آسيب‌شناسى مجالس محرم در 52 سال پیش
مى‌خواهيم ببينيم اين هياهو و سر و صدايى كه در دو ماه محرم و صفر تقريبآ در سراسر كشور ما؛ برپا مىشود و حتى در جريان كارهاى اجتماعى اثر مي گذار د، براى چه و به چه منظورى است؟
روزنامه اطلاعات در یادداشتی به قلم محمدترکمان نوشت:52 سال پيش آيت‌الله يزدى مانند همه آگاهان دلسوز كه از انحرافاتى كه در گذر زمان در خوانش واقعه عاشورا پديد آمده بود، دل نگران و آزرده بود ند، اثرى تأليفى با نام «حسين بن على را بهتر بشناسيم» به اميد اصلاح نگاه به آن حادثه بزرگ تاريخى و درس آموزى از مكتب امام حسين(ع) در پرتو آشنايى با زندگى، أفكار، اخلاق و اهداف والاى آن امام همام و با آرزوى دورى از اعمالى كه نه تنها شايسته آن نام و آن واقعه بزرگ نيست، بلكه با روح مكتب تربيتى امام هم در مخالفت است، منتشر کرد.
از مولف محترم که در 52 سال پيش به آسيب شناسي مجالس محرم پرداخته و در حد وسع به نيکويي از عهده بر آمده است، انتظار مي‌رود با آشنايي با تاريخ اسلام و مکتب اهل‌بيت (عليهم‌السلام) و موقعيتي که در جامعه مدرسين حوزه علميه قم و ميهن دارند امروز بار ديگر دست به اين امر مهم بيازد و آن حادثه بزرگ تاريخ اسلام را از شائبه‌ها و تحريفات بپيرايد که اجر و ثواب آن دور از شمار است.
در سطور زير خلاصه اي از آسيب شناسي مذکور در کتاب {حسين بن علي را بهتر بشناسيم} رامي‌آوريم.
مولف در مقدمه نوشت كه قَصد دارد از آنچه در خرد سالى در مجالس روضه ديده و برداشت کرده، فراتر رفته و چند سئوال را به شرح زير طرح کند:
- مى‌خواهيم ببينيم اصولآ تشكيل اين گونه مجالس و گفت و شنود اين گونه مطالب به چه منظور و براى رسيدن به چه هدفى است؟
- آيا اصلآ در اين تظاهرات و دسته بندى‌ها و جلسات روضه هدفى وجود دارد يا تنها عادتى است كه مردم به آن خو گرفته‌اند؟
- مى‌خواهيم ببينيم اين هياهو و سر و صدايى كه در دو ماه محرم و صفر تقريبآ در سراسر كشور ما؛ برپا مىشود و حتى در جريان كارهاى اجتماعى اثر مي گذار د، براى چه و به چه منظورى است؟
- آيا اين دسته بندى‌ها و تظاهرات اجتماعى كه در كوچه و خيابان‌هاى تمام شهرستان‌ها به ويژه در پايتخت به چشم مى‌خورد، صرفآ يك عادت ساده مذهبى و يكى از مراسم و تشريفات بى روح است يا مغز و جانى هم دارد؟
- مى‌خواهيم بدانيم اين آقايانى كه براى به پا داشتن اين گونه جلسات يا دسته بندى‌ها، پول‌ها خرج مى‌كنند و وقت‌ها صرف، منظور و هدفشان چيست؟
- مى‌خواهيم بدانيم اين آقايان محترم كه در اين مجالس شركت و با سخنرانى و يا نوحه سرائى‌ها، خود را خسته و آزرده مى‌كنند، چه مى‌گويند؟
- مى‌خواهيم بدانيم روضه خوان‌ها كه در دوره سال؛ به نظر ما، كار و شغلشان روضه خوانى است، چه مى‌گويند؟آيا تنها يك كار ساده كم‌زحمت و پر درآمد، يا پر زحمت و كم درآمد است؟ يا حساب ديگرى هم در كار هست؟
- و بالاخره مى‌خواهيم بدانيم اين حسين بن على كه اين همه آوازه‌ها از اوست، كيست و در زندگى؛ چه هدفى را تعقيب مى‌كرده است؟
آيت‌الله يزدى براى پاسخ به اين سئوالات؛ به يك تحقيق شبيه ميدانى، دست يازيده و در آغاز لازم ديد كه از «سه ركن تشكيل اين جلسات»:
1- مؤسس يا «بانى»
2- اداره كننده يا «گوينده»
3- شركت كننده يا «شنوندگان» كه يك سر طيف آن از " مراتب عاليه اين مملكت كه در كاخ‌ها تشكيل جلسه داده شروع مي‌شودو به روستاييان كه در زاغه‌ها مجلس مي گيرند ختم مىشود، پرس و جو كرده و سپس پاسخ‌ها را دسته بندى و با آمار گرفتن، خواننده ومخاطب را نسبت به واقع امر كه در جريان است، آگاه و هشيار کنند.
