تبدیل سامان‌ سرا‌های متکدیان به هتل!

متکدیان نه تنها چهره شهر را مخدوش کرده بلکه انواع معضلات را نیز در دل شغل خود به وجود آورده اند، چرا که از نوزاد فروشی گرفته تا توزیع مواد مخدر در بین آنها دیده شده است. از سوی دیگر، گدانمایان با سوء استفاده از عواطف مردم درآمدهایی را به جیب زده اند که آنها را به پول مفت رسانده است. بنابراین ضروری است که با آگاه‌سازی مردم به سمتی پیش برویم که فرهنگ کمک کردن هدفمند باشد نه آنکه مستحقان آبرومند در اوج سختی زندگی کنند و متکدیان کلاهبردار روزانه به سود بیشتری دست یابند. سیاوش شهریور، مدیر کل اجتماعی استانداری تهران در گفت‌وگو با «آرمان» درباره متکدیان پایتخت می‌گوید: «بیشتر متکدیان زیر لوای دستفروشی تکدی‌گری می‌کنند. دستفروشی شغل آبرومند و تقریبا به رسمیت شناخته شده ای است که یک اقتصاد غیر رسمی سالم در دنیا به حساب می‌آید. بنابراین باید مردم آگاه بوده و به متکدیان کمک نکنند و تنها مستحقان را به کمیته امداد ارجاع دهند، چرا که کمیته امداد و بهزیستی آمادگی دارند افراد مستحقی را که در تهران هستند یا از شهرستان‌ها به تهران آمده و گرفتارند زیر پوشش حمایتی خود ببرند.»

در اقصی نقاط تهران همواره متکدیانی به چشم می‌آیند که اصلا نیازمند نیستند و تنها با ظاهر مندرس قصد برانگیختن احساسات مردم را دارند. ارزیابی شما از وضعیت تکدی‌گری در تهران چیست و چه اقداماتی برای جمع‌آوری آنها صورت گرفته است؟

اقدامات مقابله ای با بزرگسالان متکدی با قدرت و سرعت انجام می‌گیرد. در واقع آنها احساس امنیت ندارند که در سطح شهر تهران تکدی‌گری کنند و چون به عنوان مجرم دستگیر می‌شوند از کودکان در این راه استفاده می‌کنند. قانون در مورد کودکان اجازه نمی‌دهد که پلیس وارد عمل شده و شروع به جمع آوری آنها کند. بنابراین بزرگسالان متکدی راه را پیدا کرده اند و معمولا از کودکان اتباع بیگانه استفاده می‌کنند. اخیرا با جعفری دولت آبادی، دادستان تهران جلسه ای داشتیم که به تفصیل با ایشان در مورد تکدی‌گری صحبت و قرار شد یک راهکاری برای سرباندهایی که بخشی از این کودکان را می‌آورند، پیدا کنیم. آقای جعفری دولت‌آبادی، آقای مرتضی تورک را به عنوان معاون دادستان معین کردند تا یک راهکار قانونی مشخص شود و به کمک نیروی انتطامی بتوانیم در این حوزه اقداماتی برای جلوگیری از سوء استفاده کودکان انجام دهیم، اما واقعیت این است که برخورد با کودکان بسیار سخت است و باید راهکارهای بسیار ظریف، قانونی، خیلی آرام و منزلت جویانه جست‌و‌جو کنیم که هم خاطر کودکان مکدر نشده، هم مردم ناراحت نشوند و هم جامعه مدنی موضع خاص نگیرد. به هر حال معضل تکدی‌گری پدیده پیچیده‌ای است که باید برای حل آن با برنامه ریزی‌های دقیق و اقدامات راهبردی گام برداشت تا به نتیجه مناسب و قطعی رسید، وگرنه این معضل همچنان ادامه خواهد داشت.

دستگاه‌های اجرایی در ساماندهی متکدیان نقش دارند ولی ساماندهی این معضل اجتماعی همواره با شکست مواجه شده است، چرا که مدتی پس از جمع‌آوری، دوباره متکدیان به خیابان‌ها بازمی‌گردند و به تکدی‌گری ادامه می‌دهند. علت این مساله چیست؟

