دستور کار تنظیم تعطیلات و ساعات کار

هیات دولت در مصوبه‌ای، فرمان تشکیل یک کارگروه برای «بررسی کاهش ساعت و ایام کار و تحصیل» را صادر کرد. کارگروه مرکب از هفت وزارتخانه و دو سازمان، باید ظرف سه ماه، نتایج مطالعات درباره «مدیریت تقاضای سفر» را در قالب بسته عملیاتی، به دولت ارائه کنند.

 روزنامه «دنیای اقتصاد» پس از این مقدمه نوشت: هدف اصلی این مصوبه، «کاهش ترافیک و آلودگی هوای کلان‌شهرها» است؛ اما نتیجه نهایی «اصلاح و تنظیم تقویم تعطیلات کشور» خواهد بود که اولین دستاورد ملموس آن، می‌تواند «دو روزه شدن تعطیلی آخر هفته» به‌عنوان الگوی جهانی تعطیلات باشد.

هیات دولت با تصویب برنامه جامع 27 ماده‌ای «کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها»، طلسم «اصلاح و تنظیم مجدد تقویم تعطیلات کشور» را با تدوین یک ماموریت برای کارگروه جدید در دولت شکست. جزئیات مصوبه‌ای که اواخر بهار امسال تحت عنوان «برنامه جامع کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها» در هیات دولت، مصوب شد و اخیرا در روزنامه رسمی به چاپ رسید، حاکی است هفت وزارتخانه و دو سازمان زیرمجموعه نهاد ریاست جمهوری، موظفند با تشکیل یک کارگروه از نیمه شهریور ماه امسال، مطالعه مفصل برای «کاهش ایام و ساعات کار و تحصیل در طول هفته» را آغاز کنند و نتایج مطالعات را حداکثر ظرف سه ماه، برای تصمیم‌گیری و اقدام نهایی به هیات دولت ارائه دهند.

کارگروه مذکور، باید بسته «مدیریت تقاضای سفر» با هدف کاهش سفرهای درون‌شهری بابت کاهش ترافیک و آلودگی هوای شهرهای بزرگ ارائه کند. برای این منظور، «کاهش ایام کار هفته در کلیه دستگاه‌های دولتی و نهادهای عمومی و همچنین کاهش روزها و ساعات تحصیلی مدارس» به صراحت از جانب هیات دولت در متن مصوبه، به‌عنوان یک محور پیشنهادی برای تدوین بسته مطالعاتی قید شده است که برای تحقق کامل و درست آن، باید سیاست «دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته» به‌عنوان الگوی جهانی تقویم تعطیلات سالانه، توسط کارگروه، تعقیب و در ایران پیاده‌سازی شود.

تحقیقات و بررسی‌هایی که «دنیای اقتصاد» طی دست کم 6 ماه اخیر درباره «بی‌تعادلی شدید در تقویم تعطیلات سالانه کشور» و «نحوه توزیع منطقی تعطیلات رسمی در بیش از 160 کشور توسعه‌یافته، پیشرفته اقتصادی، اروپایی و مسلمان» انجام داده است، نشان می‌دهد برخی سوءتفاهم‌های داخلی درباره وضعیت فعلی تقویم تعطیلات کشور، در همه سال‌های گذشته مانع از «اصلاح اشکالات اساسی» این تقویم شده که مهم‌ترین آن، تصور نادرست نسبت به «فراوانی روزهای تعطیل در ایران نسبت به سایر کشورها» است. این نگاه غلط خود باعث دو نتیجه‌گیری نادرست دیگر شده که بر پایه آنها، گفته می‌شود در صورت افزایش تعطیلات آخر هفته از یک روز فعلی به دو روز، بهره‌وری کار و تولید ناخالص داخلی کشور کاهش می‌یابد و به اقتصاد لطمه وارد می‌شود! این در حالی است که تقویم نابسامان تعطیلات رسمی کشور که شامل انواع تعطیلات آخر هفته و مناسبتی می‌شود، خود به عاملی برای کاهش بهره‌وری و رشد اقتصادی و تبعات ثانویه دیگر تبدیل شده است که برای رفع آنها،‌ طبق نظر کارشناسان خبره، راهی جز «اصلاح و تنظیم تقویم تعطیلات متناسب با الگوی جهانی» وجود ندارد.

