چرا روسیه از سوریه خارج شد؟

سامی کلیب نویسنده و تحلیلگر عرب، در روزنامه السفیر با انتشار مقاله ای به کند و کاو دلایل خروج نیروهای روسیه از سوریه پرداخت.

وی در این مقاله خاطرنشان کرد: مسکو پس از دیدار ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه و باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا عملیات نظامی مستقیم خود را در سوریه آغاز کرد اما تنها مساله ای که آن زمان اوباما را غافلگیر کرد، فرستادن هواپیماهای روسی به سوریه بود زیرا پوتین این مساله را پنهان می کرد و طبق اطلاعات موثق؛ روسیه درپی توافق مسکووواشنگتن که به اطلاع طرف های دیگر رسیده است، هم اکنون نیروهای خود را از سوریه خارج می کند.

تصمیم خروج نیروهای روس از سوریه پس از توافق پوتین و اوباما برای زیر فشارگذاشتن متحدان خود برای به نتیجه رساندن مذاکرات ژنو گرفته شد. اوباما پیش از ترک کرسی ریاست جمهوری نیاز به کسب دستاوردی سیاسی در سوریه دارد، پوتین نیز می خواهد که هزینه های نظامی روسیه را کاهش دهد، تحریم های اروپا را از دوش خود بردارد و تا حد امکان از نزدیکی روابط خود با آمریکا سود ببرد. انتقاد اوباما از عربستان و ترکیه در مصاحبه اش با مجله آتلانتیک برای نزدیک کردن خود به پوتین بود و پوتین نیز متقابلاً تصمیم به خارج کردن نیروهای روس از سوریه گرفت.

پوتین با چنین تصمیمی بهانه را از دست مخالفانش در غرب و کشورهای عرب نشین حاشیه خلیج فارس و مخالفان سوری گرفت زیرا این طرف های سه گانه می گفتند که استقرار نیروهای روس در سوریه حل بحران این کشور را پیچیده کرده و معادلات را به هم زده است لذا پوتین با این تصمیم می خواهد نشان دهد که درپی حل سیاسی بحران سوریه است و دشمنانش را در تنگنا بگذارد.

پوتین دو متحدش سوریه و ایران را نیز غافلگیر کرد زیرا معتقد است که دمشق و تهران به علت تغییر و تحولات نظامی و میدانی در سوریه ، مواضع سخت و انعطاف ناپذیر در مذاکرات اتخاذ می کنند. همین تفاوت نگاه ها باعث شد که روسیه با آمریکا برای پایان دادن به دشمنی های دو جانبه توافق کند و با این توافق دوستان را پیش از دشمنانش غافلگیر کند. منابعی در سازمان ملل متحد نیز اعلام می کنند که تصمیم پوتین شاید در آینده باعث نزدیکی روابط ایران و عربستان شود.

پوتین می داند که با هموار کردن مسیر حل سیاسی بحرین سوریه کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و مخالفان سوری را به سوی خود جذب خواهد کرد ولی نمی خواهد موقعیت و جایگاه بسیار مهم خود در خاورمیانه را که از طریق ائتلاف با سوریه و ایران به دست آورده است، از دست بدهد. روسیه پیش از صادر کردن بیانیه خود با بشار اسد و دیگر مسئولان سوریه تماس گرفت و پس از صدور این بیانیه، دفتر ریاست جمهوری سوریه نیز بیانیه ای صادر کرد. روسیه و آمریکا از دیدگاه های نظام و مخالفان سوریه درباره سرنوشت اسد خرسند نیستند. روسیه می گوید که سرنوشت اسد را فقط باید ملت سوریه تعیین کند و چه بسا روس ها از سخنان ولید المعلم وزیر امور خارجه سوریه ناخرسند شده باشند زیرا المعلم گفته بود که نَه استفان دی میستورا و نَه هیچ کس دیگری حق حرف زدن درباره انتخابات ریاست جمهوری را ندارد زیرا بشار اسد خط قرمز است و اینجا باید گفت که منظور از عبارت " هیچ کس دیگری " چیست ؟ گویا آمریکا از مخالفان سوری شدیداً انتقاد کرده است زیرا محمد علوش مذاکره کننده ارشد مخالفان سوری گفته بود : آغاز مرحله انتقالی مشروط به کناره گیری اسد یا مرگ وی است.

