تا اینکه ایران و اروپا در دوره دولت اصلاحات و در حالی که پیش از آن مجموعه‌ای از گفت‌و‌گوهای انتقادی و بی‌نتیجه صورت گرفته بود، گفت‌و‌گوهایی را تحت عنوان «مذاکرات جامع» آغاز کردند.
روزنامه ایران در یادداشتی به قلم علی خرم/کارشناس مسائل بین الملل نوشت:پرونده حقوق‌بشر یک بار دیگر به میز مذاکرات ایران و غرب بازگشته است. ایران و اتحادیه اروپا در حالی بزودی مذاکراتی را تحت عنوان «گفت‌و‌گوهای سطح بالا» از سر می‌گیرند که موضوع حقوق بشر یکی از محوری‌ترین پرونده‌های مطرح در این مذاکرات است. موضوعی که پیشینه بحث درباره آن به سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی بازمی‌گردد. با پیروزی انقلاب و وقوع برخی رخدادها از جمله اشغال سفارت امریکا در ایران، موضوع حقوق بشر دستمایه انتقاد و گلایه کشورهای غربی و جامعه جهانی علیه ایران قرار گرفت. شکل‌گیری زمینه‌های این نارضایتی با تفاوت معنادار دیدگاه‌های دو طرف نسبت به مسائل مختلفی همچون ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی و تفاوت دیدگاه آنها در مسائل سیاسی به افزایش شکاف‌ها میان ایران و جامعه جهانی منجر شد.
تا اینکه ایران و اروپا در دوره دولت اصلاحات و در حالی که پیش از آن مجموعه‌ای از گفت‌و‌گوهای انتقادی و بی‌نتیجه صورت گرفته بود، گفت‌و‌گوهایی را تحت عنوان «مذاکرات جامع» آغاز کردند. مذاکراتی که قرار بود دیگر ایران در رأس انتقادات نباشد بلکه بحث، گفت‌و‌گو و مفاهمه به صورت دوطرفه درباره طیفی از مسائل از جمله مسأله حقوق‌بشر انجام شود. در این دوره، تفاهم‌های خوبی صورت گرفت تا جایی که اتحادیه اروپا در ازای بازگشایی سفارت ایران در اتحادیه اروپا خواستار گشایش دفترش در تهران شد. دو طرف در حالی در این مذاکرات در خصوص موضوع حقوق‌بشر به نتایج سازنده‌ای دست یافتند که از طرف دیگر ایران و اتحادیه اروپا در کمیسیون حقوق‌بشر اروپا هم به توافق رسیدند و آن توافق‌ها نیز پایه رأی حقوق‌بشر علیه ایران را درهم شکست و نام کشورمان را از فهرست کمیسیون حقوق‌بشر بدون محکومیت خارج کرد که تا چند سال هم خارج از این فهرست بود. اما فضای حاکم بر مناسبات ایران و اروپا در دوره دولت‌های نهم و دهم به دلیل همکاری نکردن طرفین باعث شد ایران یک بار دیگر در کانون انتقادات کمیسیون حقوق‌بشر اروپا که به شورای حقوق‌بشر اروپا تبدیل شده بود، قرار گیرد.
این در حالی است که حل و فصل موضوع هسته‌ای و دستیابی به برجام و لغو تحریم‌های سیاسی و اقتصادی غرب علیه ایران که تحت نظر شورای امنیت سازمان ملل صورت گرفته بود، فضای جدیدی برای ایران رقم زد تا خود را از تنگنای دیپلماتیک و مشکلاتی که در نتیجه تنش هسته‌ای برایش به وجود آمده، خارج کند. اکنون کشورهای غربی برای از سرگیری گفت‌و‌گو با ایران در قالب «گفت‌و‌گوهای سطح بالا» در حالی اعلام آمادگی کرده‌اند که اتحادیه اروپا به‌عنوان یک بلوک قدرتمند غربی با بسیاری از بلوک کشورها به صورت تنگاتنگی ارتباط برقرار کرده است. به‌عنوان مثال این اتحادیه با شورای همکاری خلیج‌فارس یا برخی کشورها مانند ترکیه که خواهان پیوستن به آن است، مذاکراتی را شبیه آنچه که با ایران به جریان انداخته است، درباره طیفی از موضوعات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و حقوق بشری آغاز کرده است. گفت‌و‌گوهایی که در صورت به نتیجه رسیدن به رفع بسیاری از موانع کشورهای اروپایی از پیش پای این کشورها منتهی خواهد شد. ایران هم در صورت رفع مشکلات دیرینه‌ای که با اروپایی‌ها درباره برخی موضوعات از جمله مسأله حقوق بشر دارد می‌تواند به مزیت‌های سیاسی و اقتصادی قابل‌توجهی دست یابد. از یک‌سو اروپا در غیاب رابطه دوجانبه با امریکا، می‌تواند به‌عنوان یک شریک مهم و قابل اعتماد اقتصادی برای ایران تبدیل شود و فناوری و تکنولوژی کشورهای پیشرفته این قاره جایگزین خوبی برای تکنولوژی امریکایی باشد. از سوی دیگر گره‌گشایی از مشکلات ایران و اروپا به ایجاد تحول در مناسبات کشورمان با جهان و ارتقای جایگاه سیاسی آن در منطقه و عرصه بین‌المللی منتهی خواهد شد.
این در حالی است که باید نوع سیاست اروپایی‌ها در نوع مناسباتی که با کشورهای جهان برقرار می‌کنند مورد توجه قرار گیرد. روش اتحادیه اروپا آن است که می‌خواهد مناسباتش را در تمامی زمینه‌ها با کشور هدف گسترش دهد؛ یعنی به شکل موضوعی و گزینشی با کشور مورد نظر ارتباط برقرار نمی‌کند. بنابراین در فضایی که حل موضوع هسته‌ای به یکی از مهم‌ترین اختلافات ایران و غرب پایان داده است و فرصت کم‌سابقه‌ای برای حل مشکلات قدیمی ایران و اروپا فراهم شده است، باید با درک واقع‌بینانه از شرایط و تحولات و مبنا قرار دادن تفاهم‌های پیشین از فرصت پیش آمده نهایت بهره را برد. گام نخست می‌تواند با پیگیری جدی و هوشمندانه مذاکرات جاری و افتتاح دفتر اتحادیه اروپا در ایران برداشته شود.
ارسال نظر
