صدور بيانيه بروکسل؛ نويدبخش گام‌هاي عملي

روزجمعه بود که خبر بيانيه مشترک آمريکا و اتحاديه اروپا منتشر شد، بيانيه‌اي که بر معاملات شرکت‌ها و بانک‌ها با ايران تاکيد داشت.در اين بيانيه تأکيد شده «پس از توافق هسته‌اي با ايران، اين موسسات مجاز به انجام تجارت در چارچوب مشخص هستند». آمريکا، انگليس، آلمان و فرانسه و چند کشور ديگراعلام کردند در مقابل فعاليت‌هاي مجاز اقتصادي با ايران قرار نخواهند گرفت.اين بيانيه در 5بند تلاش کرده است، تا حد امکان شرکت‌ها و بانک‌هاي بزرگ را به برقراري روابط اقتصادي با ايران تشويق کند.

از اصلي‌ترين محور‌هاي اين بيانيه مي‌توان به فضاي مساعد براي سرمايه‌گذاري، رفع نگراني‌هاي شرکت‌ها، ايجاد فضاي شفاف‌سازي و اطمينان دادن به بخش خصوصي اشاره کرد. همچنين يکي از بندهاي بيانيه از آمادگي آمريکا و اتحاديه اروپا جهت بهبود بخشيدن به وضعيت اقتصادي ايران سخن مي‌گويد:«ما آماده‌ايم تا يک محيط مساعد را براي سرمايه‌گذاري بين‌المللي در ايران فراهم کنيم و حمايت خود را براي تحقق بخشيدن به بهبود اقتصادي در ايران اعلام مي‌کنيم».اين در حالي است که هنوز برخي افراد در داخل کشور، برجام را «هيچ» مي‌خوانند و نه تنها تاثيرات مثبت آن را منکر مي‌شوند، آن را سندي مغاير با منافع ملي مي‌دانند.

