پرونده / خودکشی نوجوانان؛ زنگ خطر به صدا درآمده است

در حالی که کمتر از دو ماه از آغاز فصل مدارس می گذرد، گزارش ها درمورد خودکشی نوجوانان در نقاط گوناگون کشور، نگران کننده شده است.

دیر؛ نوجوان 11 ساله

خبر خودکشی یک نوجوان 11 ساله در دیر بوشهر آغازگر این نگرانی ها بود. بر اساس اخبار، این نوجوان به دلیل آنکه گوشی موبایل مناسب نداشت و نمی توانست در کلاس های آنلاین مدارس شرکت کند، خودکشی کرده بود. اما روز ۲۱ مهر 1399 آموزش و پرورش مرگ این نوجوان را تایید اما اینکه علت آن خودکشی به دلیل نداشتن موبایل بوده را تکذیب کرد.

روابط عمومی آموزش و پرورش شهرستان دیر اعلام کرد: «در پی انتشار خبری مبنی بر خودکشی دانش‌آموز ۱۱ ساله‌ ساکن شهرستان دیر استان بوشهر به دلیل نداشتن گوشی تلفن همراه و عدم امکان حضور در کلاس‌های آنلاین، به اطلاع می‌رساند: با توجه به تحقیق و بررسی‌های میدانی و جمع‌آوری مستندات مربوط اعلام می‌دارد، نامبرده از روز بازگشایی مدارس در ۱۵ شهریور تا روز حادثه بنا به درخواست ولی دانش‌آموز با توجه به شرایط متأثر از کرونا در مدرسه حضور نداشته و کارآموزشی خود را از طریق شبکه شاد با تلفن همراهی که توسط شخص مدیر مدرسه در فروردین ۹۹ به ایشان اهداشده بود، تا آخرین ساعات روز حادثه در سامانه شاد به‌صورت فعال و در کلاس‌های درس مجازی آنلاین انجام می‌داده که تمامی مستندات، اعم از فایل‌های صوتی، تصویری و تکالیف و تمرین‌های درسی دانش‌آموز در گروه درسی موجود است.»

کمی بعد، پدرِ این دانش‌آموز ۱۱ ساله گرفتن گوشی یا تبلت از مدرسه تکذیب کرد و گفت که قول داده بود خودش برای پسرش گوشی بخرد. او همچنین گفت که نمی‌دانند انگیزه خودکشی چه بوده. در همین حال، آموزش‌وپرورش اعلام کرد که هنوز مشخص نیست این حادثه قتل بوده یا خودکشی. دادستانی هم گفت که علت جان‌باختن برای آنها محرز نشده.

کمی بعد محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش هم خودکشی دانش‌آموز دیّری به خاطر نداشتن گوشی را رد کرد و گفت: اینکه گفته شد دانش آموزی به خاطر نداشتن گوشی و تبلت خودکشی کرده واقعی نیست. دیشب هم در تلویزیون دیدید که با خانواده و معلم او صحبت شد. گزارش تایید شده ای مبنی بر اینکه خودکشی به این دلیل اتفاق افتاده وجود ندارد. بی جهت اخباری که صحت و قطعیت ندارد را اشاعه ندهیم.

کمتر از یک هفته بعد، استانداری بوشهر دومین خودکشی میان نوجوانان این استان را تایید کرد.

مجید خورشیدی معاون سیاسی استاندار بوشهر گفت: خودکشی ۲ کودک و نوجوان در شهرهای جنوبی استان بوشهر در کمتر از یک هفته موضوع بزرگی است و نگرانی‌هایی را در جامعه ایجاد کرده است.

روابط عمومی استانداری بوشهر هم اعلام کرد: برابر بررسی های به عمل آمده، متاسفانه خانواده این نوجوان 15 ساله ساکن کنگان، به دلیل حبس پدر با محکومیت قتل عمد، از فقر اقتصادی و آسیب های اجتماعی رنج می برده است. این نوجوانان در یک کارگاه سنگ‌فروشی اشتغال داشته و در پی محکومیت و حبس پدر، از دو سال پیش ترک تحصیل کرده بود.

