علت عذرخواهی غیرمنتظره اردوغان از پوتین

  راشا دایرکت نوشت: ترکیه و روسیه رقبای تاریخی بوده اند، اما با پایان جنگ سرد و به ویژه روی کار آمدن اردوغان و حزب عدالت و توسعه در 2002، روابط دو کشور وارد مرحله تازه ای شد که سرآغاز همکاری میان آن دو بود. اما این همکاری با آغاز جنگ داخلی سوریه متوقف شد.

 پس از بهار عربی که به سقوط دیکتاتورهای تونس، لیبی، مصر منجر شدند، چندین جنبش مقاومت مردمی که اکثرا از اخوان المسلمین الهام گرفته بودند در خاورمیانه ظاهر شدند. این جنبش ها از دید دولت ترکیه و به ویژه نخست وزیر اسبق داوود اغلو جایگزین مناسبی برای حکومت های مستبد کشورهای عربی دیده شدند.

داوود اغلو تلاش کرد قدرت نرم ترکیه در منطقه را افزایش دهد و با در پیش گرفتن سیاست نو-عثمانی تلاش کرد وحدت میان ترک ها و عرب ها را با نقب زدن به امپراطوری عثمانی شکل دهد. رهبران ترکیه امیدوار بودند با اعمال نفوذ خود در سوریه بشار اسد را برداشته و به جای آن دولتی از اخوان المسلمین قرار دهند.

اما این امیدها با حمایت روسیه از اسد با ناکامی همراه شد. اعزام جنگنده های بمب افکن روسی به پایگاه هوایی Hmeymim و عملیات بمباران گسترده در سوریه که بسیاری از گروه های مورد حمایت ترکیه را نیز هدف قرار داد، صبر و تحمل را از آنکارا گرفت.

با افزایش تهدید منافع آنکارا از سوی مسکو و افزایش حجم نیروی هوایی روسیه در مرزهای ترکیه با سوریه، تنش ها میان دو کشور شدت یافت. این تنش ها در 24 نوامبر 2015 با ساقط کردن جنگنده روسی توسط ترکیه به بالاترین حد رسید، هرچند ترکیه ادعا می کرد هواپیمای روسی وارد مرزهای کشورش شده بود.

پس از این اقدام بی سابقه روابط ترکیه و روسیه به مدت هفت ماه خصومت بی سابقه ای را تجربه کرد، که در نهایت با عذرخواهی اردوغان در 27 ژوئن پایان گرفت.

پشت صحنه عذرخواهی اردوغان

هرچند شاید در نگاه اول این عذرخواهی اقدامی ناگهانی به نظر برسد، اما ورود نخست وزیر جدید ترکیه، بینالی یلدیریم در ماه می همراه با شروع تغییرات بنیادی در سیاست خارجی ترکیه بود. اظهارات اخیر یلدیریم درباره ترمیم روابط ترکیه با اسرائیل، روسیه، مصر و سوریه تنها از نیاز ترکیه به پایان انزوایش در منطقه بر نمی خیزد. رویکرد جدید ترکیه می تواند به عنوان اقدامی علیه ایران در چارچوب تلاش های عربستان برای ایجاد ائتلاف تازه ای با ترکیه، مصر و اسرائیل باشد.

علاوه بر این تحولات منطقه ای، نزدیک شدن پایان دوره ریاست جمهوری اوباما تاثیر مهمی بر این تغییر سیاست داشته است. کاملا روشن است که رئیس جمهور بعدی – خواه هیلاری کلینتون باشد یا دونالد ترامپ – نمی تواند سیاست های تند ترکیه نسبت به روسیه و اسرائیل را تحمل کند. رهبران ترکیه می خواهند روابط با دولت بعدی آمریکا را با فصلی تازه آغاز کنند.

سیاست مصالحه ترکیه با این هدف است تا همکاری روسی-ترکیه ای در زمینه های متعددی از جمله انرژی، بازرگانی و گردشگری بار دیگر از سر بگیرد. احتمال بسیاری می رود که پروژه های انرژی مشترک اصلی ادامه پیدا کند که شامل خط لوله ترکیش استریم می شود که به هدف بردن گاز روسیه به اروپا از طریق ترکیه طراحی شده است.

سوریه که زمانی مایه تنش میان ترکیه و روسیه بود، حالا می تواند با این مصالحه تاثیر مثبتی پیدا کند. مدل اسرائیلی-روسی برای ارتباط دیپلماتیک و نظامی که از مواجه مستقیم اسرائیل و مسکو در سوریه و لبنان جلوگیری می کند، می تواند به عنوان الگویی برای جلوگیری از تنش های آتی میان مسکو و آنکارا در منطقه استفاده شود.

در درازمدت، نزدیک شدن ترکیه و روسیه که با چنین مدلی بیشتر تقویت می شود می تواند برای ایجاد آتش بس پایدار و ثبات در سوریه استفاده شود، که به نوبه خود باعث کاهش رفتن هجم انبوه پناهجویان به ترکیه و اروپا شود.