«گاوخونی» سطح هوش تماشاگر را بالا فرض کرده است

 علی معلم با بیان این که «گاوخونی این خصیصه‌ درست را که باید معدل هوش تماشاگر را در نظر گرفت، رعایت نکرده است»، افزود: این کار در عالم فیلمسازی یک اشتباه است.

در نشست نقد و بررسی فیلم سینمایی «گاوخونی» که یکشنبه (10مرداد) توسط گروه سینمایی هنر و تجربه در خانه هنرمندان ایران برگزار شد، بهروز افخمی گفت: فیلمنامه‌ گاوخونی اقتباسی کاملاً وفادارانه به رمان جعفر مدرس‌صادقی است. تمام حرف‌هایی که درباره‌ فیلم زده می‌شود، درباره کتاب هم گفته می‌شود. رمان تصاویری را می‌سازد که فیلم نمی‌تواند به وجود بیاورد اما با این که کتاب گاوخونی بهتر از این فیلم است، ما توانستیم تا حد زیادی به رمان نزدیک شویم و به نظر خودم اقتباس ما اقتباس بدی نیست.

افخمی در این نشست که امیر پوریا به عنوان منتقد در آن حضور داشت،  درباره‌ علت اقتباس از این اثر نیز گفت: اولین بار که رمان را خواندم مرا به شدت درگیر کرد و مثل این بود که این چیزها را خودم در خواب دیده باشم. زمانی که فیلمنامه را برای عزت‌الله انتظامی فرستادم با من تماس گرفت و با تعجب گفت این دیگر چه فیلمنامه‌ای است؟ اما به او گفتم برای قضاوت صبر کند و با عجله تصمیم نگیرد. نیمه‌های شب بود که با من تماس گرفت و این بار از فیلمنامه تعریف و تمجید کرد.

او ادامه داد: بار اول که فیلمنامه‌ این رمان را برای ساخت یک فیلم به اصطلاح «عادی» نوشتم، آن را نیمه‌کاره رها کردم به این دلیل که احساس کردم با این شیوه‌ روایت داستان از بین می‌رود و از ساخت آن منصرف شدم اما بعد یک مؤسسه‌ موسیقی از من خواست که این رمان را بخوانم تا در قالب CD صوتی منتشر کند و من این کار را کردم. بعد از این کار به این نتیجه رسیدم که اگر می‌شود CD صوتی این رمان را گوش داد، پس اشکالی ندارد که یک نسخه تصویری از این داستان هم بسازیم.

کارگردان «شکار روباه» با بیان این که رمان «گاوخونی» هم ترسناک هم پوچ و هم مسخره است، اظهار کرد: به همین دلیل استفاده از لهجه‌ اصفهانی ممکن بود لحن فیلم را کمیک کند و فکر کردم اگر بیش از حد داستان را شوخ‌طبع اجرا کنیم درست نیست اما الان مطمئن نیستم و فکر می‌کنم شاید اگر لحن بهرام رادان شوخ بود، بد نبود حتی برای نقش عزت‌الله انتظامی که آن زمان کسالت داشت، قصد داشتم از فتحعلی اویسی دعوت کنم که می‌توانست طنز فیلم را بیشتر کند. با این حال از ابتدا قصد نداشتم لهجه‌ اصفهانی در فیلم باشد چون خود نویسنده رمان هم با آن مخالف بود.

بهروز افخمی گفت: حالت میخکوب‌کننده‌ای که در فیلم هست مثل همان حالت متناقض نفرت از پدر و در عین عشق به او یا نفرت از وطن در عین عشق به آن را، مدرس‌ صادقی یک‌ بار برای همیشه به داستان تبدیل کرده است و به نظرم من گاوخونی در شکل ادبی‌اش یک شعر بلند است.

علی معلم که تهیه‌کنندگی گاوخونی را بر عهده داشته است نیز با بیان این که برای این که درباره هر اثری نظر درستی داشته باشیم لازم است کمی با صبر و دقت نظر بدهیم، گفت: فیلم گاوخونی مثل خیلی فیلم‌های دیگر سینما که الان اسم و رسمی ندارند و شاید بعد از مرگ سازندگانشان شناخته شوند، قربانی برخی نظرات و سوءنظرات مطبوعاتی شد.

