چرا "ابد و یک روز" برای اسکار دیده نشد؟

با درخشش مکرر «ابد و یک روز» در رویدادهای سینمایی کشور، این پرسش پیش آمده که چرا این فیلم سینمایی حتی از سوی منتقدان معرفی «فروشنده» برای جوایز اسکار 2017، به عنوان یکی از گزینه‌های بالقوه اسکار معرفی نشد و شانسی در حد ذکر نام نیز برای این فیلم سینمایی تحسین شده از سوی اغلب منتقدان در نظر گرفته نشد؟

«ابد و یک روز» نخستین فیلم بلند سینمایی سعید روستایی علاوه بر به تصاحب هفت سیمرغ بلورین سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر، پنج جایزه جشن حافظ و هفت تندیس جشن خانه سینما را به دست آورد تا یک رکورد بی‌نظیر را به نام خود ثبت کرده باشد و در عین حال یک تلنگر به ناظرانی بزنند که ارزش‌های این فیلم را در قالب نقدهایشان ذکر کرده بودند اما قلمرو تاثیرگذاری این فیلم را یادآور نشده‌اند.

«ابد و یک روز» به دلایلی که تا حدودی قابل حدس است، تنها در محدوده جغرافیایی ایران دیده شده و در جشنواره‌های کن، برلین و ونیز حضور نداشته که با توجه به مضمون این فیلم، اتفاق عجیبی است. البته اینکه نخستین درخشش سعید روستایی مجال دیده شدن توسط مردمانی از دیگر کشورها را نیافته اتفاق غیرمنتظره‌ای نیست و نخستین اثر بسیاری از کارگردان‌ها که گاهی بهترین اثرشان بوده، دیده نشده اما مسیر موفقیت‌شان را هموار ساخته است.

اکنون که معرفی «فروشنده» به عنوان نماینده ایران برای جوایز اسکار 2017 تصمیم محتمل است، در میان فیلم‌های متعددی به عنوان آلترناتیو معرفی شده بود نیز نام «ابدویک روز» وجود نداشت. در این زمینه چند دلیل مشخص وجود دارد؛ نخستین و غیرمنطقی‌ترین دلیل، جوان بودن سعید روستایی است. به رسم معمول، کارگردان فیلم اولی برای اسکار معرفی نمی‌شود و معمولاً اثر فیلمسازی که سوابق بیشتری به خصوص در حوزه بین‌الملل دارد، به عنوان نماینده ایران معرفی می‌شود.

اینکه در سینمای ایران با روابط مرسوم، اجازه داده شود یک کارگردان فیلم اولی اینچنین بدرخشد و بین چرخ دهنده های روابط له نشود، با توجه به سوابق به اندازه کافی عجیب و غیرمنتظره بوده و به نوعی، بزرگیِ دستاورد سینمایی سعید روستایی را با «ابد و یک روز» نشان می‌دهد.

البته درباره اسکار، منطق معرفی کارگردان دارای سوابق بین‌المللی عقبه‌ای دارد و آن نیز برخورداری از کف شناخت بین‌المللی نسبت به فیلمساز است. متاسفانه سعید روستایی با همه شایستگی‌هایش در مقام کارگردان «ابد و یک روز» در سطح بین‌الملل شناخته شده نیست. این مسئله درباره خود فیلم نیز صدق می‌کند و شاید اگر «ابدو یک روز» در کن یا ونیز به نمایش درآمده بود و از سوی منتقدان بین‌المللی شناخته می‌شد، اکنون فضای دیگری حاکم بود.

دلیل دیگری که «ابد و یک روز» مطرح نشد و عوامل این فیلم نیز کوچک‌ترین اعتراضی نکردند، جو سنگینی است که پیرامون انتخاب «فروشنده» شکل گرفته است. در واقع هیچ فیلمسازی قصد ندارد با طرفداران سینمای اصغر فرهادی وارد تنش شود و به همین دلیل «فروشنده» با وجود نقدهایی که بر داستان و ساختارش وارد است، بدون هیچ حرف و سخنی به عنوان نماینده ایران برای جوایز اسکار معرفی می‌شود.

داستان «ابد و یک روز» نیز به زعم برخی منتقدان دارای مولفه‌های بومی است که برای تماشاگر و منتقد غربی قابل درک نیست و در واقع بخش قابل توجهی از آنچه برای تماشاگر ایرانی به عنوان جذابیت محسوب می‌شود، برای تماشاگر غربی قابل درک نیست. در مقابل، روایت «فروشنده» همچون «جدایی نادر از سیمین» و «درباره الی» یک تعلیق هیچکاکی دارد و علاوه بر ساختار، نوع داستانش نیز منحصر به یک محدوده جغرافیایی نیست. بنابراین در این زمینه توجیه منطقی‌تری برای معرفی اثر فرهادی وجود دارد.

با این حال بزرگ‌ترین چالش برای معرفی «ابد و یک روز» عدم برخورداری از پخش در آمریکا و عدم اکران عمومی در ایالات متحده است که ضربه اساسی رو به ساخته سعید روستایی در مسیر دیده شدن در سطح بین الملل زده است. شاید اگر شرایط برابری وجود داشت، «ابد و یک روز» اثر شایسته‌‌ای برای دیده شدن بود اما در فضایی که به تصویر کشیده شد، باید روستایی در پی ساخت فیلم بعدی‌اش و تکرار این موفقیت باشد. اگر روستایی همانگونه که شروع کرده ادامه دهد، در آینده‌ای نه چندان دور نماینده ایران در اسکار خواهد بود.