فاصله طبقاتی در چین یک میلیارد نفری چقدر است؟

  اکونومیست در شماره اخیر خود گزارش بلندی درباره فاصله طبقاتی در چین منتشر کرده است. این گزارش نشان می دهد با وجود ظهور نشانه های برخورداری از امکانات و فناوری در روستاهای چین، فاصله طبقاتی در این کشور همچنان بالا است.

خيابان اصلي شهر "هانگ‌بو" شهري از استان "آن‌هويي" که از استان‌هاي فقيرنشين چين بحساب می آید، ترکيبي عادي از کسب و کار روستايي را به نمايش مي‌گذارد. مغازه‌ها انواع بذر و کود مي‌فروشند و مغازه‌هاي ديگر مملو از ابزار و ماشین آلات است و تنها تعدادي رستوران و يک مسافرخانه در آن کاسبی می کنند. کمي آن طرف‌تر هم فروشگاهي با سردر تبليغاتي محصولات آيفون و آي‌پد. وجود چنين ابزارهاي مدرنی حاکي از آن است که روستاهاي چين که شهرهاي پُررونق کشور سال‌ها است بر سر آنها سايه سنگيني افکنده بودند، روبه رونق گذاشته‌است. اين دگرگوني حاکي از آن است که نابرابري زیاد ميان شهرها و روستاها روبه کاهش است.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین از اکونومیست "يو‌آن‌يو"، مالک فروشگاه نمايندگي آيفون مي‌گويد: "اگر مردم پولي براي خريد نداشتند، اصلاً فروشگاه را باز نمي‌کردم". اگر چه پول به زحمت بدست مي‌آيد اما درآمدها هم رو به افزايش است. منافع چشمگير رشد اقتصادی چين طي 35 سال گذشته هنوز به طور برابر تقسيم نشده است. بررسي‌هايي که به طور رسمي صورت گرفته نشان مي‌دهد چين از يک کشور "بسيار برابر"، به يک کشور "بسيار نابرابر" تغيير يافته است. رايج‌ترين معیار اندازه‌گيري نابرابري درآمدها، "ضريب جيني" است؛ عددي بين صفر تا يک که هرچه به سمت يک ميل کند نشان‌دهنده توزيع ناعادلانه تر درآمد است. آمارهاي رسمي نشان مي‌دهد ضريب جيني در کشور چين از کمتر از 0.3 در سال‌هاي دهه 1980 که در آن سال‌ها چين در ميان کشورهاي با توزيع عادلانه درآمد قرار مي‌گرفت، به حدود 0.5 تا به امروز رسيده است که اين آمار چين را در رده کشورهاي با توزيع نابرابر درآمد قرار مي‌دهد.

برخي منابع حتي آماري بدتر از اين پس رفت اقتصادي ارائه مي‌دهند. تحقيق دقیقی که در دانشگاه علوم مالي و اقتصادي جنوب غربي چين صورت گرفته است نشان می دهد ضريب جيني تا سال 2010 میلادی به 0.61 افزايش يافته بود؛ آماري که کشور چين را هم رده کشورهاي با بالاترين توزيع نابرابر درآمد مثل آفريقاي جنوبي قرار مي‌داد. اين تناقص آماري بيشتر از آنجا ناشي مي‌شود که تحقيقات انفرادي دامنه وسيع‌تری از منابع درآمدي را شامل کسب درآمد از طريق شغل و سرمايه‌گذاري دخالت مي‌دهد در حالي که آمارهاي رسمي بر دستمزدها متمرکز است.

با وجود اين، علی‌رغم اينکه ضريب جيني در چين بالاست اما رو به پایین در حرکت است.

طبق آمارهاي رسمي، ضريب جيني طي 7 سال اخير از 0.49 درسال 2008 به 0.4 در سال گذشته کاهش يافته است. اين تحقيق دانشگاه جنوب غربي چين تنها يک کاهش اندکي را از 0.61 در سال 2010 به 0.6در سال 2014 ثبت کرده است اما اين ديدگاه را تقويت مي‌کند که ديگر خبري از آمارهاي بدتر نيست. به گفتي "لي‌شي"، استاد دانشگاه تربيت معلم پکن، "حتي اگر آمارهاي رسمي، ميزان نابرابري را کم اظهاري کرده باشد، مسير کاهشي نابرابري قابل باور است".

از ديدگاه داخلي، مهمترين عامل افزايش نابرابري، فاصله عميق ميان شهر‌ها و مناطق دورافتاده است اما به نظر مي‌رسد اين فاصله خود اصلي‌ترين علت کاهش نابرابري است. در سال 2009 متوسط درآمد خانوار شهري 3.3 برابر متوسط درآمد خانوار روستايي بود اما این فاصله  در پی افزایش سریع درآمدهای مناطق روستایی طي 6 سال متوالي کاهش يافته است. در واقع بسياري از اين جمعيت روستايي در مناطق شهري به عنوان کارکنان کارخانجات يا در مشاغل خدمات پايه بسختي کار مي‌کنند اما قانون محدوديت اقامت در شهرها آنها را از سکونت دائم باز مي‌دارد.

