رحماندوست: آمار ارشاد دروغ است

نشست خبری رونمایی از مجموعه 20 جلدی آثار داستانی لئو لیونی صبح امروز سه‌شنبه 15 مردادماه با حضور غلامرضا امامی و مصطفی رحماندوست در موسسه نشر شهر برگزار شد.
 
در این نشست مصطفی رحماندوست، نویسنده و شاعر کودک و نوجوان اظهار داشت: آقای امامی نخستین کسی بود که ترجمه آثار لیونی را به ایران آورد و من هم با همان کار نخستین او بود که این نویسنده را شناختم. لیونی یک اتفاق در ادبیات جهان بود و هر کتابش هم هنوز برای کودکان یک اتفاق است، گویی خداوند به کار او برکتی داده که او مکتب نرفته به چنین درجه‌ای از نویسندگی و نقاشی دست پیدا کرد.
 
رحماندوست ادامه داد: کارهای لیونی را هم می‌توان برای کودکان دانست و هم برای بزرگسال. تمام آثار او محل ایجاد تفکر برای مخاطب است، اما او اندیشه‌اش را به زبان کودکانه بیان می‌کند و به همین خاطر امروز که بحث قالب در ادبیات کودک، ادبیات تفکر و فلسفه است از این آثار استقبال می‌شود.
 
وی با اشاره به انتشار 20 داستان از این نویسنده ایتالیایی در کنار یکدیگر در ایران گفت: شک ندارم که این اتفاق یک رویداد مبارک برای بچه‌های ایران است و آنها می‌توانند از این پس در کنار ادبیات فانتزی، ادبیات تفکر و فلسفه نیز داشته باشند. وقتی می‌بینیم که آثار لیونی بعد از 40 سال هنوز قابل خواندن است، می‌فهمیم که او چه کار بزرگ و مهمی انجام داده است.
 
این شاعر کودک و نوجوان در ادامه در پاسخ به سئوالی درباره وضعیت تالیف و ترجمه آثار فلسفی برای کودکان و نوجوانان گفت: به نظر من هنوز به «وضع موجود» در حوزه ادبیات تفکر و فلسفه برای کودک و نوجوان در ایران نرسیده‌ایم. اساساً تفکر و فلسفه در ایران دو مسیر دارد؛ نخست مسیر اهل تفکر و قشر دانشگاهی که بیشتر روش معلمی است و براساس آن سعی دارد اصول و فلسفه را به صورت سئوال و جواب در متن بیاورد و مسیر دیگر، مسیر نویسندگان و شاعران است که معتقدند باید تفکر و منطق را به شیوه‌های تازه‌ای به کودکان یاد داد. آثار لیونی در این میان تلفیقی از این دو تفکر است.
 
رحماندوست همچنین با اشاره به موضوع تصویرگری کتاب‌های لیونی گفت: کتاب کودک یا مصور است یا تصویری. کتاب مصور، کتابی است که اگر تصویر هم نداشته باشد، می‌توان آن را خواند، ولی کتاب تصویری اثری است که در آن تصویر جزیی از ادبیات است، به اعتقاد من کارهای لیونی هم مصور است و هم تصویری، با این نکته که نوعی کودکی بکر در تصاویر او وجود دارد و گاهی حس می‌کنم آخرین حرف زیبایی که می‌شد برای کودکان زد در این تصاویر نهفته است.
 
وی همچنین در ادامه این نشست در پاسخ به سئوالی در مورد علت معرفی ناصحیح و ضعیف کتاب برای مخاطبان کودک و نوجوان در ایران گفت: دو مشکل بزرگ در جامعه ما وجود دارد؛ نخست اینکه همه من هستیم و ما را به رسمیت نمی‌شناسیم و دوم اینکه کتاب نمی‌خوانیم. وزارت ارشاد در این سال‌ها چنان آماری از سران مطالعه داده است که وقتی آن را با دیگر کشورهای دنیا مقایسه می‌کنیم انگار ما از همه کشورهای جهان بالاتریم اما من به صراحت می‌گویم این آمار دروغ است. هیچ مکان رسمی در ایران وجود ندارد تا بتوانیم بفهمیم سطح مطالعه در کشور چقدر است، اما من حس می‌کنم این سطح بسیار پایین است.
 
رحماندوست افزود: در کشور ما سالانه بین 5 تا 6 هزار کتاب برای کودکان و نوجوانان با شمارگان حداکثر 2 هزار نسخه چاپ می‌شود. این را بگذارید در کنار تعداد کودکانی که در کشور وجود دارند، می‌فهمید که در سال به هر کودک نوجوان ایرانی بیشتر از دو عنوان کتاب نمی‌رسد که فاجعه است. به نظر من اهالی رسانه باید رسالتشان در تذکر دادن برای بالا بردن سطح مطالعه باشد. باید تذکر بدهند بسیاری از کتاب‌هایی که در تهران چاپ می‌شود حتی در شهرهای بزرگ کشور هم نمی‌رود و مطمئنم اگر این اتفاق‌ها رخ دهد مراکز استان و کتابفروشی‌هایشان به سراغ این مسئله خواهند آمد. به نظر من یک خبرنگار هنگامی که شب سرش را بر بستر می‌گذارد باید به این فکر کند که چقدر در روز گذشته بر خودش تلاش کرده تا خواننده کتاب افزایش پیدا کند.
 
وی همچنین در پاسخ به سئوالی درباره انفعال انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در معرفی آثار شاخص ادبیات کودک گفت: من از موسسان انجمن بودم، اما سال‌هاست که به علت گرفتاری از آن بی‌خبرم. به نظرم باید خود دوستانی که در آنجا مسئول هستند به این سئوال پاسخ دهند.
 
در پایان این مراسم امیرمسعود شهرام‌نیا، مدیرعامل موسسه نشر شهر نیز در سخنان کوتاهی اظهار داشت: با وجود اینکه اولویت فعالیت نشر شهر انتشار کتاب‌هایی در حوزه امور شهروندی است، اما سادگی و لطافت در کنار معناگرایی و انس با طبیعت در آثار لیونی ما را به انتشار این مجموعه ترغیب کرد.
 
وی افزود: در زمان انتشار این آثار من فکر نمی‌کردم چندان بازار خوبی داشته باشد، اما در یک ماه گذشته از چاپ آنها و بدون اینکه فروش سازمانی برای این کتاب‌ها تدارک دیده باشد، نزدیک به یک سوم شمارگان آن به فروش رفته و امروزه در فروشگاه‌های شهروند این مجموعه جزء پرفروش‌ترین آثاری است که از سوی موسسه نشر شهر ارائه شده است.