ملاحظات ایران دربارۀ مذاکرات صلح سوریه

 محمد ایرانی مدیرکل خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت خارجه در گفت وگو با شبکه العالم گفت کاملا طبیعی است همانگونه که ما در حوزه های نظامی با دوستان سوری، هماهنگی و همکاری و همفکری خوبی داریم در حوزه سیاسی هم دائما در تبادل و در رفت وآمد باشیم.

اهداف سفر ولید المعلم به تهران

وی افزود: «سفر جناب اقای ولید معلم به تهران در زمان و شرایط بسیار خوبی انجام می شود، معتقدیم مخصوصا بعد از تحولاتی که ما در میدان مخصوصا در صحنه حلب خلال ماه گذشته شاهدش بودیم شرایط جدید و سوق دادن وضعیت میدانی به سمت تبادل نظر برای یافتن راه حل سیاسی برای سوریه، به سمت و سویی برود که منافع مردم و دولت سوریه و همه طرفهایی که در سوریه هستند در آن دیده شود. به طور طبیعی رایزنی مخصوصا با دوستان سوریه مقامات سیاسی ایران و تبادل نظر مخصوصا با طرف های سیاسی از طرف ایران همیشه مورد استقبال بوده است».

ایرانی گفت: «گروه های زیادی از سوی ایران به سوریه رفتند این خط ارتباطی بین مقامات سیاسی همچنان وجود دارد، البته جناب آقای ولید معلم پیام تقدیر و تشکر رهبری سوریه از مقامات جمهوری اسلامی ایران بابت حمایت های ایران از سوریه در حوزه های مختلف را به جمهوری اسلامی ایران و مقامات کشورمان منتقل کردند».

این مقام مسئول در وزارت خارجه افزود: «البته علاوه بر آن هماهنگی در راستای اقدامات پیش رو در آینده و مخصوصا مساله ای تحت عنوان یافتن راه حل سیاسی و هماهنگی هایی حول محورهایی که باید پی گیری کنیم تا افق روند تحولات در سوریه به سمت مثبتی پیش برود، از مواردی بود که مورد بحث طرفین قرار گرفت».

تأثیر ناگوار دخالت های خارجی در سوریه

وی با اشاره به تاثیرات منفی دخالت های خارجی در سوریه افزود شرایط کنونی و به هم ریختن وضعیت امنیتی در سوریه و شرایطی که امروز در صحنه میدانی شاهد هستیم و آسیب های بسیار زیادی که به مردم این کشور وارد شده، به نظر ما عمدتا در گرو همین دخالت هایی است که درسوریه توسط برخی از طرفهای خارجی شکل گرفته است.

راهکار ایران برای حل بحران سوریه

ایرانی گفت: «جمهوری اسلامی ایران از ابتدا اعتقاد داشت که در سوریه به هیچ وجه راه حل نظامی پاسخ نخواهد دادم. ما همیشه اعتقاد داشتیم برای اینکه سوریه به سرانجام برسد می بایست راه حل سیاسی مطرح شود».

وی افزود: «فعال کردن روند سیاسی در تحولات سوریه با مشارکت همه طرفها راه حلی است که از ابتدا ما بدان اعتقاد داشتیم منهای جریانات تروریستی که تعریفشان کاملا مشخص است. داعش وجبهه النصره عموما خارج ازاین معادله هستند اما به هرحال برای اینکه افقی در راستای به نتیجه رسیدن تحولات به نفع مردم و دولت سوریه و همه طرف ها بخواهد پیش بینی شود به نظر ما پی گیری یک روند سیاسی است که البته بخشی از آن جلو رفته اما همچنان با موانع زیادی روبروست.

یکی از این موانع اصرار برخی از دولتهایی است که در سوریه مداخله می کنند و حاضر نیستند این شرایط ، شرایط طبیعی شود والا عمدتا طرف هایی که دلسوز آینده سوریه هستند، معتقدند راه حل های سیاسی باید در دستور کار قرار گیرد.

در همین چارچوب، جمهوری اسلامی ایران شاید از اولین طرفها یا طرفی بود که برای پایان دادن به بحران سوریه طرحی را ارائه داد و این طرح طرح سیاسی بود که همچنان محور بسیاری از طرح هایی است که بعدها مطرح شد و در مذاکرات مختلفی که با مشارکت خیلی از کشورهای دیگر برای یافتن راه حل در سوریه شکل گرفت در واقع زیر بنای بحث هایی که در حال مطرح شدن برای راهکار سیاسی است طرح جمهوری اسلامی ایران است».

