یک کاریکاتوریست:حرف تند زدن طرفدار دارد

گاهی در مطبوعات شاهد انتشار کاریکاتورها و مطالبی هستیم که جانب حرمت را نگه نمی‌دارند و تلاش دارند تا به هر قیمتی شده مخالفانشان را مورد حمله قرار دهند؛ به نظر می‌رسد این رفتار رسانه‌ای روز به روز عادی‌تر جلوه می‌کند و به حربه‌ای تبدیل شده است که رسانه‌های وابسته به نهادها و جناح‌های مختلف، به موقعِ ناتوانی از آن بهره می‌گیرند.

به همین منظور  با هادی حیدری - کاریکاتوریست - درباره موضوعاتی همچون استفاده ابزاری از کاریکاتور برای تسویه‌حساب‌های رسانه‌ای و نگه داشتن مرز میان نقد و تخریب در طنز و کاریکاتور به گفت‌وگو پرداخته است.

وقتی کارتون وارد حوزه تخریب می‌شود، ماهیت خود را از دست می‌دهد

حیدری معتقد است که «استفاده ابزاری از کاریکاتور برای اهداف سیاسی، واقعیت است و همه جای دنیا هم به این صورت است. طبیعتاً کارتون یک هنر منتقد است و این انتقاد صرفاً مختص یک حوزه خاص مثل سیاسی یا اقتصادی نیست، بلکه نگاه آن به همه حوزه‌ها است؛ ولی در کشور ما به دلیل اینکه همه اتفاقات به نوعی با سیاست گره خورده‌اند، ناخودآگاه موضوعات کارتون‌ها یا کاریکاتورها به سیاست تنه می‌زنند. در این میان بعضی از رسانه‌ها هم از این موضوع به عنوان ابزاری برای انتقام‌گیری و تخریب بهره می‌برند؛ این در حالی است که وقتی کارتون وارد حوزه تخریب می‌شود، ماهیت خود را از دست می‌دهد.»

او در ادامه گفت: ما یاد گرفته‌ایم که کارتون باید مثل یک چاقوی جراحی عمل کند تا یک پتک یا گرز که بخواهد انتقادشونده را از هستی ساقط کند. باید حواسمان باشد که این مرز باریک میان طنز به عنوان تخریب و طنز به عنوان چاقوی جراحی را حفظ کنیم؛ چراکه نقد تاثیرگذار باید منصفانه باشد و از روی انتقام‌گیری و حب و بغض نباشد.

این کاریکاتوریست با بیان اینکه «مرز میان نقد و تخریب خیلی باریک است و همین کار را سخت می کند»، یادآور شد: این موضوع به زاویه نگاه خالق اثر برمی‌گردد؛ اگر نگاه ما به موضوعات گوناگون از دایره عدالت و انصاف خارج شود، طبیعتاً در ورطه تخریب می‌افتیم، ولی اگر نگاه‌ ملی باشد و بخواهیم موضوعی را نقد کنیم تا به اصلاح یک مشکل یا نارسایی منجر شود، در واقع سعی کرده‌ایم که با انصاف و عدالت به موضوعات نگاه کنیم چراکه اگر بخواهیم شخصی را نقد کنیم، باید سعی کنیم منصفانه او را ببینیم.

حیدری با بیان اینکه «مصداق‌های توهین کاملاً مشخص است»، یادآور شد: کسانی که در این حوزه تجربه فعالیت دارند، به خوبی می‌دانند اگر وارد حوزه هتاکی شوند، چه کاری خلق خواهد شد و اگر دایره انصاف را نگه دارند چه اثری خلق می‌شود. یکی از آفت‌هایی که الان با توجه به  گسترش شبکه‌های اجتماعی در این حوزه وجود دارد این است که هر کسی می‌تواند به راحتی اثرش را بدون گذراندن از فیلترها منتشر کند؛ برخی می‌خواهند به هر قیمت معروف شوند و متاسفانه حرف تند زدن طرف‌دار هم دارد و این  باعث می‌شود تا بیشتر به کوره رادیکالیسم دمیده شود. به عنوان مثال فردی که با به اشتراک گذشتن اثری تند در فضای مجازی بر فرض ۱۰۰۰ لایک می‌خورد، کار بعدی را تندتر خواهد کشید. اگر آدمی باشد که تحت تاثیر جو قرار بگیرد و پخته و بااخلاق نباشد، باعث می‌شود به ورطه تندوری و رادیکالیسم بیافتد. اما اگر نگاه  طنزنویس و کارتونیست ملی، منصف، عادل واخلاقی باشد، هرگز به ورطه‌ بی‌اخلاقی و هتاکی و توهین کشیده نمی‌شود.

