خشکی دریاچه ارومیه؛ تبریز در خطر، آسم در کمین کودکان

  مدیر دفتر برنامه و تلفیق بودجه ستاد احیای دریاچه ارومیه با هشدار نسبت به تبعات خشکی دریاچه برای تبریز، آماری از ابتلای کودکان ساکن در شهرستان‌های حوزه دریاچه ارومیه ارائه کرد.

مسعود تجریشی با بیان اینکه بارندگی امسال در منطقه آذربایجان شرقی و غربی 4 درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است، گفت: افزایش تراز دریاچه ارومیه لزوما ربطی به بارندگی‌های امسال نداشته است بلکه بارندگی‌ها در کنار اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه که از سال گذشته شروع شده باعث افزایش تراز این دریاچه شده است.

وی با بیان اینکه دریاچه ارومیه در حال حاضر 3 میلیارد متر مکعب آب دارد، اظهار کرد: در گذشته آب جاری رودخانه‌ها پخش و تبخیر می‌شد ولی طی اقدامات سال گذشته، آب داخل رودخانه‌ها به پهنه اصلی دریاچه می‌رسد.

این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به لایروبی رودخانه‌های اصلی از آبان‌ماه سال گذشته تصریح کرد: اتصال رودخانه‌های زرینه‌رود و سیمینه‌رود یکی از اقدامات مهم ستاد احیای دریاچه ارومیه بود که باعث شد 1.4 میلیارد متر مکعب آب از این رودخانه‌ها وارد پیکره دریاچه ارومیه شود.

تجریشی با اشاره به رهاسازی آب از سدها در مهر و آبان سال گذشته افزود: طی 5 سال هر ساله باید 8 درصد از مصرف آب کشاورزی کم شود و این میزان وارد دریاچه ارومیه شود.

وی با بیان اینکه در سال گذشته 440 میلیون متر مکعب آب از سد بوکان و حسنلو به دریاچه ارومیه رسیده است، گفت: طی گشت‌ها و بازرسی‌های صورت‌گرفته متوجه شدیم که مردم در زمستان سردهنه‌ها را باز می‌کردند تا آب را در اراضی پخش کنند. مردم چنین تصور می‌کردند که با این کار کرم درخت‌ها در تابستان کمتر خواهد شد. بنابراین دانشگاه تبریز طی یک اقدام خودجوش به مردم آموزش داد که این اقدام آنها تاثیری در کاهش کرم‌های درختان ندارد. بر همین اساس از برداشت آب در زمستان جلوگیری شد. در نتیجه این اقدام، تلفات 36 درصدی آب امسال به 16 درصد رسید و 20 درصد تلفات آب به پیکره دریاچه انتقال یافت.

مدیر دفتر برنامه و تلفیق بودجه ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه امسال نسبت به سال قبل یک متر تراز آب دریاچه افزایش یافته است، گفت: تراز دریاچه ارومیه از مهر سال 94، 54 سانت افزایش داشته است.

تجریشی با بیان اینکه میزان تبخیر در دریاچه ارومیه 1.1 متر در سال است، تصریح کرد: با توجه به اینکه تابستان امسال افزایش دمای 1.5 تا 2 درجه‌ای دما را خواهیم داشت احتمال تبخیر آب دریاچه ارومیه در ماه‌های شهریور، مهر و آبان بالاست. بنابراین در تابستان شمال و جنوب دریاچه خشک و جدا خواهد شد.

وی اظهار کرد: با خشک‌شدن دریاچه نمک‌ها دوباره کریستال می‌شوند و خوبی این اتفاق این است که طوفان نمکی کمتری اتفاق می‌افتد. یکی از کارکردهای بارندگی کاهش طوفان‌های نمکی است و در سال‌هایی که بارش خوبی داشته باشیم طوفان‌های نمکی کمتر می‌شود.