اصلاح «تقویم تعطیلات» صرفا به معنای «افزایش روزهای تعطیل کل سال» نیست که حتی اگر به این موضوع هم ختم شود، کسری کل تعطیلات ایران در مقایسه با سایر کشورها، تازه از بین خواهد رفت. اما بازنویسی تقویم، برای حصول نتیجه منطقی و کارآمد، باید از مسیر «دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته» عبور کند که برای این منظور، برخی تعطیلات مناسبتی می‌تواند از تقویم حذف یا تعدیل شود.

نتایج تحقیقات جامع «دنیای اقتصاد» در این‌باره که می‌تواند بخش اعظم مطالعات کارگروه تازه تشکیل شده در دولت را تشکیل دهد، مشخص می‌کند: مجموع روزهای تعطیل سالانه در ایران 78 روز است که 40 روز از میانگین روزهای تعطیل عمده کشورها به‌خصوص کشورهای توسعه‌یافته کمتر است. همچنین از 114 کشور اروپایی و کشورهای اسلامی، فقط 12 کشور دارای تعطیلی آخر هفته یک‌روزه هستند و مابقی، آخر هفته دو روزه دارند. بنابراین بدون تردید باید این تقویم در ایران به‌روزرسانی شود.

10 اثر مثبت کاهش ایام کار

دو روزه شدن تعطیلی آخر هفته، 10نوع آثار مثبت اقتصادی و اجتماعی، در کشور خواهد داشت. تا پیش از فرمان ماه گذشته هیات دولت به تشکیل کارگروه مسوول مطالعه «کاهش روزهای کاری هفته»، طی ماه‌های اخیر یک عزم کارشناسی در بین صاحب‌نظران اقتصادی و دو اقدام ابتدایی از جانب نهادهای دولتی و خصوصی برای ساماندهی تعطیلات رخ داده بود. غالب اقتصاددانان، دو روزه شدن تعطیلات را در رشد اقتصادی، موثر می‌دانند و در این میان، ستاد هماهنگی خدمات سفر در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از قصد این سازمان برای شروع اقدامات بنیادین در دولت برای ساماندهی تعطیلات خبر داده بود. همچنین اتاق بازرگانی تهران اخیرا برای تقویت ارتباطات تجاری و بین‌المللی با شرکای اقتصادی ایران، پیشنهاد دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته از کانال تطبیق روزهای تعطیل هفته ایران با سایر کشورها را مطرح کرد. به این ترتیب، ماموریت کارگروه جدید در دولت، برای پاسخ به نیاز فعلی کشور، می‌تواند از فرصتی که مصوبه هیات دولت در اختیار قرار داده، دو هدف ساماندهی تعطیلات آخر هفته و رفع معضل آلودگی هوا را به‌صورت توام محقق کند.

کاهش ایام کار هفته، از یکسو، نظم‌بخشی به تعطیلات رسمی کشور را منجر می‌شود و از سوی دیگر، باعث رفع فشردگی، ازدحام و ترافیک سفرهای برون‌شهری و انتقال آن از معدود تعطیلات چندروزه به تعطیلات دوروزه آخر هر هفته خواهد شد. در نتیجه، مسافرت‌ها، توزیع زمانی و مکان مناسب پیدا می‌کند.اثر سوم ساماندهی تعطیلات، کاهش مصرف سوخت در نتیجه کاهش ترافیک در جاده‌ها هنگام معدود تعطیلات و اثر چهارم نیز تعدیل ترافیک درون‌شهری در روزهای کاری هفته است.در این میان، یکی از دو هدف اصلی که همان «کاهش آلودگی هوا» است به‌عنوان تاثیر پنجم، بروز می‌کند. کارشناسان زیست محیطی، کاهش روزهای کاری هفته را یک راهکار پایدار برای کاهش ذرات سمی آلاینده در هوای شهرهای بزرگ و حتی سایر شهرها که امروز به آن دچار شده‌اند، می‌دانند.