چرا دیگر هیچ مجله طنزی مثل «گل‌آقا» نشد؟

این هنرمند در بخش دیگری از سخنانش در پاسخ به این پرسش که چرا دیگر مجله طنزی به تاثیرگذاری «گل‌آقا» منتشر نمی‌شود که چهره‌های سیاسی کشور را به چالش بکشد، گفت: عوامل مختلفی در این موضوع تاثیر دارند، همان‌طور که سلسله عواملی باعث پیدایش مجله «گل‌آقا» شد. شاید در دوره‌های مختلف تاریخی، مجموعه‌ای از عوامل که یک اتفاق را رقم‌ می‌زند، دوباره تکرار نشود. همانطور که مجموعه اتفاقاتی که «گل‌آقا» را خلق کرد، خاص آن دوره بود.

حیدری ادامه داد: مجله «گل‌آقا» در دورانی ظهور می‌کند که فضایی برای فعالیت باقدرت رسانه‌ها در حوزه کارتون و طنز وجود نداشت. امروز نه تنها شبکه‌های اجتماعی در این عرصه حضور پیدا کرده‌اند، بلکه فضای رسانه‌ای نیز از نظر سیاسی و اجتماعی نسبت به دهه ۷۰ بازتر شده است. آن زمان شاید خیلی از اتفاقات رخ می‌داد که رسانه‌ای نمی‌شد، ولی امروز خیلی از اتفاقات را می‌توان ثبت و منتشر کرد. امروز دیگر سرعت انتقال اطلاعات آنقدر بالا رفته که اگر نشریات خبرمحور باشند، دیگر مخاطب نخواهند داشت. امروز عصر خبرمحوری گذشته و عصر تحلیل‌محوری و عمیق نگریستن به مسائل فرارسیده است. اخبار با سرعت بالا منتشر می‌شوند و رسانه‌ امروز به لحاظ فضای اجتماعی و سیاسی با آن دوره قابل مقایسه نیست. الان دیگر مردم خیلی پول برای نشریات هزینه نمی‌کنند؛ مخصوصا نشریاتی که یک ماه بازه زمانی داشته باشد.


او یکی دیگر از تفاوت‌هایی را که میان «گل‌آقا» و نشریات طنز بعد از «گل‌آقا» وجود دارد متولد نشدن فردی همانند کیومرث صابری(مدیرمسئول مجله «گل آقا») دانست و گفت: در کشور ما برخی آدم‌ها در ساخت جریان‌های بزرگ بسیار موثرند. گاهی شخصی می‌تواند جریانی را رقم بزند که اگر آن شخص نبود، اصلاً آن اتفاق رخ نمی‌داد. آقای صابری هم به دلایل ویژگی‌های شخصی و ارتباطاتی که با افراد رده بالای نظام داشت، مورد وثوق آنها بود و به پشتوانه طنز و ادبیاتی که قبل از انقلاب داشت و ارتباطاتی که با بدنه طنز و کارتون آن زمان کشور داشت، توانست در آن دوره سیاسی و اجتماعی مجله‌ای مثل «گل‌آقا» را منتشر کند که منشاء خیلی از اتفاقات مفید شد.


این کاریکاتوریست اظهار کرد: «گل‌آقا» باعث شد تا فضا در حوزه طنز باز شود و مسئولین را به این سمت برد که سعه صدر و روحیه نقدپذیریشان را بالاتر ببرند؛ همچنین توانست نسلی را تربیت کند که الان بار طنز و کاریکاتور کشور را به دوش می‌کشد. شخصی مثل آقای صابری دیگر تکرار نمی‌شود. هر چند که او هم به دلیل فشارهای سیاسی خودش مجبور شد مجله‌ «گل‌آقا» را تعطیل کند، ولی در دوره‌ای که منتشر می‌شد، بسیار تحول‌آفرین بود و منشاء تحول‌های زیادی در این حوزه شد.

انتهای پیام