تعداد زیادی از متکدیان حرفه‌ای هستند و در واقع تکدی‌گری به یک صنعت در شهر تهران تبدیل شده است. ما باید از چند زاویه این موضوع را کالبد شکافی، ترمیم و درمان کنیم. یکی از این زوایا نگاه مردم است که باید اصحاب رسانه، به عنوان میدان داران عرصه اصلی گفت‌وگو مردم را قانع و تشویق کنند و به آنها هشدار دهند که به متکدیان کمک نکنند. واقعیت این است که هیچ کدام از متکدیان مستحق نیستند و تکدی‌گری کار پولسازی است. برای مثال وقتی یک متکدی می‌تواند سر یک چهارراهی در عرض چهار تا پنج ساعت تکدی‌گری کرده و از هر ماشین حداقل هزار تومان دریافت کند تقریبا روزی ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان کار می‌کند و دیگر دنبال شغل دیگری نمی‌رود. همچنین بیشتر متکدیان اهل تهران نیستند و تقریبا ۸۰ درصد از شهرستان‌ها می‌آیند. در تهران متکدیان در پوشش دستفروشی اقدامات خلاف قانون انجام می‌دهند و دولت هم آنها را جمع می‌کند، در حالی که آنها اصلا مستحق نیستند. از این رو باید افراد نیازمند به کمیته امداد معرفی شوند و کمیته امداد هم این آمادگی را دارد که نیازمندان را به سرعت تحت پوشش قرار دهد، حتی بهزیستی هم در این راستا کمک می‌کند ولی افرادی که ژولیده‌اند و فقط ظاهر متکدیان را دارند مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهند و از آنها سوء استفاده می‌کنند. ما هم مجبوریم آنها را جمع آوری کرده و به سامان سراها ببریم. ما چقدر می‌توانیم متکدیان را نگه داریم؟ عرض من هم به آقای دادستان این بود که نباید نقش هتل را داشته باشیم و به متکدیان غذا داده و امکانات حمام کردن را برایشان فراهم کنیم تا دوباره بعد از چند هفته آنها به خیابان‌ها بازگردند، چرا که سامان سراها ظرفیت مشخصی دارند و نمی‌توانند متکدیان را مداوم نگهداری کنند. بنابراین آنها بیرون می‌آیند و دوباره به همین شغل بازمی‌گردند. خواهش من از دادستان این بود که یک بار برای همیشه مکانی را خارج از تهران برای معتادان متجاهر که ۶۰ درصد از متکدیان تهران را در برمی گیرند فراهم کنند که این افراد تا وقتی که خوب نشده اند برای کار و زندگی در آنجا مستقر باشند، اما معمولا معتادان متجاهر سم زدایی می‌شوند و مجددا به چرخه تکدی‌گری باز می‌گردند. در بهترین شکل ۲۰ درصد از معتادان به زندگی بر می‌گردند و بقیه تا ابد دچار چرخه سم زدایی، گدایی و جمع آوری هستند. دادستان محترم تهران به شدت از دستگاه‌ها از جمله نیروی انتظامی، بهزیستی، شهرداری، کمیته امداد و... خواسته اند که در این حوزه اقدامات بایسته و شایسته را انجام دهند. چهارشنبه هفته گذشته در جلسه با دادستان اتفاقات خوبی افتاد و دادستان محترم نیز دستورات مناسبی دادند. واقعیت این است که حجم زیادی از متکدیان لاابالی واقعا سوءاستفاده گر و زرنگ بوده و از قانون فرار می‌کنند و دوباره پس از جمع آوری به خیابان‌ها می‌آیند. در واقع ما دچار یک چرخه باطل هستیم که امیدوارم با دستورات دادستان محترم بخشی از مشکلات حل شود. اگر ما بتوانیم مردم را قانع کنیم که به متکدیان پول ندهند آنها از تهران می‌روند. متاسفانه مهاجرت، حاشیه نشینی و سوء استفاده از درآمد متوسط نیمی از مردم تهران باعث شده که تکدی‌گری یک شغل به حساب آید. از این رو متکدیان از ویژگی‌ها و ارزش‌های مردم متدین، با احساس و سخاوتمند سوء استفاده می‌کنند و سطح درآمد خود را بالا می‌برند. بنابراین بهتر است رسانه‌ها به جای مچ گیری از ما در این حوزه به فکر هشدار به مردم باشند. رسانه‌ها باید واسطه بین دولت، مردم و جامعه مدنی باشند. دولت و جامعه مدنی به تنهایی نمی‌توانند این معضل را حل کنند. باید مردم پولشان را به سمن‌ها بدهند و سمن‌ها نیز این پول‌ها را به دست کمیته امداد و بهزیستی برسانند تا افراد مستحق با کمک‌های مردمی توانمند شوند. از این رو نقش رسانه‌ها پر رنگ می‌شود و باید هر چه بیشتر حلقه همکاری‌ها را محکم کنند تا به این طریق فرهنگ کمک کردن به متکدیان از بین برود، چون تا زمانی که این مساله در میان مردم جا نیفتد نمی‌توان انتظار داشت که دستگاه‌ها بدون همکاری مردم می‌توانند معضل تکدی‌گری را حل کنند.