طبق یک آزمایش جامع توسط شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، میانگین غلظت «نانو ذرات» آلاینده هوا –ذراتی با قطر 10 برابر کمتر از میکرومتر یا 10 هزار برابر کوچک‌تر از میلی‌متر- در روزهای تعطیل به مراتب کمتر از روزهای کاری است. میانگین غلظت «نانوذرات سمی» در هوای تهران در شبانه‌روز یک روز کاری، 7/ 1‌برابر شبانه‌روز تعطیل و میانگین ساعتی آن در روز کاری 5 برابر روز تعطیل است. از جمله آثار مثبت اما پنهان افزایش تعطیلی آخر هفته به دو روز، افزایش اوقات فراغت و تفریح خانوارها است که به‌عنوان اثر ششم اصلاح تقویم مربوطه، می‌تواند آثار ثانویه دیگری همچون «افزایش بهره‌وری کار در هفته» را سبب شود. در حال حاضر مجموع ساعات کاری در هفته در ایران 44 ساعت است اما در کشورهای توسعه‌یافته از جمله آمریکا، کمتر و 40 ساعت است.

این موضوع نشان می‌دهد، در دنیای توسعه‌یافته، ساعات اسمی کار هفته، به تنهایی شاخص مناسبی برای محاسبه بازدهی و بهره‌وری نیست بلکه «کار مفید» باید مبنای سنجش بازدهی قرار بگیرد. سرانه ساعت کار مفید در آلمان دو برابر ایران است. بنابراین، بهره‌وری کار باید در کشور افزایش یابد که راهکار اصلی آن، تقویت اوقات فراغت و پایان دادن به سرکوب تقاضای سفر و گردش از طریق افزایش تعطیلی آخر هفته به دو روز، خواهد بود. اثر هشتم این ساماندهی، افزایش تولید ناخالص داخلی است. تجربه داخلی و خارجی نشان داده، یک‌روزه بودن تعطیلی آخر هفته به جای دو روزه بودن، اثر محسوس و قابل محاسبه بر افزایش رشد اقتصادی ندارد اما با دو روزه شدن تعطیلات، چون که درجه تفریح و فراغت افراد افزایش می‌یابد، به‌صورت غیرمستقیم باعث افزایش بهره‌وری و کار مفید می‌شود. به این ترتیب، آثار نهم و دهم کاهش ایام کار، تمیز قائل شدن بین ساعت کار اسمی و ساعت کار مفید و همچنین «خارج شدن پنج‌شنبه‌ها از وضعیت بلاتکلیفی کار یا تعطیل» است.

نجات از بلاتکلیفی پنجشنبه‌های «شبه‌تعطیل»

روز گذشته یک مقام وزارت کشور به‌عنوان وزارتخانه عضو کارگروه مطالعه «کاهش ساعت و ایام کار هفته» با بیان اینکه در جریان تصویب نامه هیات دولت قرار داشته است، به «دنیای اقتصاد» اعلام کرد: «بهره‌وری کار در ایران از خیلی از کشورهایی که تعطیلی آخر هفته دو روزه دارند، پایین‌تر است که شاید یک دلیل آن، کمبود اوقات فراغت و تفریح است. بنابراین یکی از راه‌های افزایش بهره‌وری، می‌تواند افزایش تعطیلی آخر هفته باشد.» این مسوول امور مرتبط با شهر و مدیریت شهری در وزارت کشور تصریح کرد: در حال حاضر پنج‌شنبه‌ها عملا به روز «شبه‌تعطیل» تبدیل شده است. وزارتخانه‌ها تعطیل هستند اما در کل، این روز هزینه‌هایی از بابت رفت و آمد نیروی کار در سطح شهر، مصرف انرژی و... به اقتصاد کشور وارد می‌کند بدون آنکه شاهد بهره‌وری کافی در پنج‌شنبه‌ها باشیم. با توجه به اینکه، ساعات کاری مصوب دولت که همان 44 ساعت است، در دستگاه‌هایی که پنج‌شنبه‌ها تعطیل هستند، رعایت شده و به این میزان ساعت کار در روزهای شنبه تا چهارشنبه توزیع شده است، بنابراین در صورت جمع‌بندی کارگروه برای دو روزه شدن تعطیلات، امکان حفظ حدنصاب ساعت کار هفته وجود دارد.