پاسخ سئوال از «يكى از آقايان رتبه اول» كشور و مطالب مطرحه در مجالس آنان، مؤلف را به اين نتيجه رسانده است:
(90 در صد تشريفات و 10 در صد ابراز علاقه به حسين بن على عليه السلام).
در سئوال از اشراف و اعيان درجه 1 و بررسى مطالب گوينده و روضه خوان جلسات آنان؛ نتيجه زير را اعلام کرد:
(70 در صد جبر محيط و تناسبات زندگى و 30 در صد علاقه به امام حسين عليه‌السلام).
در سئوال از متمكنين و ثروتمندان درجه بعد و روضه خوان و گوينده مجالس آنان به نتايج زير رسيده‌اند:
(70 در صد به واسطه وضع محيط و رفقا يا جهات فاميلى و 30 درصد علاقه به امام حسين عليه‌السلام).
نتيجه بررسى «طبقه بعد» و موضوعات مطروحه در مجلس آنان، به اين قرار است:
(80 در صد براى برگزارى فورمولى(= صورى) از مقررات وقف و 20 در صد علاقه به مكتب واقعى امام حسين عليه السلام، حتى در اوقاف).
در بررسى آخرين گروه كه عبارتند از: " بقيه أصناف، مخصوصاً روستاييان و يا مجالس روضه هفتگى، زنانه، مردانه و نوع سخنان طرح شده، با جمع بندى زير، روبرو هستيم:
(90 در صد برگزارى جلسه‌اى به نام توسلات كوركورانه و گاهى نابجا و 10 در صد توسلات مشروع بدون ارتباط با بحث‌هاى اساسى).
آيت‌الله يزدى آنگاه مى‌افزايد:
اين بود خلاصه‌اى از جواب‌هايى كه بإنيان مجالس روضه از عموم طبقات مى‌گويند... البته در بين هر يك از اين طبقات؛ به كسانى هم برخورد مى‌كنيم كه كاملاً با مطلب آشنا بوده و نتيجه اصلى را در نظر داشته و تعبيرات گوناگون به جواب‌هاى اساسى، مى‌دهند.
سپس جمع بندى خود را در اين بخش چنين ارائه مى‌دهد:
صدى 70 بإنيان مجالس روضه از «هدف اصلى منحرف» و صدى 30 با «نتيجه آشنا هستند».
آيت‌الله يزدى در بخش بررسى مستمعين و شنوندگان و گويندگان اين مجالس؛ گويندگان را به دو قسمت:
1- كه ابتدا خويشتن را تربيت كرده و داراى روح تقوى و پاكدامنى بوده و از روى وظيفه شرعى و دينى در مجالس شركت كرده و به قدر قدرت، به خاطر احساس وظيفه، انجام تكليف مى‌كند.
2- گويندگان، منبرى‌ها و روضه خوان‌هايى كه قبلاً خود را تربيت نكرده و از روح تقوا و فضيلت كمتر برخوردارند. مولف از آنان با نام «آخوندهاى خودرو» تعبير كرده و در نتيجه‌گيرى آثارى اين بخش نوشته است:
از نظر اثر؛ نه تعداد، 80 در صد گويندگان مجالس روضه با هدف اصلى آشنا بوده و 20 در صد نا‌آشنا و گير و گم و نتيجه اصلى را اداره زندگى شخصى خود مى‌دانند.
مولف در جمع بندى نهايى از بررسى بخش‌هاى بالا، مى‌گويد:
«بنا بر آنچه گفتم؛ با حساب دقيق و به حكم آمار، مجالس روضه از نظر بإنيان به طور متوسط 87 درصد، شنوندگان 75 در صد و روضه خوانان20 در صد از هدف اصلى منحرفند و با غرض و نتيجه واقعى، آشنايى ندارند».
لازم به ذكر است كه مؤلف محترم به دو پديده كه در ايام تأليف كتاب، اولى؛ مداحان كه در آن ايام، مجالس روضه، منبر محور و نه مداح محور بوده است و مداحى، نمود چندانى نداشته است و به همين دليل مؤلف به آن نپرداخته و دومى؛ صرف بودجه‌هاى بيت‌المال توسط نهادهاى حكومتى در مراسم و مجالس محرم و... است كه مؤلف در اين مورد هم ذيحق است، چون در آن ايام، طرح چنين موضوعى، واقعيت خارجى نداشته است.
اما؛ اگر امروز قرار بر آسيب شناسى مراسم و مجالس محرم و...باشد، از جمله اين دو مورد هم بايد مطمح نظر محققان قرار گيرد.
ضمن سپاس از برگزار كنندگان مجالس آشنايى با مكتب تربيتى و اخلاقى سرور آزادگان، حسين بن على(ع) و نويسندگان مقالات و كتاب‌هاى ارزشمند و گرانسنگ در اين زمينه، بايد آسيب شناسى آن واقعه امروز هم توسط آگاهان دلسوز انجام پذيرد، تا بركات حاصله از نهضت آن امام بزرگوار بيش از پيش نصيب جامعه ما شود و در زندگى روز مره ما تأثير مثبت خود را بگذارد.
ارسال نظر
