موضوعی که موافقان متوجه آن نیستد!

روزنامه «شهروند» به قلم «متین مسلم» کارشناس روابط بین الملل، نوشته است: حسن روحانی رئیس جمهوری می گوید برای رفع سوءتفاهم ها و سرعت بخشیدن به روند مذاکرات اتمی، تهران قدم های بلندی برداشته، اینک طرف های مقابل هستند که باید گام های مشابهی بردارند و تصمیمات سختی اتخاذ کنند. او این سخنان را درحالی مطرح می کند که به نظر می رسد تا ماه مارس و نه ماه ژوئن که قبلا پیش بینی شده بود، باید تکلیف تقریبا ١٨ ماه دیپلماسی متفاوت خود در قبال پرونده اتمی ایران را روشن کند، درحالی که تنها ٥٠ درصد زمین بازی را در اختیار دارد.

وزیر خارجه ایران نیز در موضعی مشابه، نسبت به حصول یک توافق جامع، مشروط به آنچه که وی آن را «اعمال اراده سیاسی طرف های مقابل» توصیف می کند ابراز امیدواری کرده است. بحران اتمی ایران البته موضوع تازه ای برای آقای روحانی نیست، اما آنچه امروز او را در برخورد با این پرونده متفاوت کرده، ریسک پذیری بالا در سیاست داخلی، مقاومت در مقابل مخالفان توافق هسته ای و ابتکار عمل در مذاکرات با جامعه بین المللی با طرح ایده های جدید به عنوان یک رئیس جمهوری است. خصوصا در مقایسه با محمود احمدی نژاد که نقش بسیار مهمی در ایجاد وضع دشوار و پیچیده کنونی ایفا کرد.

روحانی اکنون از قدم های مثبت و ظریف از اعمال اراده سیاسی طرف های مقابل سخن می گویند. اما به وضوح مشخص نمی کنند برداشتن این قدم و انتظار را از چه کسانی انتظار دارند؟برخی دیپلمات های غربی نزدیک به هیأت های مذاکره کننده می گویند اگر منظور، مستقیما طیف اروپایی مذاکره کنندگان اتمی است، روحانی و ظریف بهتر می دانند اروپا بیشتر به مثابه هیأت همراه ایالات متحده در گفت وگو ها حاضر می شود و در مقایسه با جایگاه و وزن واشنگتن، اگر نه عاملی فرعی، حداکثر عنصری مشورتی و تصمیم ساز تلقی می شود تا تصمیم گیر. به همین دلیل انتظار در پیش گرفتن رفتاری مستقل از سوی آنها در مذاکرات تقریبا تصور و انتظاری غیرممکن به نظر می رسد. نکته ای که مطمئنا دستگاه دیپلماسی ایران به آن وقوف کامل دارد. مگر آن که ایده ای پشت این بیانات مبهم دیپلماتیک وجود داشته باشد. به اعتقاد پاره ای کارشناسان سیاسی، روحانی و ظریف مدت هاست برخلاف رویه گذشته دیپلماسی به سبک ایرانی و بدون اعلام عمومی، با زیرکی تمام و هوشمندانه ای ولی محتاطانه، دیپلماسی جدید «قرار گرفتن مثبت میان اروپا و آمریکا» را دنبال کرده و تجربه می کنند. سیاستی که بر مبنای آن تهران از همکاری و نزدیک شدن با دولت های اروپایی بر مبنای اختلافات میان آنها با ایالات متحده به سمت بهره گیری از مناسبات اروپایی - آمریکایی تغییر مسیر داده و کم کم آن را به بخشی از مکانیزم تنظیم کننده سیاست خارجی ایران تبدیل کرده و می کند. سیاستی که یک نمونه بسیار آشکار آن خنثی سازی برخورد های چند ماه اخیر کنگره علیه ایران بود، آنگاه که در اواسط ماه ژانویه هم دیوید کامرون و هم وزرای خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا و نیز مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، مشترکا از اعضای تندرو و عصبانی کنگره درخواست کردند از هرگونه اقدامات عجولانه علیه ایران پرهیز و به دیپلماسی فرصت لازم را بدهند. مواضعی این گونه هرچند موقعیت پرزیدنت اوباما را در برابر مخالفان داخلی تقویت کرد؛ اما متقابلا به تقویت جایگاه و دیدگاه های رئیس جمهوری ایران در حمایت از دیپلماسی به جای تقابل و محور قرار دادن آن در پرونده اتمی و مذاکرات 18 ماه گذشته و 2ماه پیش رو منجر شد. اکنون دلیلی ندارد باور کنیم این متد در آینده برای تغییر فضای بین المللی به نفع ایران کارآمد و موثر نباشد.

اما تا آن جا که به خود ایران مربوط می شود و برای من بسیار تعجب برانگیز شده، بی اهمیت جلوه دادن و عدم توجه به این دیپلماسی زیرکانه است. روحانی و ظریف در بهره گیری از ظرفیت سیاسی رهبران و دیپلمات های اروپایی برای کنترل تندروها خصوصا در کنگره و کارشکنی آنها در مسیر مذاکرات، نه تنها به موقع بلکه بسیار دقیق عمل کردند. ولی کار آنها تحت الشعاع مسائلی حاشیه ای و بی اهمیت مانند پیاده روی ١٥ دقیقه ای آقایان کری و ظریف و مسائلی از این دست قرار گرفت! فراموش نکنیم تا کمتر از ٢ سال پیش محال بود نام ایران در کنگره بدون تصویب یک تحریم جدید مطرح نشود. اما اینک جامعه جهانی در برابر هرگونه تندروی علیه دیپلماسی، دستکم تا ماه مارس از خود مقاومت نشان می دهد. تعجب آور است، موافقان آقای روحانی متوجه اهمیت موضوع نیستند، برعکس مخالفان حرفه ای و قسم خورده او به خوبی می دانند چه اتفاقی در شرف وقوع است و کنترل و خلع سلاح سیاسی مخالفان کارکشته گفت وگو با ایران خصوصا صدها سناتور متحد قسم خورده دارای چه اهمیت سیاسی و دیپلماتیکی بالایی است. دیپلماسی جدید و بی سروصدایی که در ایالات متحده، به رغم تلاش های شرورانه نخست وزیر اسراییل برای سخنرانی ٤ مارس در کنگره یا هر اقدام دیگری علیه مصالحه با ایران، قطعا تأثیر خود را نشان خواهد داد.