بردند که بعد از تحمل اینهمه سختی در روند تولید،‌ واقعاً توقع شنیدنش را نداشتیم.

** ربانی: قبل از بازی در «معمای شاه» علاقه‌ای به تاریخ نداشتم

«مژگان ربانی» بازیگر نقش اشرف در سریال «معمای شاه» درباره بازی در این نقش گفت: تمامی این سالها که به بازیگری مشغول بودم، هیچ علاقه‌ای به تاریخ نداشتم و بعد از سالها از شروع بازیگری‌ام برای اولین بار قرار بود نقشی سنگین و مهم بازی کنم و همینجا از اعتمادی که آقای ورزی و لدنی به من گردند تشکر ویژه‌ای دارم.

وی ادامه داد: بعد از اینکه این نقش پیشنهاد شد و قرار شد تا مقابل دوربین بروم، به سمت مطالعه کتاب‌های مختلف تاریخی درباره اشرف و خاندان پهلوی رفتم و حتی کتاب‌هایی نیز درباره ایران و تاریخ مطالعه کردم. به همین خاطر الان که مخاطبان سریال درباره نقشم سوال می‌پرسند، خوشحالم که اطلاعات دقیقی از این نقش دارم و می‌توانم به راحتی پاسخشان را بدهم. در حقیقت بازی و مسئولیت این نقش باعث شد تااطلاعاتم خیلی بیشتر شود.

این بازیگر در ادامه بیان داشت: یادم است وقتی کوچکتر بودم همیشه پدرم مرا به مطالعه تاریخ تشویق می‌کرد، اما به این دلیل که اصلا دوست نداشتم هیچگاه به سمتش نرفتم و مسئولیت حضورم در این نقش باعث شد تا بیشتر یاد بگیرم و مطالعه کنم.

** توصیه می‌کنم مردم مطالعه تاریخی داشته باشند

وی با بیان توصیه‌ای به مردم جامعه عنوان داشت: دوست دارم به مردم کشورم و افرادی که می‌خواهند این سریال را نقد کنند، توصیه‌ای داشته باشم و آن هم این است که اول درباره وقایع تاریخی مطالعه کنند و اطلاعات خود را بالا ببرند و بعد درباره‌اش صحبت و تبادل نظر کنند.

** بازیگر معروفی که دوست داشت، نقش اشرف را ایفا کند

در ادامه ورزی کارگردان و نویسنده «معمای شاه» درباره انتخاب ربانی به عنوان بازیگر نقش اشرف گفت: سریال «کیف انگلیسی» اولین سریالی بود که ربانی در آن بازی کرده بود. در حقیقت محمدرضا شریفی نیا او را به عنوان بازیگر نقش اشرف به ما پیشنهاد داد. یادم است همان زمان که به دنبال بازیگر نقش اشرف بودم، از شریفی نیا پرسیدم که به نظرت کدام بازیگر برای این نقش مناسب است و او بعد از مدتی چند نفر به من معرفی کرد. حتی یک بازیگر معروف خودش درخواست داد که دوست دارم نقش اشرف را در این سریال بازی کنم، اما من دوست داشتم که فردی که می‌خواهد این نقش را بازی کند، از قدرت خاصی برخوردار باشد.

ورزی در ادامه افزود: بعد از مدتی شریفی نیا به من گفت یک خانم بازیگر به نام مژگان ربانی تا به حال در سریال «کیف انگلیسی» بازی کرده و بعد از آن مدت زیادی است که بازی نکرده است و بد نیست که از او برای این نقش تست بگیریم. ما هم از ربانی دعوت کردیم و چندین بار تست گریم روی صورتش انجام شد.

ربانی در ادامه این صحبت‌ها نیز گفت:‌ از زمانیکه در تئاتر بازی می‌کردم شاگرد شریفی نیا بودم و همیشه برایم سوال بود که چطور به این جایگاه رسیده است؟

** نواب صفوی: «معمای شاه» هشتمین سریال الف ویژه‌ام بود

«حسام نواب صفوی» بازیگر نقش شهید نواب صفوی درباره حضور خود در «معمای شاه» گفت: تا به امروز حدود 37 اثر نمایشی بازی کردم و «معمای شاه» هشتمین سریال تاریخی الف ویژه‌ام در قاب تصویر به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: زمانیکه ورزی پیشنهاد حضور در معمای شاه را به من داد، در ابتدا از خودم پرسیدم که چه نقشی مناسب من خواهد بود؟ از طرفی هم سالها بود که آرزو داشتم تا نقش شهید نواب صفوی که از کنیه‌‌ خاندانم هست را بازی کنم.