تحولات پس از تصمیم پوتین چه خواهد بود ؟

مسکو در بیانیه خود می گوید که وزارت دفاع روسیه اکثر مأموریت هایش را در سوریه اجراء کرد ولی این گفته نادرست است زیرا جنگ همچنان با شدّت و حدّت تمام ادامه دارد و تهدیدات بزرگ هنوز برطرف نشده است.پوتین با گفتن این جمله که جنگ با مخالفان سوری بجز داعش پایان یافته است و تنها مأموریت باقیمانده جنگ با داعش است، می خواهد مخالفان و کُردها را بجز داعش به پای میز مذاکرات ژنو بکشاند و شاید در آینده با مشارکت برخی از افراد مرتبط با جبهه النصره در این مذاکرات نیز موافقت کند.

هنوز معلوم نیست که روسیه چه تعداد از نیروها و تجهیزات نظامی اش را از سوریه خارج خواهد کرد زیرا پایگاه های نظامی طرطوس و حمیمیم باز هستند و نیروی هوائی روس همچنان مواضع داعش را منهدم خواهد کرد ولی آیا در آینده ائتلافی با مشارکت روسیه ، آمریکا و چند کشور خاورمیانه از جمله ایران ، عربستان و ترکیه تشکیل خواهد شد؟ تشکیل چنین ائتلافی در صورت دستیابی پوتین به تضمین هائی از آمریکا امکان دارد.

اگر اسرائیل پا پیش بگذارد ، چه خواهد شد؟

اسرائیل هم اکنون نفس راحتی می کشد زیرا کشورهای عربی حزب الله لبنان را که دشمن سرسخت اسرائیل است، در لیست گروه های تروریستی گنجانده اند. اسرائیل روابط خوبی با پوتین دارد و از انتقال سلاح های استراتژیک به دست حزب الله نگران است از سوی دیگر آیا اسرائیل از تصمیم پوتین، برای ادامه دادن به جنگ افروزی اش سوء استفاده خواهد کرد ؟ و شاید هم سوء استفاده کند هر چند که باعث نارضایتی اوباما شود.

آیا ایران از تصمیم روسیه خرسند است؟

مطمئناً خرسند نیست زیرا اولاً برای خارج کردن نیروهایش از سوریه تحت فشار گذاشته خواهد شد ثانیاً خود را در برابر انتخاب یکی از 2 گزینه محتمل خواهد دید گزینه اول ادامه دادن به جنگ در سوریه و احتمال رویاروئی مجدد با ترکیه و عربستان است در حالی که تهران و آنکار اخیراً درباره کنار گذاشتن دشمنی ها توافق کرده بودند و عربستان نیز برای رویاروئی با ایران رزمایشی را در منطقه حفر الباطن برگزار کرد. گزینه دوم  پا پس کشیدن از میدان جنگ و پذیرفتن راه حل سیاسی است که شاید این راه حل منتهی به برقراری نظام فدرالیسم و غیره در سوریه شود.

تصمیم پوتین راه را برای احتمال تشکیل کشور کُرد با کسب موافقت آمریکا بسیار هموار می کند و شاید مساله تشکیل کشور کُرد یکی از علل خروج نیروهای روس از سوریه باشد.

بی شک پوتین با تصمیم غافلگیرانۀ خود می خواهد موانعِ پیش روی مذاکرات را بردارد و دشمنانش را به سوی خود جذب کند ولی این تصمیم بحران سوریه را وارد مرحله جدیدی خواهد کرد. گویا اولویت پوتین در این برهه توافق با اوباما حتی به قیمت عصبانیت متحدانش است و شاید در آینده دیدگاهش را تغییر دهد خصوصاً اگر بفهمد که تصمیمش هیچ تغییری در دیدگاه های دشمنانش و دشمنان متحدانش ایجاد نکرده است و در آن زمان راه حل نظامی موجّه خواهد بود.

منبع : العالم