استفاده يا در واقع سوءاستفاده از دو موقعيت متضاد گاه از جانب يك فرد صورت مي‌گيرد كه به اصطلاح خيلي تابلو است. مثل همين مثال شترمرغ! ولي نوع پيچيده‌تر آن وقتي است كه از جانب يك گروه سياسي انجام شود.
يكي از بدترين نوع استدلال در حوزه سياست و غير‌سياست، كوشش براي ارتزاق از دو منبع متضاد است. ضرب‌المثل آن تا حدي غيرمحترمانه است كه از ذكرش اجتناب مي‌شود. ضرب‌المثل محترمانه‌تر آن منطق شترمرغي است كه خود را در موقعيت متضادي تعريف مي‌كند، مي‌گويند هنگامي كه بخواهند از آن بار بكشند، خود را مرغ تعريف مي‌كند، و هنگامي كه مي‌خواهند تخم بگذارد، خود را شتر معرفي مي‌كند. اين سكه يك روي ديگر هم دارد و آن زماني است كه كسي يا كساني پيدا شوند و از شترمرغ هر دو كاركرد را طلب كنند، هم او را در مقام مرغ تخمگذار استفاده كنند و هم در موقعيت شتر كه باربري و سواري مي‌دهد! به‌كارگيري اين شيوه براي جوامعي كه در فواصل زماني كوتاه، در موقعيت‌هاي متضاد قرار مي‌گيرند، بيشتر است. استفاده يا در واقع سوءاستفاده از دو موقعيت متضاد گاه از جانب يك فرد صورت مي‌گيرد كه به اصطلاح خيلي تابلو است. مثل همين مثال شترمرغ! ولي نوع پيچيده‌تر آن وقتي است كه از جانب يك گروه سياسي انجام شود. به اين معني كه بخشي از آنها از يك موقعيت ارتزاق كنند و بخش ديگر از موقعيت متضاد آن بخورند. در اين حالت رفتار مذكور براي هيچ‌يك از دو بخش متضاد نيست، ولي وقتي كه سرجمع به عنوان يك گروه سياسي معرفي مي‌شوند متضاد است. اگر جامعه ايران حزبي بود اين مشكل پيش نمي‌آمد، يا اگر پيش مي‌آمد، ايراد آن برملا مي‌شد، ولي چون جامعه ايران غيرحزبي است، بخش‌هاي گوناگون هر گروه و جناح سياسي به خود اجازه مي‌دهند كه چنين رفتاري از خود بروز دهند بدون آنكه احساس تضاد كنند.
اين مقدمه گفته شد تا به نمونه مهمي پرداخته شود. بخش تندروي اصولگرايان مواضع شديدي عليه برجام دارند. آنان انتقاد مي‌كنند كه دستاورد آن چه بوده است؟ چرا تحريم‌ها برداشته نشده است؟ چرا نظام بانكي و نقل و انتقالات راه نيفتاده است؟ و انواع و اقسام ايرادات ديگر كه اين توافق هيچ دستاوردي نداشته است و الي آخر. اينها كساني هستند كه مسووليت مستقيم و رسمي در دولت احمدي‌نژاد نداشتند تا ضعف‌ها و نارسايي‌هاي دوران خود را به پاي تحريم‌ها بگذارند و شرايط امروز را به كلي با دوران خود متفاوت جلوه دهند. شرايطي كه تفاوت آن محصول برجام است. يكي از اين افراد رييس كل بانك مركزي در دوره احمدي‌نژاد است كه در گفت‌وگويي به اين مهم اشاره كرده است. وي در اين گفت‌وگو و در مقام دفاع از عملكرد خود اظهار مي‌دارد كه: «هر دوران، شرايط خاص خود را دارد. دوران كنوني با زماني‌كه بانك مركزي و تمام بانك‌هاي كشور در تحريم بودند، سوييفت كاملا بسته بوده و حتي گزينه نظامي روي ميز بود يا اينكه نفت ايران را تحريم كرده بودند، متفاوت است و هر دوران شرايط خاص خود را دارد كه بايد در قضاوت‌ها آن را لحاظ كرد... زماني نفت ايران را با رقمي بالاتر از صد دلار مي‌خريدند و ما دو‌ميليون‌و ۳۵۰ هزار بشكه نفت صادر مي‌كرديم كه در شرايط تحريم، به ۷۰۰ هزار بشكه كاهش يافت... چاره‌اي جز اين نداشتيم. آن زمان خيلي‌ها باور نداشتند كه گزينه نظامي روي ميز است؛ بنابراين بايد فكر مي‌كرديم چه بايد بكنيم؛ ما به‌هرحال بايد كشور را اداره مي‌كرديم. من فكر مي‌كردم بايد دو تا سه سال، گندم و دارو ذخيره كنيم، اما منابع ارزي ما كم بود. اقتصاد مقاومتي كه حضرت آقا مي‌فرمايند، از آن زمان كليد خورد.»
آقاي رييس كل بانك مركزي البته هيچ اشاره‌اي نمي‌كند كه كدام سياست‌هاي آن دولت موجب بروز اين شرايط شد؟ و توضيح نمي‌دهد كه آن رقم‌هاي نجومي فروش نفت كجا رفت؟ كه به اذعان آقاي رييس كل سالانه بالاي ٩٠ ميليارد دلار فقط از صادرات نفت خام (به‌جز ميعانات كه رقم زيادي مي‌شدند) نصيب كشور مي‌شد، ولي ته‌مانده آن درآمدها هنگام تحويل بانك مركزي به دولت بعد، چه بود؟ در هر حال مساله مهم‌تر اين است كه اگر متوليان دولت سابق معتقدند كه ارزيابي عملكرد آنان را بايد در پرتو تحريم‌ها ديد و شرايط امروز ايران با وضعيت تحريم‌ها خيلي تفاوت دارد، در اين صورت آنان بايد از عاملي كه سبب تغيير وضعيت شده تمام‌قد دفاع كنند
در غير اين صورت اينكه از يك سو مخالف برجام باشند و از سوي ديگر سوءعملكرد خود را به تحريم‌هاي گذشته نسبت دهند، مصداق همان منطق شترمرغي است.
البته حتي اگر اين موضوع را نيز رعايت كنند، باز هم وظيفه دارند كه سياست‌هاي دولت گذشته را نقد كنند كه بهانه به دست دشمنان داد تا ايران را با يك راي بالا تحريم كنند. آنان بايد مسووليت آن وضع را به عهده پذيرند. اينكه تحريم‌ها موجب ناكامي عملكرد دولت پيش بوده توجيه قانع‌كننده‌اي نيست. زيرا آنان بايد مي‌دانستند كه تحريم، عوارض جدي دارد و نبايد از وقوع تحريم دفاع يا آن را مسخره مي‌كردند. كافي است آقاي رييس كل سابق به سخنان رييس دولت گذشته درباره تحريم توجه مي‌كرد و آن موقعي كه همه عقلاي قوم مي‌گفتند تحريم را جدي بگيريد، او در تركيه مي‌گفت: «تحريم؟ اصلا نمنه...» شايد خواست شهروندان تركيه نيز متوجه شوند! آقاي رييس كل سابق بانك مركزي بايد در اين مورد موضع شفاف بگيرد و به دوستان خودش كه با برجام مخالفت مي‌كنند، نشان دهد كه چگونه برجام توانست آن تحريم‌ها را خنثي كند.
منبع: اعتماد
ارسال نظر