** ایفای نقش شهید نواب صفوی آرزویم بود

این بازیگر در ادامه افزود:‌ دوران تحصیلم زمانیکه معلم حضور و غیاب می‌کرد بچه‌های کلاس و معلم‌ها مدام از من سوال می‌کردند که چه نسبتی با شهید نواب صفوی داری؟ و بازی کردن در نقش این شهید بزرگوار آنقدر برایم پررنگ شده بود که دیگر تبدیل به یک آرزو شده بود. همان زمان از ورزی پرسیدم که آیا شباهت چهره‌ام شبیه به ایشان خواهد شد و او نیز گفت: اینها دست گریمور است و شهرام خلج طراح گریم سریال، بارها و بارها تست گریم روی صورتم انجام داد تا شبیه به شهید شدم.

بازیگر سریال «کیف انگلیسی» ادامه داد: در بین سریال‌هایی که تا به حال بازی کردم، نقش شهید نواب صفوی نقش بسیار مهم و سختی بود. اینکه بخواهیم دقیقا شبیه به همان شخصیت را نشان دهیم کار دشواری بود.

وی با اشاره به بخشی از صحبت‌های شهید نواب صفوی نیز عنوان داشت: صحبت‌های بسیاری درباره این شخصیت گفته شده است. ایشان در سخنرانی‌هایشان می‌گفت: ترور، یک واژه غربی است و کسانی که مقابل منافع ملت ایران ایستادگی کردند، را از سر راه برداشت.

این بازیگر در ادامه با اشاره به ملی شدن صنعت نفت نیز بیان داشت: اگر این را در نظر بگیریم که قتل رزم آرا اتفاق نمی‌افتاد، آیا صنعت نفت ما به همین راحتی ملی می‌شد؟ و مسائلی از این قبیل. تمامی این سکانس‌ها و روزهایی که برای بازی در این سریال سپری شد، بسیار جالب و البته دشوار بود.

** بهترین سکانس تمام عمر بازیگری‌ام، صحنه شهادت نواب صفوی بود

وی در مورد سکانس لحظه ترور و شهادت نواب صفوی نیز گفت: فکر می‌کنم بهترین صحنه‌ای که در تمام دوران حضورم در سینما و تلویزیون بازی کردم همین سکانس شهادت او بود که حدود یک هفته طول کشید. محمدرضا علاوه بر کارگردانی آن سکانس را مهندسی کرد. یادم است قبل از بازی در این سکانس به ورزی گفتم دوست دارم آخرین سکانسی که بازی می‌کنم صحنه شهادت او باشد، چراکه می‌ترسیدم اگر سکانس شهادت را زودتر بگیرند و اتفاقی برایم بیفتد، دیگر نمی‌توانم سایر سکانس‌ها را خودم بازی کنم و نقشم نیمه تمام باقی خواهد ماند به همین خاطر این پیشنهاد را به ورزی دادم و او هم پذیرفت. ضمن اینکه تمامی تدابیر امنیتی نیز انجام شده بود اما خب من از این بابت نگران بودم.

بازیگر سریال «تبریز در مه» ادامه داد: خدا را شاکرم از این بابت که نتیجه این سکانس هم خوب شد. بهترین موسیقی، ترانه (افشین یداللهی) و صدا روی این سکانس گذاشته شد و به تاثیرگذاری آن کمک دوچندانی کرد. نواب صفوی اولین شخصیتی بود که در معمای شاه تم مخصوص به خود داشت و در کل این شعر و موسیقی نیز جاودانه شد.

وی در پایان نیز گفت: همیشه می‌گویم که تدابیر امنیتی برای حفظ جان یک بازیگر واجب است و خوشحالم که این نقش نیز به خوبی و خوشی به پایان رسید و برای من نقشی ماندگار شد. ضمن اینکه اولین بار بود که بازیگری در تاریخ تلویزیون و آثار نمایشی نقش کنیه خود را بازی می‌کند.

** ارجمند: سخت‌ترین کاری که در این سالها بازی کردم، «معمای شاه» بود

«امیریل ارجمند» بازیگر نقش محمود وزیری در سریال «معمای شاه» درباره این نقش گفت: ایفای نقش محمود وزیری در «معمای شاه» سخت‌ترین کارم در طول زندگی بود. حتی از تئاتر «دندون طلا» به کارگردانی داوود میرباقری نیز دشوارتر بود.

