پیام های توافق باکو برای بازیگران منطقه‌ای و جهانی

روزنامه خراسان در یادداشتی به قلم امید ادیب انتشار نوشت: دیدار روز گذشته پوتین و روحانی در باکو ظاهری کاملاً اقتصادی داشت؛ موضوع دیدار، پروژه ای راهبردی که خود اثرات سیاسی شگرفی دارد. اما اصل برگزاری این دیدار و تأکیدات دو طرف بر اهمیت آن، معانی و پیام هایی برای بازیگران منطقه ای و جهانی دارد.

ابتدا به حلب در سوریه می رویم! به جرات می توان وضعیت کنونی نبرد در سوریه را مهمترین برهه تاریخی از آغاز بحران این کشور دانست. محاصره تروریست ها در اطراف حلب لحظه به لحظه تنگ تر می شود، تلفات آنها به میزان بی سابقه ای افزایش یافته تا جایی که ارقامی مانند 2000 کشته طی 10 روز اخیر را برای آن ذکر می کنند. هرچند بخش اعظم موفقیت های اخیر مقاومت در سوریه مدیون مجاهدت نیروهای سوری،حزب ا... ، افغانی و ایرانی بوده، اما از نقش بسیار راهبردی جنگنده های روسی نباید غافل شد. نقشی که محور سعودی و آمریکایی برای خنثی کردن آن از هیچ تلاشی فروگذار نکرد.

از فشار آمریکا برای تغییر دیدگاه روسیه درباره بشار اسد و پذیرش آتش بس گرفته تا رشوه های میلیاردی پیشنهاد شده توسط سعودی ها. با این همه روسیه به علت گره خوردگی منافعش با ایران و سوریه ، حاضر نشده شرکایش را در معرکه شام تنها بگذارد و در این راه از هزینه جانی، سیاسی و اقتصادی هیچ ابایی ندارد. اولین پیامی که تصاویر دیدار روحانی و پوتین و تاکید آن ها بر گسترش روابط راهبردی به کشورهای مرتجع منطقه ارسال می کند، این است که قرار نیست در جبهه سوریه تغییری خاص اتفاق بیفتد.

دیدار باکو، در امتداد دیدار تهران

دیدار روحانی و پوتین، از جنبه ای دیگر هم مهم است. سال گذشته رئیس جمهور روسیه در سفری پرماجرا به تهران آمد و با رهبر معظم انقلاب دیداری مهم و طولانی داشت. دیداری که ولایتی درجمع حاضران آن جلسه، تأکید کرد: «در طول این 37 سالی که از انقلاب می گذرد، ملاقاتی با این کیفیت و با این اهمیت و با این محتوا، بنده سراغ ندارم.» راز این عبارت ثقیل ولایتی را باید در عباراتی که رسانه ها پس از آن دیدار استفاده کردند، جست. عباراتی مانند «روابط راهبردی ایران و روسیه» کرملین هم پیش از آن دیدار از «سرآغاز روابط راهبردی بین ایران و روسیه» خبر داد. وقتی با این سابقه به دیدار روز گذشته روحانی و پوتین در باکو می نگریم، اهمیت آن را بهتر درک می کنیم.

کریدور شمال به جنوب؛ بستر تحولات شگرف سیاسی و اقتصادی

فارغ از این ملاحظات کلان، دیدار دیروز، یک بعد بسیار مهم دیگر هم دارد و آن موضوع «توافق» است. رؤسای جمهور ایران، روسیه و آذربایجان روز گذشته درباره طیفی از موضوعات اقتصادی گفت و گو کردند که از جمله یکی از مهم ترین این موضوعات توافق برای تکمیل و فعال کردن کریدور بین المللی شمال- جنوب بود. مهمترین جزء این پروژه تکمیل طرح راه آهن قزوین - رشت - آستارا و اتصال آن به شبکه خطوط ریلی جمهوری آذربایجان است که به معنای اتصال خطوط ریلی ایران و روسیه به یکدیگر و به ویژه شمال و شرق اروپا از یکسو و استفاده از ظرفیت دریای خزر و سپس اتصال آن به اقیانوس هند از سوی دیگر است.

با اجرای این پروژه هم اقتصاد ایران جهش بسیار قابل ملاحظه ای خواهد کرد و هم دسترسی کشورهای آذربایجان و روسیه و کشورهای اسکاندیناوی و شمال و شرق اروپا به آب های آزاد ارزان تر و سریع تر صورت می گیرد. تاجایی که ترانزیت اروپا و روسیه از طریق ایران، بنا بر برخی تحلیل ها از نظر مسافت و زمان تا 40 درصد کوتاه تر و از نظر هزینه تا 30 درصد ارزان تر خواهد شد. همچنین از طریق کریدور شمال- جنوب، کشورها می توانند از مزایای دسترسی به سه بازار و مرکز توزیع و حمل و نقل بار جهانی در آسیا شامل حوزه خلیج فارس، حوزه اقیانوس هند و حوزه کشورهای جنوب شرقی آسیا با جمعیتی حدود چندمیلیارد نفر برخوردار شوند.

بدون شک در هم تنیدگی روابط اقتصادی میان کشورها و به ویژه توسعه این گستره می تواند تبعات و پیامد های سیاسی نیز در بر داشته باشد. پرواضح است که فعال شدن این کریدور علاوه بر اینکه جایگاه سیاسی ایران در مناسبات بین المللی و این کشور ها را ارتقا می بخشد در نوع مراودات بعدی آن ها با کشورمان نیز موثر است؛ چرا که وقتی ایران به محور حمل و نقل مابین دو قاره تبدیل شد، تحریم این کشور بسیار سخت می شود.از منظری دیگر فعال شدن این کریدور یک پیام مهم دیگر نیز به همراه خواهد داشت و آن این که ایران در محیط آشوب زده منطقه که شعله های آن به مرزهای جنوبی اروپا نیز رسیده است همچنان به عنوان جریزه ثبات خود نمایی می کند.

همچنین گره خوردگی منافع بلندمدت ایران و روسیه در حوزه های منطقه ای، امنیتی، سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی (در اموری مانند گسترش اسلام در روسیه و لزوم مقابله با جریان های سلفی) در کنار ایجاد جبهه ای واحد در مقابل زیاده خواهی های آمریکا، دو طرف را علیرغم همه اختلافات تاریخی، به پذیرش روابط راهبردی و کلان وادار کرده است.

به نظر می رسد با تحولات یکساله اخیر پروسه روابط مستحکم دو کشور در حال طی شدن مسیر خود می باشد. در همین راستا بود که روز گذشته روحانی تأکید کرد: روابط ایران و روسیه امروز به سمت روابطی راهبردی پیش می رود.