بزرگ‌ترین وقف‌های تهران کجاست؟

وقف داستان دنباله‌داری است که پس از گذشت سالها واقفان آنها فراموش می‌شوند. در این گزارش با برخی از واقف‌های بزرگ و موقوفات معروفشان آشنا می‌شویم.

 وقف و موقوفه‌ها دنیای بزرگی دارند. موقوفاتی که با نیت های خاص و ویژه وقف می شوند. بعضی از این موقوفات و واقف‌های آنها داستان های جالبی دارند که شاید شما خیلی از آنها را نشناسید و ندانید که مثلا جوانمرد قصاب یکی از بزرگترین واقفان تهران است و بخش های عمده ای از شهرری از موقوفات اوست. این در حالی است که خود شخصیت جوانمرد قصاب در هاله‌ای از ابهام است! در بیشتر این وقف‌نامه‌ها که به سالهای دور برمی‌گردند، مواردی مثل معالجه بیماران فقیر، عزاداری برای ائمه و کمک به ایتام قید شده است. اسامی این واقفان هم نشان می‌دهد در روزگاری که زمین زیاد بوده و آدم‌ها کم، وقف رونق عجیبی داشته است. «مصطفی‌ قلی خان میرشکار»، «دکتر قدسیه موسوی حجازی»، «مشیرالسلطنه»، «عبدالغفورخان لله‌باشی»، «حاج اسماعیل جراح تهرانی» و ... از واقفان بزرگ و نام‌آشنای پایتخت هستند.

مجتمع تربیتی متقین

یکی از عظیم‌ترین موقوفات تهران مجتمع تربیتی متقین است که در وقف‌نامه آن قید شده این مکان برای نگهداری و تحصیل دختران و پسران یتیم و بی بضاعت استفاده شود. مدرسه متقین با همان نیت واقف ان برای تحصیل دختران و پسران کم‌بضاعت استفاده می‌شود. جالب است بدانید این مجتمع آموزشی یکی از موقوفات رضاشاه پهلوی است!

بازار تهران

جالب است بدانید که حدود 50درصد از بازار تهران را هم موقوفات تشکیل می‌دهند. یکی از بزرگ‌ترین موقوفات بازار موقوفه وزیر علی‌آبادی است که خیلی معروف است. ین موقوفه شامل سه پاساژ است که این سه پاساژ و مغازه‌های کناری‌اش تقریباً ششصد رقبه می‌شود که این ششصد رقبه بیشترشان تجار فرش هستند. چهارصد تا از این تجار، تاجرهای پارچه هستند. جالب است بدانید، ترکیه‌، چین، ژاپن، کره وقتی قرار است جنسی بفرستند برای این حجره‌ها آدرس این است: ایران – تهران – سرای بازرگانان. بسیاری از موقوفات بازار ارزش تاریخی و میراث فرهنگی دارند مثلا سرای حاج محمدعلی که معماری قاجاری عالی و دوره پهلوی اول را دارد یا موقوفه ظل‌السلطان در سرای جمهوری که قسمت جلوی آن معماری قاجاری دارد و انتهای آن یک معماری صفوی عالی دارد و جالب است که هنوز نسل ششم ظل‌السلطان در آن‌جا هستند و خودشان متولی این موقوفه هستند یا سرای سید محسن. سیدمحسن و سیدعزیزالله دو تا برادر بودند. سیدعزیزالله سهم خودش را مسجد ساخت و سیدمحسن موقوفه‌ای دارد که معماری قاجاری خیلی زیبایی دارد.

مشیر السلطنه و داستان افطاری‌ها

مشیرالسلطنه یکی از رجال دوران قاجار بود و موقوفات زیادی در غرب استان تهران دارد. شبهای قدر هر سال، بیش از هزار و پانصد روزه دار شهرهای نسیم شهر و گلستان شهرستان بهارستان بر سر سفره افطاری می نشینند که مشیرالسلطنه، در وقف نامه، وصیت کرده است. هزینه این افطاری، از محل درآمدهای موقوفات این واقف، در طول سال تامین می شود. مشیر السلطنه اراضی گسترده‌ای در غرب تهران به ویژه در بهارستان را برای مواردی مثل خرید کتب علمی، تعزیه داری، سادات فقیر، اموات فقیر، فقرای اهل علم، زوار ائمه، روشنایی عتبات، بازسازی و توسعه مسجد و ... وقف کرده است.