متن مصوبه

به گزارش «دنیای اقتصاد» هیات وزیران در نوزدهم خردادماه سال جاری با تصویب «برنامه جامع کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها» احکامی در زمینه تکالیف تمام دستگاه‌ها در سه بخش منابع متحرک، منابع ساکن و احکام عمومی مصوب و اوایل تیرماه ابلاغ کرد. در یکی از احکام عمومی این مصوبه که بیش از 20 بند دارد، سازمان حفاظت محیط زیست مکلف شده با همکاری وزارت کشور و دیگر دستگاه‌های مرتبط شامل وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، راه و شهرسازی، اطلاعات، صنعت، معدن و تجارت، فرهنگ و ارشاد اسلامی، علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و نیروی انتظامی، ظرف مدت سه ماه از زمان ابلاغ نسبت به «بررسی و ارائه بسته مدیریت تقاضای سفر» اقدام کنند. از محورهای مورد اشاره در این مصوبه کاهش ایام کاری ادارات دولتی، کاهش ایام تحصیلی مدارس و نیز تغییر ساعات شروع و پایان کار دستگاه‌های اجرایی است که باید درباره آن مطالعه و اعلام نظر شود.

این نخستین اقدام رسمی و قانونی دولت برای کاهش ایام کاری هفته است که چندی پیش اعضای اتاق بازرگانی تهران به‌عنوان فعالان اقتصادی بخش خصوصی تحت عنوان توزیع مناسب روزهای تعطیل در کل ایام سال در قالب دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته و هماهنگ شدن تعطیلات کشورهای شریک تجاری ایران، مطرح شده بود. در حالی که بررسی این موضوع پیش تر تنها در محافل کارشناسی صورت می‌گرفت، اکنون به نظر می‌رسد این بحث در سطوح بالای تصمیم‌گیری در دولت مطرح شده است. هرچند مصوبه اخیر دولت با هدف کاهش آلودگی هوای هشت کلان‌شهر کشور ابلاغ شده و ارتباط مستقیم با موضوع ساماندهی تعطیلات آخر هفته با هدف تنظیم اوقات فراغت ندارد، اما زمینه را برای بررسی تخصصی موضوع دو روزه شدن تعطیلات هفتگی گشوده و طلسم تغییرناپذیری تعطیلات آخر هفته با این تصور غلط که ممکن است هرگونه تغییر در آن به کاهش بهره‌وری بینجامد را شکست. اکنون دولتمردان رسما مسوولیت دارند که طی مدت سه ماه با همکاری کارشناسان و صاحبنظران در ارتباط با کاهش ایام کاری هفته مطالعه و پس از بررسی همه جانبه موضوع نتیجه را به دولت اعلام کنند.

در شرایطی که تعطیلات در اکثر کشورهای دنیا از نظمی منطقی پیروی می‌کند، بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد ایران همچنان با عدم سامان‌یافتگی در تعطیلات رسمی خود دست به گریبان است. شمار تعطیلات رسمی در اکثر کشورهای جهان حدود 104 روز است و این در حالی است که در ایران شمار روزهای تعطیل هفتگی، ملی و مناسبتی به 78 روز می‌رسد. اما از آنجا که با وجود حدود 26 روز تعطیلات مناسبتی، ایران به لحاظ شمار کل تعطیلات سالانه مناسبتی در رده دوم جهان ایستاده است، تصور نادرست عمومی این است که شمار تعطیلات در ایران زیاد است و از این رو عده‌ای با طرح افزایش تعطیلات پایان هفته مخالفت می‌کنند. افزون بر کاهش آلودگی هوا و کنترل ترافیک که اولین تاثیر افزایش تعطیلات آخر هفته است، کاهش مصرف سوخت، ایجاد زمان کافی برای گذران مطلوب اوقات فراغت و بهره‌مندی از ظرفیت‌های گردشگری و تفرجگاهی، ارتقای آرامش روانی و آمادگی برای آغاز هفته کاری، افزایش بهره‌وری در نتیجه برخورداری از تعطیلات کافی و از همه مهم‌تر، توزیع سفرهای تفریحی در طول تمام ایام سال به جای انحصار در چند تعطیلات مناسبتی موردی، از دیگر مزایای دو روزه شدن تعطیلات پایان هفته است.