چرا در مورد ساماندهی متکدیان، سال‌هاست مسئولان این مساله را به گردن هم می‌اندازند. برای مثال این مسئولیت را شهرداری به بهزیستی و بهزیستی به نیروی انتظامی محول می‌کند. ارزیابی شما از این مساله چیست؟

قبلا این‌طور بود ولی الان این گونه نیست. بر اساس دستورات راهگشای مقام معظم رهبری به شورای اجتماعی کشور در هر استانی یک ستاد به نام ستاد فرهنگی و اجتماعی ساماندهی آسیب‌های اجتماعی تشکیل شده که ریاست آن با استاندار است و همه دستگاه‌ها موظفند در آن شرکت کنند. این مساله در تهران بیشتر از همه استان‌های کشور جدی گرفته شده است. در استان تهران کار جزیره ای نیست، یعنی اقدامات بسیار هماهنگ‌شده و به صورت هم افزایی است. به عبارت دیگر بر مبنای قوانین و تشریفات اداری است و دادستانی، شهرداری، کمیته امداد، بهزیستی، استانداری و نیروی انتظامی برای حل معضل تکدی‌گری با هم همکاری دارند. اتفاق مبارکی افتاده که در هیچ دوره ای بعد از انقلاب وجود نداشته است. ما حدود ۱۴ هزار معتاد متجاهر را جمع آوری کرده‌ایم که اکنون ۱۰ هزار نفر از آنها در کمپ‌ها و اردوگاه‌ها مشغول سم زدایی هستند و سه هزار نفر دیگر نیز در صورت قابلیت ترخیص مرخص می‌شوند. در حوزه متکدیان نیز شش هزار متکدی جمع آوری شده اند. ما اقدامات موثر و مناسب در این حوزه را انجام داده ایم ولی تعداد زیاد است. متکدیان بر این باورند که تهران اقیانوسی از پول است. ما دچار نقصان هستیم. چقدر باید نیرو، تشریفات، تشکیلات و مکان داشته باشیم که متکدیان را جمع کنیم. ۱۸۰۰ کودک متکدی اتباع بیگانه داریم که ۸۰ درصد از آنها پدر و مادر دارند. در واقع والدین آنها با کودکان سودجویی و دلالی کرده و کودکان را وادار به تکدی‌گری می‌کنند. ما دنبال سرشاخه‌ها هستیم و خوشبختانه کارهای اطلاعاتی و امنیتی در حال انجام است. دستگاه‌ها در تلاشند. اتفاقی که در تهران هم اکنون در مورد متکدیان افتاده در بعد از انقلاب بی سابقه بوده است. ما زنان و مردان متکدی را جمع می‌کنیم و آنها کودکان خود را به چرخه تکدی‌گری می‌آورند. تنها راه این است که همه به هم کمک کنیم و حتی از مجلس هم بخواهیم که قانونگذاری مناسبی داشته باشد. به عبارت دیگر درست است که باید مهمان نواز اتباع بیگانه باشیم، اما واقعیت این است که از کودکان اتباع بیگانه برای تکدی‌گری سوء استفاده می‌شود که باید برای آن فکر اساسی کرد.

یکی از علت‌های شکست طرح مقابله با افزایش تکدی‌گری خلأهای قانونی است، چرا که بسیاری از متکدیان بر مواد قانونی و خلأهای آن اشراف دارند و از دست قانون فرار می‌کند. در این باره چه نظری دارید؟

بیشتر متکدیان زیر لوای دستفروشی تکدی‌گری می‌کنند. دستفروشی شغل آبرومند و تقریبا به رسمیت شناخته شده ای است که یک اقتصاد غیر رسمی سالم در دنیا به حساب می‌آید. بنابراین باید مردم آگاه بوده و به متکدیان کمک نکنند و تنها مستحقان را به کمیته امداد ارجاع دهند، چون متکدیان از انواع ترفندها با خبرند و در واقع قانون را دور می‌زنند، پس چه بهتر که مردم با آگاهی مانع از سوء استفاده گدا نمایان شوند. همچنین بخش زیادی از متکدیان مواد فروشی هم می‌کنند و مواد مخدر را به دست جوانان می‌رسانند و با این کار معضلی به معضلات دیگر اجتماع اضافه می‌شود و اگر مردم راه کمک رسانی خود را به آنها را قطع کنند تعداد آنها نه تنها بیشتر نمی‌شود، بلکه بدون کسب درآمد به شهر خود باز می‌گردند. اینجا خلأ قانونی مدنظر نیست. باید کاری کرد که متکدیان از کمک کردن دیگران ناامید شوند و به دنبال شغل دیگری بروند. بنده باز هم اعلام می‌کنم کمیته امداد و بهزیستی آمادگی دارند افراد مستحقی را که در تهران هستند یا از شهرستان‌ها به تهران آمده و گرفتارند زیر پوشش حمایتی خود ببرند. بنابراین متکدیان مستحق نیستند. آنها کلاهبردارانی هستند که از مردم سوء استفاده آشکار می‌کنند و کمک کردن به آنها دردی را دوا نمی‌کند. بنابراین باید بیشتر از گذشته فرهنگ کمک نکردن به متکدیان غیر نیازمند را تشویق کنیم و از مردم بخواهیم که در این راه از احساسات خود تبعیت نکنند.