وقف برای حزب الله لبنان و فلسطین

از وقف‌های جالبی که در کشور اتفاق می‌افتد ، وقف‌هایی است که درآمدهای آن خارج از کشور هزینه می‌شود. برای مثال در آغاز همین امسال فردی به نام «علی‌اکبر ایلخانی» است که شش دانگ ملک مسکونی با ارزش میایاردی در شمیران را برای تحقیقات علمی، مقاومت اسلامی حزب الله لبنان ، ولی امر مسلمین برای دفاع از جمهوری اسلامی ایران و همچنین ترویج قرآن وقف کرده است. کم نیستند وقف‌هایی هم که برای مبارزه فلسطین علیه اسرائیل اختصاص یافته‌اند.

بیمارستان شهدای یافت‌آباد

این بیمارستان هم از مریض‌خانه‌های قدیمی است که توسط «محمدولی فرمانفرماییان» در سال 1340 ه.ق وقف شده است. در وقف‌نامه این موقوفه آمده است که به «معالجه رایگان بیماران» اختصاص پیدا کند.

بیمارستان سرلشکر خدایار

«سرلشکر خدایار» هم از بزرگترین واقفان تهران است که اراضی زیادی در شهریار و گلستانک از وقف‌های او به شمار می‌روند. در وقف‌نامه این واقف هم ذکر شده این اراضی به هزینه‌های بیمارستان این شهر اختصاص پیدا کند. در سالهای اخیر از موقوفات او در شهر ملارد بیمارستانی ساخته و افتتاح شده است.

موسسه خیریه لیستر

«سید احمد لیستر» یا میرسپاسی هم از ثروتمندان دوره پهلوی بود. جالب است بدانید که او ابتدا راننده احمدشاه و رضاشاه بود و از راه رانندگی و مکانیکی حرفه‌ای به ثروت رسید. لیستر یکی از بزرگترین زمین‌داران تهران بود که بخش عمده‌ای از این زمین‌ها و ملک و گاراژها و بناها را در سال 1329 وقف امور خیریه کرد که الان با عنوان «موسسه خیریه لیستر» شناخته می‌شوند.

بیمارستان لولاگر

بیمارستان لولاگر هم توسط «حاج باقر لولاگر» در سال 1335 ه.ق وقف شده است. بیمارستان لولاگر در ابتدای تأسیس به صورت نوانخانه بوده است که بعد از مدتی بیماری‌های داخلی و نیز بیمارانی که به سل مبتلا بوده‌اند در این مکان ویزیت و پذیرفته شدند. این بیمارستان توسط مرحوم لولاگر جهت اجرای سنت وقف نبوی و در راستای ارائه خدمات درمانی وقف شده است. سدر سالهای اخیر هم دختر این خیّر، 5باب واحد مسکونی به ارزش 20میلیارد ریال،‌ برای توسعه بیمارستان لولاگر به موقوفات پدر خود اضافه کرده است.

بزرگترین واقف جمهوری اسلامی

اگرچه بیشتر موقوفات بزرگ به دوران قبل انقلاب و فراوانی زمین‌ و ملک برمی‌گردد؛ اما این روند بعد از انقلاب متوقف نشده است. «حاج علی‌اکبر بجستانی‌مقدم» بزرگترین واقف بعد از انقلاب اسلامی به شمار می‌رود که بیشتر موقوفاتش هم وقف آستان قدس رضوی شده است. این واقف شش دانگ عرصه و اعیان کارخانه تولید قطعات پیش‌ساخته بتونی (هبلکس) واقع در بخش ورامین تهران، شش دانگ دو طبقه آپارتمان به مساحت ۳۵۰ مترمربع (دفتر شهری کارخانه)، مقابل پارک ساعی تهران را نیز وقف بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) کرده است.

در بین تمام اوقافی‌ها امامزاده‌ها، مسجدها و گلزارهای شهدا بیشترین مواردی اوقافی را به نام خود سند زده‌اند. از حاج اسماعیل در چیذر زمینش را وقف امامزاده می‌کند گرفته تا گلزار شهدای یافت‌آباد.