اولین تاثیر حتمی افزایش تعطیلات

با این حال در کنار مزایای گوناگونی که کارشناسان، صاحبنظران و اقتصاددانان برای افزایش تعطیلات آخر هفته قائل هستند، وجه زیست محیطی این مزیت‌ها بسیار پررنگ است. ثاثیر آنی کاهش ایام کاری هفته به حدی روشن است که در طول یک دهه گذشته و در فصل سرد و هنگام بروز پدیده وارونگی هوا، کمیته اضطرار آلودگی هوای شهر تهران و دیگر کلان‌شهرها نسبت به تعطیلی مقطعی مدارس، ادارات دولتی و بانک‌ها به منظور مهار آلودگی هوا روی آوردند. شاید اعلام تعطیلی مدارس بیش از هر چیز به منظور حفظ سلامت کودکان که در برابر آلودگی هوا آسیب پذیرتر هستند، صورت گرفته است اما وجه دیگر این اقدام کاهش چشمگیر تردد خودروها در سطح شهر است که از این رو ادارات دولتی و بانک‌ها را در روزهای بسیار آلوده بارها به تعطیلی کشانده است.

ارتباط غیرقابل انکار آلودگی هوا با تقاضای سفرهای درون شهری موجب شده که بسیاری از مدیران شهری نیز با ایده افزایش تعطیلات آخر هفته به دو روز همراه شوند. اقبال شاکری، عضو کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران از مدافعان جدی افزایش تعطیلات بوده و معتقد است این اقدام کیفیت هوای کلان‌شهرها را متحول خواهد کرد. شاکری با تاکید بر اینکه دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته می‌تواند تاثیر زیادی بر مهار پدیده وارونگی هوا در نیمه دوم سال داشته باشد، به «دنیای اقتصاد» گفت: در شرایطی که عمدتا در ماه‌های آذر و دی شاهد وارونگی هوا هستیم، در این مقطع زمانی تعطیلات کافی وجود ندارد، مگر اینکه به‌صورت موردی یکی از تعطیلات مذهبی با این ایام همزمان شود. از طرفی بهترین زمان برای مسافرت به خطه جنوبی کشور نیمه دوم سال و بهترین زمان برای سفر به شهرهای شمالی، نیمه اول سال است، اما شکل فعلی توزیع نامنظم تعطیلات چند روزه به نحوی است که امکان چنین سفری را برای هموطنان فراهم نمی‌کند. در نتیجه در کلان‌شهری مثل تهران در تمام ایام سال ترجیح شهروندان مسافرت به نزدیکترین مقصد مناسب به زعم آنها یعنی شهرهای شمالی است.

شاکری خاطرنشان کرد: اگر ترم تحصیلی دانش‌آموزان به نحوی تنظیم شود که پیش از فرارسیدن زمان وارونگی هوا به اتمام برسد و تعطیلات میان‌ترم اعمال شود، قطعا بسیاری از حجم ازدحام برای سفر به شمال کشور کاهش خواهد یافت و استان‌های جنوبی به‌عنوان بهترین مقصد در پاییز و زمستان انتخاب می‌شوند؛ ضمن اینکه قطعا وارونگی هوا نیز لطمه کمتری به سلامت شهروندان وارد می‌کند. وی افزایش تعطیلات آخر هفته به دو روز را پیشنهاد بسیار عاقلانه‌ای می‌داند و معتقد است دولت باید این موضوع را به‌عنوان راهکار کاهش آلودگی هوا در تهران پیاده کند و پس از آن با طرح در کمیسیون کلان‌شهرها به کل شهرهای بزرگ و حتی در صورت لزوم کل کشور تعمیم دهد. در این میان باید این نکته در نظر گرفته شود که دامنه زمانی آلودگی هوای تهران و شهرهای بزرگ از زمستان به سایر فصول افزایش یافته و برای این موضوع باید راهکارهای پایدار از جمله افزایش تعطیلات آخر هفته در دستور کار قرار بگیرد.

