فرشتگان در کسب‌و‌کارهای نوین

  اینجا یک کارخانه است اما کارخانه‌ای بدون دود و ماشین آلات. اینجا یک کارخانه است اما بدون کارگر. اینجا یک کارخانه است اما بدون کارفرما. اینجا فضا آرام است و همه دنبال کارهایشان هستند. می‌خواهند خلاق باشند و از فرصتی که برایشان به وجود آمده استفاده کنند. لبخند بر لب دارند و تنها مونس‌شان کامپیوتر و لپ‌تاپی است که جلویشان قرار گرفته است.

برای کار کردن در اینجا باید پول بدهید، اگر بخواهید یک صندلی به‌صورت ثابت در اینجا اجاره کنید باید ماهیانه 700 هزار تومان پرداخت کنید. وقتی این پول پرداخت شود، حداقل به مدت یکسال شما صاحب صندلی، میز و کامپیوتر می‌شوید و در این میان نمی‌خواهد پول اینترنت، آب، برق، گاز و تلفن بدهید.

کسانی‌که تمایل به صندلی ثابت ندارند برای آنها صندلی منعطف طراحی شده است. در این نوع صندلی 550 هزار تومان پرداخت می‌کنید که البته تا 40 درصد تخفیف هم برای آن در نظر گرفته شده است. وقتی صندلی منعطف اجاره می‌کنید، هر ساعتی که وارد این کارخانه شوید باید با خود لپ‌تاپ بیاورید تا فعالیت‌هایتان را انجام دهید.

اما دفتر‌های مستقل هم در این کارخانه که پر از رنگ است، وجود دارد. اگر بخواهید به قول خودشان در این کارخانه آفیس(دفتر) بگیرید که معمولاً از 10 متر تا 50 متر است باید متری بین 90 هزار تومان تا 120 هزار تومان پرداخت کنید. افرادی سراغ چنین آفیس‌هایی می‌روند که فعالیت‌ها‌یشان تا حدودی توسعه یافته و نیاز به کدپستی دارند.

اینجا سرمایه‌گذاران هم می‌توانند حضور داشته باشند. به آنها دفاتری داده می‌شود که متری 200 هزار تومان است. از سویی 20 درصد ظرفیت این کارخانه به فعالیت‌هایی که آزاد کار می‌کنند هم تعلق گرفته است، این افراد مشاغلی چون طراحی سایت را دنبال می‌کنند که در حقیقت به نحوی کمک‌کننده به استارتاپ‌ها است.

این کارخانه در گذشته جزو مجموعه‌های صنایع دریایی بوده و بعد از آنکه دخل و خرجش با هم همخوانی نداشته، مرکز ملی فضایی ایران شده (زیر مجموعه معاونت علمی ریاست جمهوری) است. اما این مرکز هم عمر طولانی نداشته است. وقتی مرکز ملی فضایی از این محوطه 5 هزار متری که در انتهای اتوبان صیاد شیرازی است، می‌رود؛ کارخانه نوآوری شکل می‌گیرد که در آن 250 نفر که 30 مجموعه استارتاپی را اداره می‌کنند، فعال هستند و البته 10 شرکت ارائه دهنده خدمات هم در این مرکز حضور دارد. فعالیت این مجموعه‌ها در بخش‌های کشاورزی، پزشکی، الکترونیک، لجستیک و فین تک (فناوری مالی به معنای کاربرد نوآورانه فناوری در ارائه خدمات مالی) است.
کارخانه نوآوری «‌های وی» (شعبه دوم پارک فناوری پردیس) که 24 ساعته فعال است، به شتابنده‌ها و سرمایه‌گذاران در حوزه استارتاپ خدمات می‌دهد. افرادی که در این کارخانه شمال شرق تهران صندلی یا دفتر گرفته‌اند اگر عضو پارک فناوری پردیس باشند (یعنی نوآور و فناور بودن آنها تأیید شود) از معافیت مالیاتی برخوردار می‌شوند.

هفته گذشته بود که به این کارخانه رفتیم. وقتی وارد آن شدیم تنها صدای عبور خودروها از بزرگراه می‌آمد و رفت و آمد برخی‌ها که گویا برای هوا خوری به محوطه آمده بودند، رنگ غالب فضای بیرون طوسی بود. به ما گفتند به در سوم که رسیدید، داخل بروید.

