مشهورترین هنرمند خودآموخته‌ی ایرانی+تصاویر

روزی که «ننه مکرمه» قلم به‌ دست گرفت و حرف‌های دلش را با زبان تصویر روی دیوار خانه‌اش نقاشی کرد، کسی فکر نمی‌کرد زنی سالخورده از یکی از روستاهای شمال ایران، به چهره‌ای جهانی تبدیل شود. دوم آبان‌ماه سالروز درگذشت این هنرمند خودآموخته است.

«ننه مکرمه» نامی آشنا برای جامعه‌ی هنری ایران است. مکرمه قنبری مشهورترین هنرمند خودآموخته‌ی ایرانی است. او در سال ۱۳۰۷ در یکی از روستاهای مازندران متولد شد و زمانی که بیش  از ۶۰ سال سن داشت، نقاش شد. سنی که برای بسیاری از مردم سن پیری و از کار افتادگی است؛ اما او قلم به دست گرفت و آنچه را که سال‌ها در ذهن و دل داشت، با رنگ‌ها و خط‌ها جان بخشید تا امروز که خودش از دنیا رفته نامش جهانی شده باشد.

او خواندن و نوشتن نمی‌دانست، برای همین بود که کلمه‌ها و حرف‌های دل مکرمه به‌صورت نقش‌هایی بر دل دیوارها و پنجره‌ها درآمدند. نقاشی‌هایی که در مشهور شدن او تاثیر زیادی داشتند. شاید اگر او حرف‌هایش را می‌نوشت، نمی‌توانست با زبان نقاشی که زبانی جهانی است با مردم دنیا ارتباط برقرار کند، تا جایی که بارها آثارش را به خارج از مرزها ببرند و به‌نمایش بگذارند.

نقاشی‌های «ننه مکرمه» روایتگر داستان مادربزرگ‌هاست. داستان‌هایی تلخ و شیرین از سال‌های دور. او رویاهایش را به تصویر کشید و برای این کار به هیچ‌چیز جز دلش رجوع نکرد. تاثیر محیط زندگی بر نقاشی‌های مکرمه قنبری کاملا مشهود است. همچنین زندگی سخت او، دردها و رنج‌هایی که متحمل شده بود در نقاشی‌هایش کاملا پیداست.

فعالیت جدی «ننه مکرمه» در این زمینه از زمانی شروع شد که به‌خاطر فروخته شدن گاو محبوبش افسرده بود و برای رهایی از این اندوه به نقاشی پناه برد و آنچه را که در دل داشت، روی دیوارها جان بخشید. یکی از فرزندان ننه مکرمه که علاقه‌ی مادرش به نقاشی را دید، برای او از شهر وسایل نقاشی خرید تا بتواند راحت‌تر کار کند.

مکرمه آن‌قدر در مسیر هنری‌اش مصمم شد که توانست نخستین نمایشگاهش را در یکی از بهترین گالری‌های تهران برپا کند. برپایی این نمایشگاه آغاز راه شهرت او بود. شهرتی که روز به روز بر آن افزوده شد و نام مکرمه قنبری و نقاشی‌هایش بر سر زبان‌ها افتاد.

اولین نمایشگاه ننه مکرمه سال ۱۳۷۴ برگزار شد و این نقطه‌ی آغازی بود بر حضور پررنگش در بسیاری از نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی دیگر. در سال ۱۳۹۱ نمایشگاهی شامل ۳۵ اثر نقاشی از مکرمه قنبری در موزه باورز کالیفرنیا برگزار شد. او در سال ۲۰۰۱ برای برپایی نمایشگاهش به اروپا سفر کرد و به‌عنوان «زن سال سوئد» برگزیده شد. نام او حتی به هالیوود هم رسید و قرار بود فیلمی از زندگی او ساخته شود.

درباره‌ی سبک نقاشی این هنرمند بارها صحبت شده است، اما آنچه بیش از سبک آثار او جلب توجه می‌کند، نمود بیرونی احساساتش در این نقاشی‌هاست. او علاوه‌ بر نشان دادن بخش‌هایی از زندگی واقعی روستایی، تابلوهایی را خلق کرده که در آن‌ها، انسان‌ها از دنیای رئال و واقعی فاصله گرفته‌اند، اما حالات آن‌ها برگرفته از همان رویدادهای زندگی مکرمه هستند.

خانه‌ی این هنرمند که مملو از نقاشی‌هایش است، در فهرست آثار ملی به ثبت رشیده و به‌عنوان خانه - موزه ننه مکرمه شناخته می‌شود. این موزه با جمع‌آوری آثار نقاشی از میان فرزندان و خانواده و با همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان مازندران ثبت شد. به نظر می‌رسد این موزه در طول سال‌های گذشته به مرمت‌های اساسی نیاز دارد و باید مورد توجه مسؤولان قرار گیرد.

آثار مکرمه قنبری هنوز هم در بسیاری از نمایشگاه‌های گروهی روی دیوار گالری‌ها می‌رود. چند ماه پیش در طوفان مازندران خانه - موزه‌ی او دچار آسیب‌هایی شد و فرزندش از بی‌توجهی مسؤولان به مرمت و نگهداری از این خانه - موزه گلایه داشت. او معتقد بود اگر نتوانیم جلوی آسیب‌ها را بگیریم، نقاشی‌های روی دیوارها از بین می‌رود.

مکرمه قنبری تا مدتی قبل از درگذشتش براثر عوارض ناشی از سکته‌ی مغزی تحت درمان بود تا این‌که دوم آبان‌ماه سال ۱۳۸۴ از دنیا رفت.