البته استانداری همزمان افزایش این پدیده را رد و عنوان کرد: «آمارهای بهزیستی و نیز نیروی انتظامی استان گویای آن است به رغم وقوع تاسف بار دو پدیده اخیر خودکشی نوجوانان در شهرستانهای جنوبی، این پدیده در هفت ماهه سال جاری در مقایسه با سال گذشته افزایشی نشان نمی دهد.»

کمی بعد شایعه شد که دانش آموز ۱۱ ساله خوزستانی تحت تاثیر چالش "مومو" جان خود را از دست داده است؛ چالش جدیدی که در فیس بوک و واتس آپ ایجاد شده و از اکانت ناشناس با افراد ارتباط برقرار می کند و با تهدید از آنها می خواهد دست به کارهای خطرناک بزنند.

در واکنش به جان‌باختن این کودک اهوازی، رییس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: محدودیت‌های دوران کرونا کودکان را در معرض افسردگی قرار می‌دهد بنابراین والدین باید از کودکان در برابر اطلاعات بیش از حد منفی فضای مجازی محافظت کنند.

فرهاد ابول نژادیان بیان کرد: در این روزها که محتوای درسی دانش آموزان به صورت مجازی ارائه می‌شود ارتباط رده سنی پایینتر با فضای مجازی بسیار بیشتر شده که همین موضوع لزوم حساسیت والدین نسبت به فعالیت‌های فرزندانشان در فضای مجازی را اثبات می‌کند. ابول نژادیان گفت: والدین باید ترس دوران کرونا را برای بچه ها به پیام‌های امیدبخش برای رهایی از وضعیت کنونی تبدیل کنند، زمان بیشتری را با کودکان سپری کنند، با آنها بازی کنند و جای خالی دوستانشان را برای آنها پر کنند.


خودکشی سه جوان ۱۵ ،۱۶ و ۲۲ ساله نیشابوری

فوت یک دانش آموز دیگر در بخش نازلو ارومیه بار دیگر یادآوری کرد که ماجرا جدی تر از آنی است که نادیده گرفته شود. شایعات می گفت این بار هم پای نبود امکانات برای حضور در کلاس های آنلاین وسط بوده. اما آموزش و پرورش آذربایجان غربی ضمن وعده پیگیری این موضوع اعلام کرد: «بر اساس اعلام رییس اداره آموزش و پرورش نازلو، تا پایان سال تحصیلی گذشته ، این دانش آموز با حضور در مدرسه اقدام به ثبت نام و دریافت کتاب های خود کرده بود و با تعطیلی مدارس و تغییر روند آموزش دیگر در مدرسه حاضر نشده اما آموزش و پرورش منطقه این دانش آموز و سایر دانش آموز با شرایط مشابه را فراموش نکرده و پیگیر شرایط تحصیلی آنان بوده و است و ادعای خودکشی دانش آموز نازلوی ارومیه به دلیل نداشتن تبلت یا گوشی هوشمند، تکذیب می شود. بر همین اساس با توجه به دوری این روستا از مدرسه ، با پیگیری های ارتباطی که توسط مدیر، معاون و معلمان مدرسه با یکی از اقوام دانش آموز صورت گرفته بود بنا به اذعان وی و مشاهدات عوامل اجرایی مدرسه، این دانش آموز از طریق تلویزیون مطالب آموزشی را فرا می‌گرفت و مدیر و معاون مدرسه نیز پیگیر این موضوع بودند. لازم به توضیح است دانش اموز مذکور سال گذشته نیز از طریق تلویزیون و بسته های آموزشی ارائه شده و توانسته بود نمره قبولی را در مقطع هفتم اخذ کند.»

