چرایی حضور ایران در «سازمان شانگهای»

 دیر زمانی بود که اعضای سازمان همکاری شانگهای عمده فعالیت های سازمان را مبارزه با افراط گرایی، تروریسم و تجزیه طلبی عنوان می کردند اما امروزه با توجه به تحولات منطقه ای و جهانی و تلاش این سازمان برای عضوگیری، اهداف نیز وسیعتر شده و هر یک از اعضا نقش ویژه ای را بر عهده خواهد داشت.

شاید به همین دلیل است که در کنار عضویت هند و پاکستان در سال جاری میلادی مسئله عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران نیز مورد توجه جدی چین و روسیه قرار گرفته است.

سازمان همکاری شانگهای در کنار مسائل فوق مجبور است اهدافی چون توسعه انرژی، منابع تامین انرژی، یکپارچگی اقتصادی منطقه ای، اجرای طرح های مشترک اقتصادی و تجاری و بخصوص مسئله اجرای برنامه ابتکاری احیای جاده ابریشم چین را مد نظر قرار دهد.

وجود چنین اهدافی است که باعث می شود تا اعضای رسمی سازمان همکاری شانگهای نتوانند از نقش مهم جمهوری اسلامی ایران غافل شده و در تغییر وضعیت عضویت ایران از عضو ناظر به عضو رسمی بیش از این تعلل کنند.

از سوی دیگر چینی ها به این نتیجه رسیده و اعتراف کرده اند که یکی از اصلی ترین ارکان اجرایی جاده ابریشم نوین ایران است و بسیاری از طرح های مربوط به این برنامه با همکاری مشترک ایران اجرا خواهد شد و از این طریق است که جاده ابریشم به جز ایران به کشورهای آسیای مرکزی مرتبط می شود.

روزنامه «چاینا دیلی» چین در تازه ترین گزارش خود با اشاره به برگزاری اجلاس سران سازمان شانگهای در روزهای 23 و 24 ژوئن (سوم و چهارم تیر) در ازبکستان می نویسد: سازمان درهای خود را برای عضوگیری های بیشتر باز کرده است و می کوشد تا با کشورهای دیگر نیز مناسبات توسعه یافته تری داشته باشد.

این گزارش می افزاید که سازمان همکاری شانگهای بناچار باید برای توسعه برنامه های خود و تحقق اهداف گذشته، حال و آینده؛ اعضای جدیدی بگیرد و برای همین مباحثات و رایزنی های زیادی در این باره میان اعضای رسمی در جریان است.

برای سازمان همکاری شانگهای برخی از اعضا با اهمیت تلقی می شوند و به همین دلیل است که پس از ورود رسمی پاکستان و هند دو قدرت هسته ای دنیا که با یکدیگر منازعات فراوانی دارند و حساسیت ها در باره مناقشات آنها بالاست باید مورد ایران نیز به بحث گذاشته شود.

در کنار کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان که به لحاظ امنیتی برای سازمان شانگهای اهمیت دارند ایران هم به دلایل فوق از جمله مشارکت در منابع انرژی، طرح های زیربنایی جاده ابریشم و موقعیت ژئوپلتیک، اهمیت ویژه ای دارد.

افزون بر این چین اکنون با بزرگترین مشکلات امنیتی در اطراف و مناطق و آبهای همجوار خود روبروست و می کوشد تا از سازمان همکاری شانگهای به عنوان یک تشکل امنیتی استفاده کند و این سازمان نیز از مواضع پکن حمایت نماید.

وارد شدن کشورهای دیگر از جمله پاکستان، هند، ایران و یا افزوده شدن بر شرکای گفت و گو به جمع کشورهای حاضر در این سازمان، در واقع موجب خواهد شد تا چین بتواند با قاطعیت بیشتری در برابر آمریکا و هم پیمانانش در دریای جنوبی و دریای شرقی ایستادگی کند.

چین بتدریج یاران خود را در آسیای جنوب شرقی از دست می دهد و لابی آمریکا به ثمر نشسته و فیلیپین و ویتنام به صف متحدان آن کشور وارد شده اند و اندونزی هم با ناوهای جنگی اش بتازگی با پکن سرشاخ شده است و طبیعتا در چنین شرایطی چین به دنبال یارکشی خواهد بود و برایش بهترین مکان سازمان همکاری شانگهای است.

بنابر این هر چقدر به تعداد اعضای رسمی و ناظر و شریکان گفت و گو در سازمان افزوده شود راه برای تحقق اهداف و قدرتمندتر شدن سازمان هموار می شود و در کنار قدرتمند تر شدن چین و روسیه و بالا رفتن قدرت چانه زنی آنها در برابر غرب ، منطقه نیز از امنیت بالاتری برخوردار می شود و هر یک از اعضای جدید نیز مسئولیت های مختلفی را بر عهده خواهند گرفت.

چین بارها در کنار روسیه حمایت خود را از ورود ایران به این سازمان اعلام کرده است و این موضوع در دیدار رییسان جمهوری ایران و چین در تهران بار دیگر مورد تاکید قرار گرفت.

«پانگ سن» سفیر چین در ایران هم می گوید که هیچکس نمی تواند جایگاه مهم ایران به عنوان یک گذرگاه در جاده ابریشم و در تنگه هرمز و خلیج فارس را نادیده گرفته و نقش تعیین کننده این کشور در عرصه انرژی را مورد اهتمام قرار ندهد.

بنابر این با اشاره به مطالب فوق، رفع موانع حقوقی و تحریم های غرب علیه کشورمان و همچنین حمایت سران شانگهای، انتظار می رود، ایران عضویت کامل این سازمان را در نشست شانزدهم در تاشکند به دست آورد.

اعضای سازمان همکاری شانگهای شامل شش عضو ثابت چین، روسیه، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و پنج عضو ناظرجمهوری اسلامی ایران، هند، پاکستان، مغولستان و افغانستان است.این سازمان سابقه فعالیت 15 ساله دارد.

در زمان حاضر کشورهای عضو سازمان امنیتی و ‌اقتصادی همکاری شانگهای معادل 30 میلیون و 189 هزار کیلومتر مربع مساحت، سه پنجم گستره آسیا و حدود سه میلیارد نفر جمعیت را دارا هستند.

سازمان همکاری شانگهای سازمانی میان ‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده‌است.