مناظره غیرمستقیم حجاریان‌ و‌ عبدی

مرد سكوت از پیله خود بیرون آمد، نگاهی به اطراف انداخت، حمله‌ای برق‌آسا به یكی از هم‌قبیلگان خود نمود و دوباره به پیله‌ای كه دیرزمانی است برای خود بافته است، بازگشت. جملات بالا قسمتی از یك درام اجتماعی یا سیاسی نیست بلكه نقل این روز‌های دو نفر از تئوریسین‌های اصلی جناح تئوری‌ساز اصلاحات در ایران است. ماجرا به آنجا برمی‌گردد كه دكتر حجاریان در مصاحبه‌ای مواضعی را از نقطه‌نظر خود درخصوص دولت یازدهم و وضعیت حال و آینده اصلاحات اتخاذ كرده و نظراتش را بیان می‌كند. نظراتی كه بخش‌هایی از آنها به‌هر حال با شیطنت برخی رسانه‌های خاص و انتخاب گزینشی جملات حجاریان حساسیت‌هایی را برمی‌انگیزد. حساسیتی كه به‌هر حال خود نشان از تاثیرگذاری مواضع و تفكرات حجاریان دارد.
 
اما تنها 48 ساعت پس از انتشار سخنان عباس عبدی در قامت یكی دیگر از متفكران و نظریه‌پردازان این جریان، واكنش‌هایی نسبت به حجاریان روانه داشته است. كنش و واكنشی كه به هر حال در قالب مناظره غیرمستقیم نخبگان این عرصه گنجیده و به‌خصوص در این ایام كه بحث دعوت به نقد مبتنی بر دانش، آگاهی و سواد را بارها از زبان شخصیت‌های مختلف ازجمله رئیس‌جمهور شنیده‌ایم، می‌تواند الگویی برای منتقدانی باشد كه گاهی میدان نقد را با میدان‌هایی دیگر اشتباه می‌گیرند. خورد و بازخوردی كه به هر حال دو درس بزرگ را می‌تواند برای برخی منتقدان خاص داشته باشد. درس اول اینكه می‌توان به‌راحتی و با فراغ‌بال هم‌سلیقه‌ها و هم‌جریانی‌های خود را نیز مورد انتقاد قرار داد و دوم اینكه انتقاد می‌تواند بر پایه ستون‌های محكمی از دانش و آگاهی استوار باشد.

 شكست روحانی شكست كشور است

 اما از جملات جنجالی دكتر حجاریان می‌توان به اینها اشاره كرد كه «روحانی چند ماه دیگر گرفتاری‌های عجیب و غریبی خواهد داشت؛ بی‌پولی، پروژه‌های عمرانی، اخراج كارگران، ناتوانی در پرداخت یارانه، حتی بخشی از حقوق كارمندان و...»، «باید از روحانی دفاع كنیم. چاره‌ای نداریم. ما از او حمایت كردیم تا رئیس‌جمهور شود، حالا هم باید حمایتش كنیم تا ادامه دهد» یا« شكست روحانی شكست اصلاح‌طلبان نیست. او اصلاح‌طلب نبوده است.» جملاتی كه البته در پس هركدام نیز حجاریان دلایل مختلف و زیادی داشته و آورده است. برای مثال جمله اول را حجاریان در ادامه این مطلب آورده است كه«پیروزی هسته‌ای می‌تواند از بروز چنین مشكلاتی جلوگیری كند.» عبدی اما در ابتدای واكنش خود به حجاریان گفته است: «این روزها مصادف با پانزدهمین سالگرد ترور ناجوانمردانه دوست عزیزمان آقای حجاریان است، امیدواریم ایشان سال‌های سال در میان ما باشند و گرچه بعید است سلامت جسمی ایشان به گذشته بازگردد ولی حداقل باید دعا كنیم كه در همین حد باقی بمانند؛ ولی از بخت خوش اینكه قوه فكری ایشان به سلامت است و همچنان خواهد بود و به همین دلیل هم گفت‌وگوهایش همچنان خواندنی است.» عبدی در ادامه با اشاره به اینكه به هر حال شكست دولت شكست همه است، آورده است: «این‌طور نیست كه بتوان جریده رفت و خود را از زیر بار مسئولیت رها كرد و با خوش‌خیالی مدعی شد كه شكست فلانی ربطی به ما ندارد زیرا كه ما از روی اجبار آن را انتخاب و حمایت كرده‌ایم. هیچ‌كس اصلاح‌طلبان را مجبور نكرده بود كه از كسی حمایت یا او را انتخاب كنند. اصولا به‌كاربردن چنین استدلالی برای نیروی سیاسی كه خود را پیشرو می‌داند، متناقض‌نماست.» عبدی سپس با بررسی گزاره‌هایی كه منجر به دادن صفت اصلاح‌طلبی به یك فرد می‌شوند، ادامه می‌دهد: «امروز پرونده اصلاح‌طلبی فراتر از چارچوب اصلاح‌طلبانی است كه به قول آقای حجاریان، از نظر راهبردی در بحران هستند. هركس كه بتواند پرچم این پروژه را بلند كند، باید او را كمك كرد. به‌طور قطع كمكی كه دولت كنونی می‌تواند به پروژه اصلاح‌طلبی كند، بسیار مهم‌تر از اقداماتی است كه برخی مدعیان اصلاحات درصدد انجامش هستند. شكست این دولت در مرحله فعلی، شكست اصلاحات نیست چون اصلاحات در میدان واقعی سیاست حضور درخوری ندارد بلكه این شكست در سطح ملی است. پس مبادا كه به این پروژه كمك كنیم.» و این البته نكته‌ای است كه در سخنان حجاریان نیز هویدا بوده است. چراكه او نیز حمایت از دولت را برای اصلاح‌طلبان لازم دانسته و شكست دولت را مضر دانسته بود. به هر حال گفتمان اصلاحات همانطور كه از نامش نیز هویداست پس از گذشت هر برهه‌ای به‌مثابه همه گفتمان‌های مستحكم و ریشه‌دار دیگر نیاز به بازنگری و خود ترمیمی داشته و این گفت‌وگو‌های غیرمستقیم خود می‌تواند بابی باشد برای ورود به ترمیم گفتمان در عصر حاضر. ترمیمی كه تحولات در آن به‌گونه‌ای است كه تئوریسین عبور از رئیس دولت اصلاحات، تئوری ایستادن بی‌‌حرف و حدیث پشت سر رئیس دولت یازدهم را می‌دهد.

 نگاه رسانه‌های خاص به نقد آكادمیك

همه اینها در صورتی است كه برخی رسانه‌های منتسب به جریان مقابل و مخالف با هیجان‌زدگی این نقد تئوریك دو تئوریسین با دانش جریان اصلاحات را با بازی‌ها و تنش‌های گاه و بی‌گاه برخی جنجال‌آفرینان یكی انگاشته و با زدن تیتر‌هایی چون «عباس عبدی، حجاریان را فتیله‌پیچ كرد» و غیره تلاش كرده‌اند تا بلكه بتوانند با ادبیات خودشان این نقد و مباحثه آكادمیك را با جنجال و دعواهای سیاسی یكی بنمایانند.

منبع: آرمان