با شروع فصل سرما شهرداری تهران از مردم خواست که محل حضور کارتن‌ خواب‌‌ها را به سامانه ۱۳۷ اطلاع دهند تا جهت جا به‌ جایی‌ آنها به گرم ‌خانه‌‌ها اقدام شود. این اقدام موثر حتی در شبکه‌های اجتماعی نیز دست به دست چرخید و مردم مطلع شدند که کارتن خواب‌ها را به این سامانه معرفی کنند. همچنین بر اساس بررسی‌های صورت گرفته از سوی انجمن‌ها و شهرداری، به طور کلی ۱۵ تا ۱۷ هزار کارتن خواب در تهران حضور دارند که از این تعداد حدود یک درصد را کودکان و حدود پنج تا ۱۰ درصد را زنان تشکیل می‌‌دهند. از سوی دیگر، آمارها نشان می‌دهد که ۸۰ درصد از کارتن خواب‌ها معتاد هستند و در واقع علت بی خانمان شدن این افراد همان اعتیاد بوده است. فقر، اختلافات و مشکلات خانوادگی نیز از دیگر عوامل شایع در بی خانمان شدن این افراد است. از این رو با شروع شدن فصل سرما مشکلات کارتن خواب‌ها دو چندان شده و در این راستا دولت خدماتی را به آنها ارائه می‌دهد. آذر امسال رئیس سامانه ۱۳۷ در مورد اجرای طرح ساماندهی کارتن خواب‌های سطح شهر تهران عنوان کرد: در این طرح که سازمان خدمات اجتماعی برای فصل سرما برگزار کرده است و تا پایان سال نیز ادامه خواهد داشت، شهروندان می‌توانند با مشاهده افراد کارتن خواب در طول شبانه روز با سامانه ۱۳۷ تماس گرفته و با ذکر آدرس دقیق، نوع درخواست خود را به کارشناسان این سامانه اعلام کنند. به گزارش ایسنا، سلیم جوهری بیشترین تماس‌های دریافتی درباره جمع آوری کارتن خواب را از مناطق دو، سه، شش و ۱۲ دانست و خاطر نشان کرد: ظرفیت کارشناسانی که در سامانه ۱۳۷ آماده پاسخگویی به شهروندان می‌باشند در شیفت صبح ۶۵ نفر، شیفت بعد از ظهر ۴۰ نفر و در شیفت کاری شب نیز ۲۲ نفر می‌باشد. اوایل این ماه یک فعال اجتماعی و مددیار اعتیاد بیان کرد که با فرارسیدن فصل سرما و افت ناگهانی دمای هوا گروهی از مراکز درمان اقامتی اعتیاد که خود را «پویش کشوری مراکز بهبودی اقامتی» معرفی کرده ‌اند، در حرکتی خودجوش «کمپین پذیرش در سرما» را به راه انداختند. به گزارش فارس، مازیار علیپور افزود: این مراکز درمانی، حمایت از معتادان کارتن ‌خواب را مسئولیت اجتماعی خود می‌‌دانند و بر این اعتقاد هستند که باید به همدردهایشان کمک کنند. با وجود این، بر اساس ماده شش قانون ساماندهی متکدیان، سازمان بهزیستی موظف است افراد بی ‌سرپرست، ناتوان، معلول و سالمندان نیازمند را در اماکن مناسب نگهداری کند و تحت آموزش قرار دهد. این سازمان همچنین باید پوشش‌‌های حمایتی لازم را تا ایجاد شرایط و زمینه مناسب برای بازگشت آنان به زندگی عادی ایجاد کند، در حالی که مسئولان سازمان بهزیستی این وظیفه را جزو خدمات و وظایف شهرداری دانسته و در این زمینه مسئولیتی نمی‌پذیرند، مساله‌ ای که اعضای شورای شهر تهران آن را پذیرفته و علت آن را مشکلات مدیریتی و کمبود اعتبار این سازمان می‌‌دانند.

منبع: آرمان