وی ادامه داد: هیچگاه عادت ندارم تا همزمان با یک کار آنهم اینقدر مهم در کارهای دیگری نیز حضور داشته باشم و به همین خاطر در تمام این پنج سالی که مشغول بازی در این سریال بودم،‌ در هیچ پروژه‌ای حاضر نشدم چراکه به این کار تعهد داشتم. از طرفی مدت‌ها است که با ورزی دوستی قدیمی دارم و از این همکاری نیز به شدت راضی‌ام.

بازیگر سریال «تبریز در مه» با اشاره به سختی‌هایی که در این کار متحمل شده بود عنوان داشت: این سریال از زمان نگارش کار سنگینی به شمار می‌رفت. علی لدنی تهیه کننده نیز به سختی دکورهای این سریال را آماده و به نتیجه رساند. اما در کنار تمامی این سختی‌ها حاشیه‌هایی هم گریبانمان را گرفت که خب معتقدم برای کاری به این وسعت، طبیعی است که درگیر حاشیه شود. درست برخلاف اینکه باید از آن به خوبی تجلیل می‌شد. در حقیقت از بی توجهی‌هایی که به این سریال شد اصلا خوشحال نیستم و حقش نبود که درگیر حاشیه شود.

وی ادامه داد: یادم است خیلی کوچک بودم که شریفی نیا را در سریال «امام علی (ع)» دیدم و در ذهنم ماندگار شد و هیچوقت دوندگی‌ها و زحماتی که برای تولید «معمای شاه» کشید را از یاد نمی‌برم که با در دست داشتن برگه‌های فیلم‌نامه به این طرف و آن طرف می‌دوید.

بازیگر فیلم سینمایی «اخراجی‌ها 2» در ادامه گفت: به ورزی خدا قوت می‌گویم چراکه برای تولید این سریال خودمان بودیم و خودمان. بعد از تجربه حضور در فیلم «شکارچی شنبه» دیگر عادت کرده بودم کارهای خوبی که در آنها بازی کردم،‌ مورد بی توجهی قرار بگیرند.

ارجمند ادامه داد: از حضورم در این سریال بسیار خوشحالم که تولید آن نیز با افتخار به پایان رسید. تجربه حضور در کنار بزرگانی چون قطب الدین صادقی، شریفی نیا، سعید نیکپور، یوسف صیادی، گوهر خیراندیش و ... به دانش بازیگری‌ام اضافه کرد.

وی با بیان خاطره‌ای واقعی از دیدارش با امام خمینی (ره) در نوفل لوشاتو نیز بیان داشت: زمانیکه 4 ساله بودم به دلیل تحصیل پدرم در فرانسه، امام را از نزدیک دیده بودم. خیلی خوب یادم است که پدرم مرا روی شانه‌هایش گذاشت که بتوانم به راحتی امام را ببینم. از همان کودکی ایشان را خیلی دوست داشتم و به گفته افرادی که از نزدیک با ایشان در ارتباط بودند، شخصیتی کاریزماتیک داشتند. همچنین پدرم و مادرم از شاگردان دکتر علی شریعتی بودند و به همین ترتیب کاست‌های او را شنیده بوده و از کودکی شناخت کاملی از وی داشتم.

** بازی در مقابل نقش امام خمینی، بهترین سکانسم بود

این بازیگر ادامه داد: بهترین سکانسی که در این سریال بازی کردم بازی در مقابل بازیگر نقش امام خمینی (ره) بود که بعد از آن مقابل خودم قرار گرفتم و گفتم: امیریل فکر می‌کردی بعد از حدود 37 سال بتوانی دوباره خاطره نوفل لوشاتو را در این سریال تکرار کنی؟ در اصل خاطره‌ای که سالها پیش از دیدار با امام داشتم در این سریال زنده شد.

ارجمند در پایان نیز گفت: خیلی خوشحالم که در این سریال حضورم داشتم و از ورزی، لدنی و سایر عوامل سریال تشکر ویژه‌ای دارم که این فرصت را به من دادند. گروه فیلم سینمایی «شکارچی شنبه» فقط به خبرگزاری فارس آمد و صحبت کرد و خیلی خوشحالم که الان با گروه تولید «معمای شاه» به اینجا آمدم.

در پایان این مراسم لوح یادبود و هدایای ارزنده‌ای توسط خبرگزاری فارس به عوامل «معمای شاه» اهدا شد.