تجریشی با بیان اینکه بیشتر آب دریاچه در سمت غرب آن وجود دارد، گفت: تبریز بیشتر با تبعات خشک‌شدن دریاچه ارومیه مواجه است که مردم محلی نیز تا حدی متوجه این مساله شده‌اند و در نتیجه آن در برخی روستاها مردم به طور خودجوش تصمیم گرفته‌اند که پیاز نکارند که این اقدام بدون اعمال نظر قانونی بوده است. در حقیقت کشاورزان متوجه شده‌اند که با خشک‌شدن دریاچه ارومیه طوفان‌های نمکی اتفاق می‌افتد و درختان آنها از بین می‌رود بنابراین سعی می‌کنند با کاهش مصرف آب، خسارت‌ها را کمتر کنند.

این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه هنوز در غرب دریاچه ارومیه آب بیشتر از شرق آن است، گفت: در شهریور و مهرماه آب تمامی اراضی که در آن آب پخش شده است و در پایین‌دست دشت بوکان که 80 میلیون متر مکعب آب از بالادست رها شده، تبخیر خواهد شد که این تبخیر باعث شوری خاک می‌شود.

وی با بیان اینکه میانگین استفاده از آب تجدیدپذیر در تمام دنیا 35 درصد است، اظهار کرد: در ایران میزان مصرف آب تجدیدپذیر بالای 85 درصد است که طبق آمار وزارت نیرو میزان آب تجدیدپذیر موجود در کشور 80.8 میلیارد متر مکعب است. هیچ کشوری در دنیا بیش از 70 درصد آب تجدیدپذیر خود را مصرف نمی‌کند. در صورت استفاده بیش از 40 درصد از آب‌های تجدیدپذیر شرایط در معرض تهدید ایجاد می‌شود. این در حالی است که استفاده از آب‌های تجدیدپذیر در حوزه دریاچه ارومیه 70 درصد و در استان‌هایی چون شیراز و کرمان بیش از 100 درصد است. به عبارتی در این استان‌ها از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌شود.

به گفته تجریشی براساس اطلاعات نهادهای بین‌المللی، میزان آب مصرفی در کشور ما 20 میلیارد متر مکعب بیشتر از تغذیه آب‌های زیرزمینی است. طبق اطلاعات ارائه‌شده از یکی از دانشگاه‌های آلمان در سال 2055 میلادی میزان ورودی آب به دریاچه ارومیه 40 درصد دیگر هم کاهش می‌یابد.

وی با اشاره به اینکه بیلان آب‌های زیرزمینی حوزه دریاچه ارومیه منفی نیست، گفت: به دلیل استفاده از آب‌های جاری و سطحی، مردم کمتر سراغ آب‌های زیرزمینی می‌روند. بنابراین در این منطقه مقدار تغییرات بیلان آب زیرزمینی خیلی منفی نیست.

این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه طبق توافق با وزارت نیرو قرار شده در زمینه نصب کنتورهای حجمی و برق‌دار کردن کنتورها تمهیداتی اندیشیده شود، تصریح کرد: در حوزه آبریز دریاچه ارومیه 100 هزار چاه وجود دارد که از این تعداد 50 هزار تای آنها غیرمجاز است و هیچ کنترلی بر آنها نیست. در این مورد قطعا رفتار پلیسی پاسخ لازم را نمی‌دهد و باید فرهنگ‌سازی شود به طوری که در آذربایجان غربی تعدادی از مردم طی چند پروژه پذیرفته‌اند که تجمیع چاه‌ها صورت گیرد.

وی با تاکید بر اینکه مساله آب، مساله بسیار پیچیده‌ای است، خاطرنشان کرد: یکی از چالش‌های مهم دنیا از سال 2011 آب بوده است. در این سال به آب به عنوان یک مساله محیط زیستی نگاه می‌شده اما در سال 2015 آب به عنوان یک مساله اجتماعی مطرح شده است. هدف ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز این است که کشاورزان را توانمند کرده و آگاهی لازم را در زمینه مصرف بهینه آب به آنها بدهد.

تجریشی در مورد بودجه ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه سال گذشته 1020 میلیارد تومان به ستاد احیای دریاچه ارومیه داده شد، تصریح کرد: این در حالی است که درخواست‌ها حدود 3 میلیارد تومان بوده است. امسال نیز قرار است 2 هزار و 400 میلیارد تومان به ستاد داده شود.