ترس مسئولان از تغییر تعطیلات

این عضو کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران با تاکید بر اینکه فراکسیون محیط زیست مجلس و کمیسیون‌های تخصصی مرتبط در مجلس باید موضوع مدیریت تقاضای سفرهای درون شهری و برون شهری را به‌صورت کارآمد مورد مطالعه قرار دهند و یک بار برای همیشه در این رابطه یک کار قوی انجام دهند، گفت: واقعیت این است که مسوولان اغلب از این می‌ترسند که دست به کارهای بزرگ بزنند و تغییر تعطیلات نیز یکی از همین موارد است.

وی معتقد است یکی از مهم‌ترین مشکلات کنونی، فقدان مدیریت اوقات فراغت است که دولت این خلأ را به درستی تشخیص داده و تصمیم گرفته برای آن برنامه‌ای پیش‌بینی کند. شاکری در این رابطه تاکید کرد: افزایش تعطیلات آخر هفته به دو روز علاوه بر تاثیر مستقیم بر میزان مصرف سوخت و آلودگی هوا که هدف اولیه دولت است، موجب تقویت رضایت شهروندان از شهر خواهد شد و تقاضای موثر برای مکان‌های تفریحی، تفرجگاهی و گردشگری پایتخت را افزایش می‌دهد. به عبارت دیگر عده‌ای از شهروندان به جای سفر به خارج از شهر ترجیح می‌دهند با برخورداری از تعطیلات رسمی دو روزه در پایان هفته، اوقات خود را در جاذبه‌های گردشگری شهر خود سپری کنند. بنابراین حتی کسانی که از توان مالی کافی برای سفرهای برون شهری برخوردار نیستند، می‌توانند برای اوقات فراغت خود برنامه‌ریزی کنند. در حالی که تعطیلی یک روزه پایان هفته صرفا زمان مناسبی برای انجام کارهای عقب مانده شهروندان کلان‌شهرهایی نظیر تهران است.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران با تایید صحت این نکته که تعطیلات رسمی در ایران برخلاف تصور عمومی بسیار کمتر از اغلب کشورهای جهان است،‌ افزود: تعطیلات کشورهای توسعه یافته، مدیریت شده و میان فصل‌های مختلف سال توزیع شده است. بنابراین افراد می‌توانند برنامه‌ریزی مناسب‌تری برای سفرهای خارج از شهر متناسب با شرایط آب و هوایی فصل انجام دهند. اقبال شاکری حتی معتقد است که ساعات کاری و توزیع تعطیلات تحصیلی می‌تواند در اقلیم‌های متفاوت کشور با یکدیگر تفاوت داشته باشد. او درباره این موضوع که پیش‌تر هم به‌عنوان پیشنهاد برای طرح در شورای عالی استان‌ها، در صحن شورای شهر تهران آن را مطرح کرده بود، توضیح داد: چه منطقی وجود دارد که سال تحصیلی در شمال و جنوب کشور در یک زمان آغاز شود. در تمام کشورهای توسعه یافته اختیاراتی در این زمینه به استان‌ها داده می‌شود و هر اقلیمی در این رابطه به‌طور مستقل و متناسب با شرایط آب و هوایی و مولفه‌های دیگر تصمیم‌گیری می‌کند.

وی با بیان اینکه سال تحصیلی، سنگینی زیادی روی دوش تقاضای سفر گذاشته است، گفت: اقدام دولت مبنی بر تعطیلی پنج‌شنبه مدارس لازم و خوب بود اما به نظر می‌رسد کاهش ایام کاری هفته نیز به‌عنوان تصمیم مکمل باید در اولویت بررسی قرار گیرد و تا زمانی که به سرانجام نرسیده رها نشود. از دولت انتظار می‌رود حالا که پیشنهاد مطالعه افزایش تعطیلات رسما در مصوبه مذکور مطرح شده است، این طرح را تا به نتیجه رسیدن دنبال کند و صرفا به انجام مطالعه اکتفا نشود؛ چراکه این موضوع قطعا علاوه بر کاهش آلودگی هوا، آثار مثبت دیگری نیز به دنبال دارد.

