مدیریت شایعه‌ پراکنی در فضای مجازی

روزنامه شرق در یادداشتی به قلم نوید رجایی‌پور- کارشناس فضای مجازی نوشت:

منتقدان فضای مجازی برای توجیه مخالفت خود با حضور در این فضا، گستردگی شایعه و ایجاد انحراف در واقعیت را به‌عنوان یکی از دلایل خود ذکر می‌کنند. این انتقاد تا حدی ‌بجاست، هرچند واکنش به این مسئله، نباید مسدود و محدودکردن این فضا باشد. مدیریت فضای مجازی به‌لحاظ تازه‌بودن، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های شخصی مثل وبلاگ، این امکان را مهیا کرده‌اند که هر فردی بتواند دیدگاه، خبر و گزارش خود از هر واقعه‌ای را زودتر از هر سیستم رسانه‌ای ارائه دهد. در این فضا، بسته به تلاش هر فرد، می‌توان بیننده و مخاطب را افزایش داد. نهایت لذت یک رسانه، دیده‌شدن است و به همین دلیل از دیرباز، رسانه‌های مکتوب، سپس رادیو و تلویزیون برای شناسایی ذائقه مردم و تولید محتوای مرتبط، اقدام به بازاریابی اجتماعی می‌کردند تا رسانه آنها دیده شود. با تغییر پارادایم رسانه‌ای از رسانه‌های یک‌طرفه به رسانه‌های اجتماعی و ایجاد «شهروند- خبرنگار»، این تلاش برای دیده‌شدن در سطح شبکه افراد توسعه پیدا کرد. استادان در مقوله مدیریت فرهنگی، موضوع تغییر گروه‌های مرجع و الگو‌های فرهنگی را به‌عنوان یک موضوع مهم در دستور کار دارند. اکنون نیز با توجه به نبود استادان، دانشمندان، شخصیت‌ها و صاحب‌نظران به صورت رسمی در فضای مجازی، شاهد تغییر انتخاب گروه‌های مرجع و الگوها توسط کاربران فضای مجازی هستیم، چراکه گروه‌های مرجع معتبر، صاحب‌نظر و صاحب‌نام متأسفانه به دلایل مختلف با غیبت در این فضا، جا را برای گروه‌های غیرمعتبر باز می‌کنند و نباید انتظار داشت که کاربران، انتخاب دیگری نداشته باشند. برخی افراد و گروه‌ها که به «رسانه‌های یک‌طرفه» معتقدند، فضای مجازی را فضایی تیره و غیرقابل‌کنترل جلوه می‌دهند. به همین سبب هر روز اعلام می‌شود که فلان شخصیت در این فضا به صورت رسمی حضور ندارد و بسیاری از آنها هم با مسدودکردن صفحات شخصی و رسمی خود، دلیل این اتفاق را مسائل حاشیه‌ای موجود در این فضا عنوان می‌کنند.

به نظر می‌رسد به جای پاک‌کردن صورت مسئله، باید تلاش کرد استادان دانشگاه، چهره‌ها و شخصیت‌های شناخته‌شده، فعالان اقتصادی رسانه‌های رسمی و دارای شناسنامه و مدیران و مسئولان دولتی و اجرائی، در این فضا فعال شوند تا ضمن ارتقای سطح دانش عموم، مسیری مطمئن برای جلوگیری از انتشار شایعه و انحراف در مباحث و رویداد‌ها ایجاد شود. از طرف دیگر از همه کاربران فضای مجازی به طور مداوم درخواست می‌شود، جریانات رسمی و دارای هویت مشخص و مطرح در حوزه‌های موردعلاقه خود را به جای افراد و صفحات مجهول، دنبال کنند. در این صورت صفحات جعلی، گروه‌ها و کانال‌های بدون شناسنامه هنگام انتشار محتوای کاذب یا شایعه‌پراکنی، در یک ساعت با واکنش گروه‌های مرجع مواجه می‌شوند و از گسترش دامنه شایعه یا انعکاس مطالب غیرواقع علمی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جلوگیری خواهد شد.