دیرکل خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت خارجه گفت: «البته در تفاصیل و جزئیات این طرح بحث های مختلفی وجود دارد اما هم چنان معتقدیم دولت سوریه و طرف های مختلف حاضر در سوریه باید حتما سر میز مذاکرات بنشینند دو طرف به تفاهم برسند بقیه طرف های تاثیر گذار در بحران سوریه باید نقش تسهیل کننده داشته باشند همه کمک کنند شرایط فراهم شود برای اینکه دو طرف به نتیجه برسند والا اگر نقش، نقش مداخله جویانه ای باشد قطعا به نتیجه نخواهد رسید».

چالش های پیش روی مذاکرات سیاسی

ایرانی افزود: «بحرانی که در سوریه شکل گرفته روند طولانی مدتی را داشته که نزدیک به 6 سال است ادامه دارد. ما نباید گمان کنیم که این وضعیت امروز حادث شده بلکه نتیجه یک روند است. اما طرف های زیادی قابل مذاکره هستند یعنی گروه هایی که عمدتا وصل و مربوط به جریان های تروریستی نیستند و مایل به مذاکره به شکل مسالمت آمیز و با ارائه طرح سیاسی و امیدواری به مشارکت فعال در روند قدرت در سوریه هستند.

این قابل دستیابی است هرچند گروه های تروریستی به شدت تلاش می کنند به این جریان ها نزدیک شوند و تلاحمی بین آنها ایجاد شود از این رو جدا کردن این گروه ها در ابتدای هر مذاکرات فرضی اساسی است. جریانات سوری که معترضند و معتقدند باید در آینده سوریه نقش داشته باشند باید سر میز مذاکره آورده شوند البته بقیه گروه هایی که دنبال بحث های غیرواقع بینانه و دارای نگرش های کثرت گرا و به دنبال نقش صد در صدی هستند روش آنها جواب نخواهد داد. در عین حال هر یک از طرف ها اگر تمامیت خواه باشند واقعیت سوریه امروز پاسخگوی این نیست و فقط تفاهم و اعتراف به حقوق یکدیگر شروع خوبی برای یک روند خوب سیاسی خواهد بود».

شرایط کنونی حاکم بر گفتگوهای صلح سوریه

وی تأکید کرد: «شرایط از زمانی که در ژنو اولین مذاکرات شکل گرفت خیلی تغییر کرده است، مثلاآمریکا تلاش می کرد روند سوریه از کانال مورد نظر خودش عبور کند که تطابقی با واقعیت های سوریه نداشت و پیش شرط هایی که طرف بین المللی و برخی طرف های منطقه ای مطرح می کردند با آنچه در سوریه رخ می داد تطابق نداشت.

دست گذاشتن روی برخی نقاط غیرمنطقی و اشاره کردن به بعضی مسائلی که باعث فروپاشی سوریه خواهد شد نیز پاسخگو نخواهند بود. به تدریج و بعد از مشارکت روسیه و تقویت ارتش سوریه و بازگشت برخی مناطق به دامن سوریه شرایط تغییر کرد. از این رو امروز مذاکرات آستانه مبتنی است بر گفت و گوهای سوری- سوری است و ذاتا با آنچه در صحنه بین المللی، ژنو، وین یک و دو و احیانا در حاشیه اجلاس لندن و مونیخ رخ داد متفاوت است. می توان گفت این مذاکرات شبیه آن ژنوی است که در آن مذاکرات سازمان ملل به ریاست دی میستورا سه دوره ادامه پیدا کرد اما پیشرفتی نداشت.

امروز در آستانه قبل از نشست، توافقی به تدریج بین طرف های موثر در صحنه سوریه در حال شکل گیری است. از یک سو ترکیه که ارتباط نزدیکی با برخی جریان های معارضه دارد پذیرفته که در مذاکرات اولیه شرکت کند و به تدریج با بحث هایی که دارد شکل می گیرد طرف های نزدیک به خودش را قانع به شرکت در آستانه کند. دولت سوریه هم که مدتهاست پذیرفته باید به صورت مسالمت آمیز و از طریق مذاکره بحران را حل کند از این رو نقش ترکیه در این میان نقشی بسیار حساس است. هم روسیه و هم ترکیه طرف های موثر در تحولات سوریه هستند. اما نکته در مدیریت این نشست هاست که به نظرم نشان دهنده اهمیت نشست های قبل از شروع آستانه است و توافق هایی که در این زمینه شکل می گیرد».