رابطه بهره‌وری و تعطیلات هفتگی

علی نوذرپور، معاون امور شهرداری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور نیز یکی از مقامات مسوول در تنظیم مصوبه اخیر دولت با عنوان «برنامه جامع کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها» است که اعتقاد دارد پیشنهاد دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته در قالب کاهش روزهای کاری، موضوع جدیدی است که به بررسی بیشتری نیاز دارد و به سادگی و به‌صورت تک‌مؤلفه‌ای نمی‌توان درباره آن اظهارنظر کرد.

وی با اشاره به رشد اقتصادی پایین کشور در شرایط کنونی به «دنیای اقتصاد» گفت: این موضوع نیازمند بررسی است که در این وضعیت که کشور به کار بیشتر نیاز دارد،‌ تعطیلات به چه میزان و نحوی باید توزیع شود. نوذرپور در عین حال با اذعان به اینکه با وجود یک روز تعطیل آخر هفته میزان بهره‌وری در ایران بسیار پایین‌تر از کشورهای توسعه‌یافته‌ای است که از تعطیلات دو روزه هفتگی برخوردار هستند، تصریح کرد: شاید یکی از دلایل پایین بودن شاخص‌های بهره‌وری در حال حاضر، نیاز مردم به تفریح و فراغت بیشتر است. بنابراین یکی از راهکارها برای افزایش بهره‌وری می‌تواند افزایش یک روز به تعطیلی آخر هفته باشد البته این موضوع قطعا یکی از عوامل موثر خواهد بود و موضوعات دیگری هم باید توامان مورد توجه قرار بگیرد. کمااینکه افزایش تعطیلات هفتگی الزاما نمی‌تواند به افزایش سفرهای برون‌شهری منجر شود و شاخص درآمد خانوار نیز در این زمینه نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.

نوذرپور معتقد است در حوزه گردشگری طی سال‌های اخیر شهرداری‌ها به خوبی ورود کرده و پروژه‌های تفریحی و تفرجگاهی بسیاری اجرا کرده‌اند؛ ضمن اینکه دولت یازدهم نیز توجه بیشتری به مقوله گردشگری نشان داده است. این مقام مسوول در وزارت کشور در عین حال تاکید دارد که هر چه دولت مجوز بیشتری برای ورود به حوزه گردشگری به شهرداری‌ها بدهد، خروجی مناسب‌تری برای شهروندان به دنبال خواهد داشت.

معاون سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها با تایید این نکته که روزهای پنج‌شنبه در حال حاضر به‌عنوان یک روز «شبه تعطیل» تلقی می‌شود که با وجود تحمیل هزینه‌های یک روز کاری اعم از مصرف انرژی، تردد خودروها و نظایر آن، فاقد بهره‌وری کافی است، گفت: در حال حاضر ساعات کاری مصوب دولت (44 ساعت) در بسیاری از دستگاه‌های اداری از جمله وزارت کشور طی 5 روز کاری هفته یعنی از شنبه تا چهارشنبه اعمال می‌شود و در نتیجه روزهای پنجشنبه تعطیل است. این رویه می‌تواند به کل کشور تسری پیدا کند و به‌صورت رسمی پنجشنبه‌ها برای عموم مردم تعطیل اعلام شود، البته این موضوع باید در شورای اداری کشور مطرح و پس از بررسی درباره آن تصمیم‌گیری شود.