سازمان پزشکی قانون می‌گوید آمار خودکشی در سال ۹۸ نزدیک به ۰.۸ درصد رشد داشته است و حالا زنگ هشدار خودکشی‌های سال ۹۹ به صدا درآمده است. طبق سالنامه پزشکی قانونی در سال ۹۸، ۵۱۴۳ نفر خودکشی کامل داشتند که از این تعداد ۳۶۲۶ نفر از آنها مرد و ۱۵۱۷ نفر از آنها زن بودند. استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و کرمانشاه بیشترین آمار خودکشی را دارند و سیستان‌‌وبلوچستان و خراسان رضوی و جنوبی‌ کم‌ترین آمار را به خود اختصاص می‌دهد. طبق آمار‌های رسمی خودکشی و خوکشی نوجوانان در ایران در مقایسه با دنیا وضعیتی بحرانی و حاد ندارد. اما مسئله اینجاست که مددکاران اجتماعی و پژوهشگران معتقد هستند آمار واقعی خودکشی در ایران بسیار بیش از این ارقام رسمی است.

محمدمهدی تندگویان، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان می گوید: آنطور که به نظر می‌رسد، خودکشی در کشور با ضریب روبه رشدی در حال افزایش است و طبق آمار منتشر شده عمده آنها بین سنین 15 تا 35 سال رخ می‌دهد اما امسال ما شاهد خودکشی‌های زیر 15 سال هم بودیم که جای تاسف دارد.

تندگویان درخصوص علت عمده خودکشی گفت: به اعتقاد من بخش زیادی از خودکشی‌ها به اوضاع اقتصادی کشور و موضوع معیشتی مردم بازمی‌گردد و از آنجایی که نوجوانان هم در فضای مجازی حضور پررنگی دارند و حداقل برای شرکت در کلاس‌های آنلاین باید گوشی و تبلت داشته باشند، مدل زندگی خود را با دیگران و همسالان مقایسه می‌کنند و وقتی به این کمبود برسند که چرا مانند دیگران زندگی نمی‌کنند ممکن است دست به خودکشی بزنند که این یکی از آفت‌های فضای مجازی است.

معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان تصریح می کند: عدم نظارت بر موضوعات اجتماعی و اخلاقی بین خانواده‌ها یکی دیگر از کمبودهایی است که در جامعه وجود دارد که این موضوع پیوند قوی با عدم حضور مددکاران در بین خانواده‌ها دارد.

او افزود: متاسفانه خانواده‌های ایرانی از لحاظ روانی و سلامت روان مورد سنجش قرار نمی‌گیرند و ارتباطی بین مددکاران و روانشناسان با خانواده‌ها وجود ندارد درصورتی که هر خانواده‌ای باید پرونده سلامت روانی داشته باشد تا مشکلات روحی و روانی آنها که بر اثر مشکلات اقتصادی ایجاد شده، مورد شناسایی قرار و توسط مددکار اجتماعی مورد نظارت و درمان قرار گیرد و حتی اگر مورد حادی مشاهده شد به مراکز درمانی ارجاع شود.

تندگویان با بیان جزئیات ایده «هر خانواده یک مشاور» گفت: یک مددکار اجتماعی می‌تواند در طول دوره‌ای که خدمت می‌کند، هزار خانواده را تحت پوشش قرار دهد و طبق برنامه ریزی که انجام می‌دهد تمام این خانوار را مورد سرکشی و بازدید قرار دهد و حتی اگر یک مددکار در هفته یک روز در مدارس حاضر شود، تمام دانش آموزان این مدرسه تحت پوشش قرار می‌گیرند و می‌توانند از خدمات آن استفاده کنند بنابراین منظور ما این نیست که هر خانواده یک مددکار جداگانه داشته باشد.

او ادامه داد: اگر خدمات روانی تحت پوشش بیمه قرار گیرند، شامل حال خانواده‌ها، مددکاران و روانشناسان خواهد شد که برای پیش بینی تامین اعتبار بیمه‌ها، مجلس شورای اسلامی باید فکری کرده و برای آن برنامه ریزی کند که البته قابل تامین است اما مشکل این است که چون مددکاری و روانشناسی ساختار واحدی ندارند یا اگر دارند فعال نیستند و تا امروز این موضوع حل نشده است.