وی با بیان اینکه 3 هزار و 300 پروژه احیای دریاچه ارومیه فعال هستند، گفت: در حال حاضر تیم ارزیابی پروژه‌ها شکل گرفته که قصد دارند پروژه‌های احیای دریاچه را اولویت‌بندی کنند تا بدانیم در چه زمانی و به چه مقدار منابع مالی برای اجرای هر پروژه نیاز است.

مدیر دفتر برنامه و تلفیق بودجه ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به همکاری‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه با کشورهای دیگر گفت: ستاد احیای دریاچه ارومیه در این زمینه از کمک‌های علمی و تجربیات کشورهای مختلف استفاده می‌کند. همچنین نتایج تجربیات خود را در اختیار سایر کشورها قرار می‌دهد.

تجریشی با اشاره به وجود مشکل گرد و غبار و طوفان نمک در غرب و شرق دریاچه ارومیه اظهار کرد: این طوفان‌ها حتی کشورهای اطراف را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. بنابراین باید به طوفان‌های نمکی این منطقه به عنوان یک مساله محلی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی نگاه کرد. به دلیل بارش‌های خوب امسال طوفان نمک در منطقه کمتر خواهد بود.

وی اظهار کرد: طی یک پروژه در 3 روستا 88 دانش‌آموز مورد آزمایش قرار گرفتند و متوجه شدیم که 30 نفر از آنها مشکل آسم دارند و 3 نفر از این تعداد، 80 درصد ریه خود را از دست داده‌اند. بنابراین خشک‌شدن دریاچه ارومیه مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی بسیاری برای مردم و حتی کشورهای همسایه به دنبال خواهد داشت.

تجریشی افزود: طی سالم‌سازی‌های صورت‌گرفته متوجه شدیم که بخشی از غبار منطقه هیچ ربطی به دریاچه ارومیه ندارد بلکه ناشی از شخم‌زدن اراضی و چرای بی‌رویه است و بخشی نیز منشأ خارجی دارد که در حال حاضر کارگروهی در حال تفکیک اینهاست.

این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه از زمان خشک‌شدن دریاچه ارومیه تشعشعات ماوراء بنفش، 2.5 برابر افزایش داشته است، گفت: این تشعشعات باعث بیماری‌های مختلف از جمله سرطان پوست می‌شود. همچنین در نتیجه خشک‌شدن دریاچه دماهای حداقلی و حداکثری در منطقه افزایش یافته است. سال گذشته مراغه دمای 43 درجه سانتی‌گراد را تجربه کرد. در حالی که دریاچه دما را در منطقه تعدیل می‌کرد ولی در حال حاضر با سرمازدگی یا افزایش ناگهانی دما در منطقه مواجه می‌شویم.

وی در ادامه با اشاره به اینکه سعی داریم 40 درصد آب مصرفی در منطقه را کاهش دهیم، گفت: باید با 60 درصد آب موجود در منطقه نیاز کشاورزان رفع شود و کشاورزان به همان میزان گذشته تولید محصول داشته باشند. همچنین سعی داریم زنجیره ارزشی محصولات را درست کنیم زیرا محصولات کشاورزی ضایعات و تلفات بسیاری در منطقه دارد که با توسعه فناوری‌ها و بخش نرم‌افزاری کشاورزی این امر میسر می‌شود تا با کاهش مصرف آب، تولید منطقی داشته باشیم.

این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه اظهار کرد: کارگروه کاهش تبخیر دریاچه ارومیه شکل گرفته است و افرادی که در داخل و خارج کشور تجربه‌ای در این زمینه داشته‌اند، ارائه داده‌اند و موسسه تحقیقات آب مطالعات آن را انجام می‌دهد که با توجه به بالابودن سوری آب دریاچه ارومیه هیچ ماده شیمیایی وجود ندارد که مانع تبخیر آب شود ولی این کارگروه در زمینه زمان رهاسازی آب در حال مطالعه است؛ اینکه درچه زمانی آب را به سمت دریاچه رها کنیم و مطمئن باشیم که کمترین میزان تبخیر را داشته باشیم.