نوذرپور در ادامه با اشاره به مسیر 6 ماهه‌ای که دولت برای تنظیم مصوبه «برنامه جامع کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها» سپری کرده است، گفت: در این مصوبه به موضوع مطالعه و ارائه بسته مدیریت تقاضای سفر اشاره شده است، البته تنها راهکار مدیریت تقاضای سفر کاهش ایام کاری نیست. وی با بیان اینکه اصطلاح مذکور برای نخستین بار در دهه 70 میلادی و در کشور آمریکا به دنبال افزایش قیمت سوخت استفاده شد، گفت: در ایران با توجه به تعدد روزهایی که هوای تهران و دیگر کلان‌شهرها در شرایط اضطرار قرار گرفته است، دولت ارائه راهکار برای مهار آلودگی هوا را در اولویت قرار داد.

وی در تشریح مفهوم مدیریت تقاضای سفر، اظهار کرد: اتخاذ راهبردها و سیاست‌ها در جهت کاهش تقاضای سفر نظیر کاهش ناوگان تک سرنشین و نیز بازتوزیع زمانی و مکانی سفر به منظور جلوگیری از تشدید ترافیک با عنوان مدیریت تقاضای سفر (TDM) در دنیا شناخته شده است، اما از سال 2010 سیاست‌های این حوزه با هدف تحقق حمل و نقل پایدار و انسان محور بازتعریف شد.

معاون سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور با اشاره به راهکارهای متعدد مدیریت تقاضای سفر اظهار کرد: ایجاد محدوده دسترسی برای سفرهای غیرضروری و سفرهای با ناوگان غیرمناسب نظیر طرح LEZ، ممنوعیت امکان ورود ناوگان آلاینده به محدوده شهر، قیمت‌گذاری بالاتر برای تسهیلات حمل و نقل شخصی نظیر پارکینگ در مناطق مرکزی شهر، وضع عوارض برای تردد در محدوده مرکزی ترافیک، اعمال سیاست‌های تشویقی نظیر کاهش عوارض برای وسایل نقلیه مراعات‌کننده، حذف عوارض خودروهای پاک، تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی و فراهم کردن دسترسی سریع به آن و نیز افزایش مسیرهای ویژه عبور دوچرخه و پیاده از دیگر راهکارهایی است که در قالب مدیریت تقاضای سفر می‌تواند برای کاهش آلودگی هوا اتخاذ شود. در این بین موضوع بازتوزیع زمانی و مکانی سفر در متن مصوبه دولت مورد اشاره قرار گرفته است که در قالب آن اعمال ساعات کاری هفته در پنج روز و نیز تغییر ساعت شروع و پایان کار بانک‌ها، مدارس و ادارات مختلف مورد بحث قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: با این حال شخصا معتقدم سرشکن کردن سفرها در ساعات مختلف الزاما راهگشا نیست. به‌عنوان مثال در صورتی که مدارس در مقایسه با ادارات با یک ساعت تاخیر آغاز به کار کنند، والدین شاغل به دردسر می‌افتند چراکه ناچار هستند فرزندان خود را یک ساعت در خانه تنها بگذارند. با این حال هر مصوبه‌ای منافع و مضراتی دارد و تصمیم‌گیری درباره موضوعات این چنینی قطعا نیازمند مطالعه و مداقه همه جانبه و شناسایی تهدیدها و فرصت‌ها با استفاده از روش آنالیز SWOT و نظایر آن است.

اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز آثار مثبت افزایش تعطیلات آخر هفته را قطعی می‌داند. کهرم در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار کرد کاهش ایام کاری هفته مقارن با کاهش تردد خودروها در سطح شهر است و به این ترتیب قطعا می‌تواند در بهبود کیفیت هوای کلان‌شهرها موثر باشد.

وی با بیان اینکه اعمال مدل کارآمدی از «دورکاری» می‌تواند در این حوزه راهگشا باشد، افزود: در صورتی که دورکاری اعمال شود، نگرانی بابت کاهش ایام کاری و تاثیر سوء احتمالی بر اقتصاد کشور برطرف خواهد شد، البته دورکاری ملزومات خاص خود را دارد و باید زمینه آن به لحاظ فنی وجود داشته باشد، اما آنچه مسلم است این است که کاهش تردد خودروها با دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته قطعا به ارتقای کیفیت هوا می‌انجامد.ش