برخي موانع در قالب برجام کنار رفته است

وزير امور خارجه کشورمان نيز در موضع گيري خود نسبت به اين بيانيه در يک نشست خبري تصريح کرد:«آن چه که اتفاق افتاده يک قدم است ولي هنوز ما به صورت کافي به آن چه که بايد مي‌رسيديم نرسيده‌ايم و بايد اقدامات جدي‌تري از سوي آمريکايي‌ها در اين ارتباط انجام شود». ظريف همچنين با بيان اين که گرايش و تمايل بنگاه‌هاي بزرگ اقتصادي جهت همکاري با ايران بسيار قابل توجه بوده است، گفت: «در اين راستا مي‌بينيم که در جريان حضور هيأت‌هاي سياسي مختلف در تهران همراه آن‌ها هيأت‌هاي بزرگ اقتصادي نيز به کشورمان سفر کرده‌اند و اين نشان‌دهنده علاقمندي جامعه اقتصادي دنيا جهت روابط با ايران است». وزير خارجه کشورمان با بيان اينکه موانع پيش روي ايران براي ارتباط اقتصادي ساير کشورهاي دنيا در دو دهه گذشته ناشي از سياست‌هاي خصمانه آمريکا عليه ايران بوده است، به اين مسئله اشاره کرد که اين موانع به تدريج در حال کنار رفتن است و برخي از آن‌ها در قالب برجام کنار رفته است. وي همچنين خاطرنشان کرد: ما تأکيد بر آن داريم که در کنار صدور بيانيه بايد اقدامات عملي نيز جهت رفع موانع صورت بگيرد. وي با اشاره به ديدار چند هفته پيش خود با کري در نيويورک و هم‌چنين ديدار اخيرش با کري،‌هاموند و موگريني در وين، اظهار کرد: «در جريان اين ديدارها توافق کرديم که اقدامات عملي براي رفع موانع صورت بگيرد و همکاري‌هاي گسترده‌اي بين بانک مرکزي ايران و موسسات پولي و اعتباري آن‌ها انجام شود». ظريف افزود: «در همين راستا تصميم بر اين گرفته شد که بانک‌هاي اروپايي جهت همکاري با ايران تشويق شوند و قسمتي از اين توافقات در اين چارچوب انجام شده و قسمتي ديگر در حال انجام گرفتن است و همان‌طور که پيش از اين گفتم اقدام اخير صورت گرفته يک قدم است ولي ما هنوز به صورت کافي به آن چه که بايد مي‌رسيديم نرسيديم و بايد اقدامات جدي‌تري از سوي آمريکايي‌هاي انجام شود». اين موضع گيري وزير خارجه کشورمان شرايط پسا برجام را به بهترين نحو نشان مي‌دهد. مي‌توان گفت برجام يک دستاورد سياسي-حقوقي مهم در عرصه ديپلماسي بود و شکي نيست که با گذشت زمان تاثيرات مثبت خود را بيش از پيش نشان مي‌دهد، اما طرف مقابل بايد اقدامات جدي تري انجام دهد و گام‌هاي عملي‌تري بردارد. آنچه مسلم است اين است که آمريکا و هيچ کشور ديگري منافع ملي خود را ناديده نمي‌گيرد و اصلا بعيد نيست که آمريکا ورود سرمايه‌گذاران به ايران و افزايش توان اقتصادي ايران را همسو با منافع خود نبيند، اما انتظار مي‌رود آمريکا به تعهدات خود پايبند باشد. از جهت ديگر اتحاديه اروپا تمايل بيشتري به برقراري رابطه با ايران دارد، چراکه رابطه ايران و کشورهاي اروپايي به گونه اي نيست که منافع يکديگر را تهديد کند و ايران نيز سرمايه‌گذاري از سوي اروپاييان را بهتر مي‌پذيرد. در واقع اگر آمريکايي‌ها در اين مسير همکاري لازم را نداشته باشند، اعتماد اتحاديه اروپا را نيز از دست خواهند داد. به نظر مي‌رسد آنچه در فضاي پسا برجام براي شرکت‌ها و بانک‌هاي بزرگ بين‌المللي مهم است، استفاده از بازار بکر ايران است و اين مسئله منافعي را براي دو طرف در بر خواهد داشت. تاثير اقتصاد بر سياست‌هاي بين‌المللي کشورها را نمي‌توان ناديده گرفت، به همين جهت مي‌توان گفت بهبود روابط اقتصادي با کشورها مي‌تواند آغازي بر ساير همکاري‌ها نيز باشد.

توافق هسته‌اي از ايران يک قدرت ساخت

شکي نيست هرچه گام‌هاي عملي بيشتري در اجراي برجام برداشته مي‌شود، توان ايران در عرصه‌هاي مختلف بيشتر نمايان مي‌شود، اين مسئله اي است که صداي نامزد هميشه عصباني جمهوري‌خواهان را در آورده است. دونالد ترامپ اين بار توافق را احمقانه خواند! او در گفت‌وگو با يک برنامه زنده تلويزيوني در شبکه ام‌اس‌ان‌بي‌سي، گفت که کشورش به علت توافق بر سر برنامه هسته‌اي ايران، از اين کشور يک قدرت ساخت. به نظر مي‌رسد اين تاجر آمريکايي هم مانند تجار تحريم در ايران منافع خود را در خطر مي‌بيند و اطمينان دارد برجام تاثيرات مثبتي در وضع اقتصادي ايران خواهد داشت. از طرف ديگر تا اينجاي کار برجام وجهه ايران در جامعه جهاني را بهبود بخشيده و افکار عمومي مردم جهان را نسبت به ايران مثبت کرده است. در واقع بيم ترامپ اين است که ايراني که حالا قدرت چانه زني سياسي اش افزايش يافته است، توان اقتصادي بالايي هم پيدا کند.

دغدغه اي که بسيار شبيه دغدغه ترامپ‌هاي داخل کشور است! مهم آن است که در تحليل برجام و تاثيرات آن، واقعيت‌هاي جهان بين‌الملل ديده شود. در عرصه بين‌الملل همه کشور‌ها تنها يک هدف دارند، تامين منافع ملي.