ایرانی گفت: «یک اختلاف دیگر بین نشست ژنو در گذشته یعنی از سه ماه قبل تا الان این است که در نشست ژنو نقش ایالات متحده آمریکا و سازمان ملل برجسته بود هرچند که تلاش می شود نقش سازمان ملل همچنان برجسته باشد اما به نظرم فرق اساسی این است که نقش آمریکا در آستانه ضعیف تر از نقشی است که در ژنو شاهد آن بودیم».

موضع ایران در قبال مذاکرات صلح سوریه

محمد ایرانی مدیرکل خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت خارجه گفت: «جمهوری اسلامی ایران از هر طرحی که حقوق مردم سوریه را تأمین کند، حمایت می کند. ما از منافع ملت سوریه حمایت و بر لزوم پایان یافتن وضعیت بی ثباتی و عدم امنیت در این کشور تأکید می کنیم. پایان دادن به آسیب های اجتماعی ، فرهنگی ، تاریخی و روانی در سوریه جزء نکاتی است که ما بر آن تأکید داریم. بحران انسانی در سوریه پس از گذشت 6 سال شرایط بسیار وخیمی دارد. ما از هر راه حلی که وضعیت سوریه را به دوران قبل از بحران برگرداند، حمایت می کنیم».

وی تأکید کرد: «خط قرمز ما در بحران سوریه اینست که گروه های تروریستی نباید در آیندۀ این کشور هیچ نقشی داشته باشند؛ زیرا چنین اتفاقی اگر بیفتد، به نفع کشورهای همسایه و اساساً به نفع کل منطقه نخواهد بود. دولت و گروه های معارض باید به حقوق همدیگر اعتراف کنند و این کار اگر اتفاق بیفتد ، قطعاً مؤثر خواهد بود».

ایرانی گفت: «خط قرمز دیگر ما لزوم عدم مداخلۀ دولت های خارجی است. مداخلۀ خارجی شامل تأثیرگذاری در مذاکرات ، ممانعت از حضور گروه ها در مذاکرات و تقویت گروه های تروریستی به روش های تسلیح کردن ، آموزش دادن و تردد مرزی و غیره می شود زیرا چنین اقداماتی سوریه را به طرف وضعیت باثباتی نخواهد برد. توافقاتی که در مسکو حاصل شد، نکات بسیار مهمی را دربرداشت و آنچه که ما امروز شاهدش هستیم ، باید پیدا کردن یک راه حل سیاسی نامیده شود. ما معتقدیم که آنچه اتفاق می افتد، به نفع یک طرف و به ضرر یک طرف دیگر نیست . هر طرفی نقش خودش را ایفاء می کند. نشست سه جانبۀ مسکو و بیانیۀ پایانی این نشست نکات بسیار واضح و روشنی دارد. ما معتقدیم که بندها و محورهای مهم بیانیۀ نشست مسکو که مورد اعتراف روسیه و ترکیه است، باید مبنای تعامل دولت های دیگر و مخالفین در آینده قرار بگیرد».

دستاوردهای نشست سه جانبۀ موسکو

یکی از مهمترین دستاوردهای نشست سه جانبۀ مسکو این بود که ترکیه پذیرفت که بحران سوریه راه حل نظامی ندارد. دستاورد دیگر این نشست اعتراف ترکیه به حاکمیت ، استقلال ،یکپارچگی و تمامیت ارضی سوریه بود. اعتراف و تأکید همۀ طرف ها از جمله ترکیه بر ضرورت گسترش آتش بس در سوریه ، توسعۀ دسترسیِ بشردوستانه به همۀ مناطق و آزادی جابجایی مردم از دیگر دستاوردهای نشست مسکو بود.

ما در نشست مسکو طرحی را با موضوع کمک رسانی به مناطق آسیب دیده و تحت محاصره از جمله فوعه و کفریا در استان ادلب صریحاً ارائه کردیم و تُرک ها پذیرفتند که می بایست این مناطق باید مورد توجه قرار بگیرد. مناطق مضایا و زبدانی هم قبلاً بحث و بررسی شده بود.

یکی دیگر از نکات مهم نشست مسکو که به نتیجه رسید ، این بود که همۀ طرف ها تأکید کردند که باید جریانات معارض مسلح را از جریانات تروریستی داعش و جبهه النصره جداسازی کرد».