معلم ادامه داد: در اکران جشنواره به دلیل آماده نبودن نسخه مطلوب، فیلم کمی با تأخیر نمایش داده شد و تماشاگران هم بعد از دیدن چند فیلم خسته بودند و در نهایت نظر مثبتی به فیلم نداشتند. همین باعث شد فردای آن روز مطبوعات فیلم را به شدت نواختند اما در جشنواره کن و سایر جشنواره‌هایی که فیلم حضور داشت از آن استقبال شد. بنابراین باید در برخورد با آثاری که تجربه‌ جدیدی محسوب می‌شوند با دقت بیشتری نظر داد اما حالا که فیلم دوباره اکران شده نه تنها بازخورد بدی ندیدیم بلکه بسیاری راضی بودند و برخورد طبیعی‌تری داشتند.

این تهیه‌کننده‌ سینما در خصوص رمان گاوخونی نیز اظهار کرد: اثر هنری وقتی خوب است که به ناخودآگاه هنرمند برگردد. چرا بین این همه چهره‌ فرهنگ و ادب و هنر در اصفهان، فقط جعفر مدرس صادقی به باتلاق گاوخونی توجه کرده است؟ چون فکر کرده‌ این رودخانه‌ که به باتلاق می‌ریزد با حیات و هستی انسان‌های این سرزمین نسبتی دارد و او این نسبت را به شکلی کابوس‌گونه دیده است.

معلم با بیان این که این فیلم حقیقتی را درباره این سرزمین می‌گوید که بعید می‌دانم در بسیاری از آثار به اصطلاح فلسفی به آن اشاره شده باشد، به جریان ساخت این اثر نیز اشاره کرد و گفت: در آن مقطع بهروز افخمی قصد داشت فیلمی به نام فراموشخانه بسازد که در آن عزت‌الله انتظامی در مقابل ارحام صدر بازی می‌کرد و پروانه‌ ساخت آن هم صادر شده بود اما به دلیل بیماری آقای انتظامی آن فیلم ساخته نشد و تصمیم گرفتیم این پروژه را بسازیم. در ابتدا هم افخمی حدود 30 صفحه از فیلمنامه را نوشته بود اما بعد گفت این رمان قابل اقتباس نیست. با این حال من پیشنهاد دادم فیلم را در همان حال و هوای رمان بسازیم و به همان شکل روایت شود.

او فیلمبرداری این فیلم را که با دوربین 35 میلی‌متری و در حالت دوربین‌ روی‌ دست انجام شده است، از سختی‌های کار دانست و درباره ویژگی‌های آن نیز گفت:  از ویژگی‌های فیلم این است که متکی به داستان نیست و به اتمسفر متکی است. این حس سنگینی فضا که بعد از دیدن فیلم وجود دارد برای گفتن حرف خاصی نیست بلکه یک اتمسفر است. یک اثر هنری خوب باید بتواند چنین حسی ایجاد کند. فیلم‌ها می‌توانند نظر آدم‌ها درباره زندگی را عوض کنند و این کار را بهتر از کتاب‌ها انجام می‌دهند.

علی معلم با بیان این که «گاوخونی این خصیصه‌ درست را که باید معدل هوش تماشاگر را در نظر گرفت، رعایت نکرده است»، افزود: این کار در عالم فیلمسازی یک اشتباه است. لحن فیلم می‌توانست کمی شوخ‌تر باشد اما این اتفاق جدیت داستان را زیر سوال می‌برد. چون داستان بسیار تلخ است ولی شاید می‌شد سطح فهم را پایین‌تر در نظر گرفت.

او با اشاره به بازی عزت‌الله انتظامی و غلبه نقش او بر داستان فیلم نیز گفت: فیلم باید یک محور داشته باشد نه چند محور. محور فیلم گاوخونی داستان پدر و پسر است. در نسخه اول فیلم چیزهایی بود که در محور فیلم جا نمی‌شد و بعد که فیلم دوباره مونتاژ شد و از 105 دقیقه به 95 دقیقه رسید. محور فیلم کاملا روی رابطه پدر و پسر که رابطه‌ای نفرت‌انگیز است متمرکز شد.

این تهیه‌کننده‌ که در فیلم «شوکران» نیز با بهروز افخمی همکاری کرده است، در پایان از ساخت فیلم «گاوخونی» ابراز خرسندی کرد و گفت: اخیراً وقتی یک بار دیگر فیلم را در سینما فرهنگ دیدم خوشحال بودم که این کار را ساخته‌ایم. با این که در اکران بلایی سر فیلم آورده شد که فقط کمی بیشتر از یک میلیون تومان فروخت - در حالی که هزینه ساختش آن زمان 175 میلیون تومان بود - اما این فیلم در طول زمان همراهان خاص خود را پیدا کرد.

به گزارش ایسنا، فیلم گاوخونی با بازی عزت الله انتظامی، بهرام رادان و بهاره رهنما محصول سال 1381 است که به تازگی در گروه سینمایی هنر و تجربه به نمایش در آمده است.