"جمعيت در سن کار" چين روبه کاهش است. اين مسأله به افزايش دستمزد کارگران دامن زده است. عامل ديگر اين است که شرکت‌ها به دنبال نيروي کار ارزان هرچه بيشتر به سمت درون بومي با هدف شناسايي بخش‌هايي که به نسبت کم برخوردار هستند، حرکت کرده‌اند.

در امتداد جاده‌اي که به ناحيه صنعتي شهر هانگ‌بو مي‌رود، مردي در اتاقکي ايستاده و در حال استخدام کارگران است. حقوق 3 هزار يوآن (460 دلار) در ماه فقط مقداري کمتر از حقوق پرداختي همان شغل در شهرها است. پيدا کردن کارگر اساساً يک سال زمان مي‌برد. به گفته او اين موضوع به خاطر حقوق است؛ اگر راضي نباشند، کار خود را ترک مي‌کنند. از همین رو اين موضوع فرضيه "سيمون کوزنتس"، اقتصاد دان برنده جايزه نوبل سال 1955 را به روشني تأیید مي‌کند. او معتقد بود که هر زمان کشوري روبه پيشرفت گذارد، فاصله عميقي ميان افرادي که شانس بيشتري براي کار در مشاغل با حقوق مکفي دارند و کساني که با مشقت بر سر زمين کار مي‌کنند به وجود خواهد آمد. اما تازماني که رشد ادامه دارد، نهايتا دوباره افراد کافي در بخش‌هاي پيشرفته اقتصادي جذب مي‌شوند تا نابرابري کاهش یابد. اگر چه اين تئوري در کشورهايي که ثروتمند‌تر مي‌شوند با شکست مواجه مي‌شود اما به نظر مي‌رسد اين تئوري در چين موفقيت آميز بوده است. اما از طرف ديگر اين تغيير به طور کامل و همزمان در چين اتفاق نيفتاده است. اين مسأله تا حدودي بر خاسته از سياست‌هاي باز توزيع است.

طي دهه‌هاي اخير، کشور چين اقداماتي را مانند گسترش بيمه‌هاي تامين و رفاه اجتماعي،‌ تحصيل رايگان 9 سال ابتدايي مدارس در مناطق روستايي و حذف ماليات صدساله بر کشاورزي در دستور کار قرار داده است اما باز هم کارهاي ديگري مي‌توان انجام داد. هزينه های دولت در مناطق روستايي به ويژه در بخش نظام پرداخت حقوق بازنشستگي هنوز بسيار اندک است. حتي مهمتر از آن اساسا قانون چين مردم این کشور را به شرایط درجه دومی محکوم می کند. روستائيان علاوه بر محدوديت مهاجرت به شهرها، از حق فروش زمين خود که مي‌تواند با ارزشمندترين دارايي آنها باشد، محروم هستند.

در صورت ادامه این وضع نابرابري تا مرز به ستوه در‌آوردن چين ادامه خواهد داشت. به گفته "گان‌لي" استاد دانشگاه علوم مالي و اقتصادي جنوب غربي چين، "اگر صرفاً روي توسعه اقتصادي تکيه کنيم، نابرابري به طور واقعي کاهش نمي‌يابد". مضافا اينکه ايده کاهش نابرابري درآمدها براي هيچ کسي مشهود نيست و برابري ثروت دست‌نیافتني باقي خواهد ماند. براساس فهرست موسسه تحقیقاتی "hurun" در سال 2015، ميلياردرهاي چيني (596 نفر) از ميلياردرهاي آمريکايي (537نفر) بيشتر بوده‌اند. همچنین براساس مطالعه‌اي که در اوايل سال جاري در دانشگاه پکن صورت گرفت، معلوم شد يک درصد بالاي خانوار چيني يک سوم دارايي کشور را در اختيار دارند.

از زماني که " شی جین پینگ" رهبری حزب کومونيست را در اواخر سال 2012 به عهده گرفت و به سرکوب فساد روي آورد از نمايش تفاخر‌آميز ثروت در سطح عمومي جامعه کاسته شده است. با وجود اين، اما هنوز وجود خودروهاي اسپرت، رستوران‌هاي مجلل و فروشگاه‌هاي عرضه لباس‌هاي لوکس در شهرهاي بزرگ امري عادي است.

اين چشم‌اندازها همگي ثروت يک گروه کوچک شهري را به ذهن متبادر مي‌کنند حتي اگر گوشي‌هاي آيفون عجيب و غريب روستاييان بيانگر رشد درآمدها در مناطق دورافتاده باشد.