ارزش ثانیه‌  در کارخانه‌ها

وقتی وارد فضای داخلی کارخانه نوآوری شدیم، خیلی از جوان‌ها را دیدیم که بدون نگاه کردن به اطرافشان در کامپیوتر غرق شده بودند، با هم حرف نمی‌زدند و وقتی نگاهشان می‌کردید ارزش ثانیه و دقیقه در کار را متوجه می‌شدید. آنها نمی‌خواستند لحظه‌ای را از دست بدهند.
رقص رنگ‌ها

 در سالن‌های این کارخانه رقص رنگ‌ها هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند. صندلی‌های قرمز، آبی، طوسی، سبز، مشکی، دیوارهای رنگی، اتاق استراحت (اتاقی با صندلی‌های راحت و تلویزیون)، اتاق ماساژ(هر 20 دقیقه 90 هزار تومان)، اتاق جلسات (هر فردی که در این کارخانه صندلی و دفتر کرایه می‌کند می‌تواند ماهیانه 10 تا 12 ساعت به‌صورت رایگان از اتاق جلسات استفاده کند، معمولاً جلساتی در این اتاق‌ها برگزار می‌شود که بخواهند فعالیت خود را به سرمایه‌گذاران معرفی کنند) از مزیت‌هایی بود که در نگاهی‌گذرا می‌توانستیم در این کارخانه ببینیم.

فقط یک‌سال حضور

این کارخانه نوآور سه بلوک دارد، بلوک سوم تازه واردها هستند، بلوک دوم استارتاپی‌ها استقرار پیدا کردند که تا حدودی کسب و کارشان رونق گرفته است و بلوک اول همان‌هایی هستند که شاید خیلی از ماها با استارتاپ‌شان آشنا هستیم. اینها فعالیت و کسب و کار نوین‌شان شناخته شده است و می‌توانند به‌صورت مستقل ادامه حیات دهند. هر مجموعه‌ای که به این مرحله می‌رسد تنها یکسال امکان ماندن در کارخانه نوآور را دارد و بعد از آن باید جای خود را به کسب و کار نوین دیگری بدهد. البته مدیران این کارخانه عنوان می‌ کردند یکسال هم در برخی مواقع قابل تمدید است.

اجاره 4 میلیونی را 430 هزار تومان کردیم

یکی از کسانی‌که بتازگی در کارخانه نوآور مستقر شده و تمایلی ندارد در مورد فعالیتی که انجام می‌دهد توضیح دهد، می‌گوید: اگر بخواهیم به‌صورت مستقل یک دفتر اجاره کنیم حداقل باید 4 میلیون تومان اجاره دهیم و این هزینه به غیر از آب، برق، گاز، تلفن و اینترنت است. حال اینجا با تخفیف‌هایی که داده می‌شود، با پرداخت ماهیانه 430 هزار تومان می‌توانم کار کنم.

او ادامه داد: خیلی از ما که در این کارخانه آمدیم دنبال کار بودیم و نتوانستیم به جایی برسیم به همین جهت از طریق فعالیت استارتاپی می‌خواهیم پیشرفت کنیم. ما هیچ سرمایه‌ای نداریم و حتی برای پرداخت اجاره مجبوریم از خانواده خود قرض کنیم. همه ما امیدواریم که فکر و ایده‌ای که داریم به سرانجام برسد.

فرد دیگری هم که سخت مشغول کار کردن بود و به‌نظر می‌رسید که در حال طراحی یک اپلیکیشن بود، عنوان کرد: من هیچ زمان دوست ندارم از این کارخانه خارج شوم. از اینجا می‌توان با سرعت به پیشرفت رسید. از اینجا می‌توان با مسئولان ارتباط برقرار کرد و همچنین درگیر بروکراسی‌های اداری نشد.

فرشته‌های استارتاپی

 شاید خیلی‌ها این سؤال را بپرسند که حضور در این کارخانه به غیر از فراهم کردن فضا برای کار، چه مزیت‌هایی دارد و وقتی سرمایه‌گذاری وجود ندارد چگونه می‌توان موفق شد؟

برعکس آن چیزی که فکر می‌کنید در این بخش دو نوع سرمایه‌گذار وجود دارد. یک نوع از سرمایه‌گذاران که استارتاپی‌ها آنها را فرشته معرفی می‌کنند به‌صورت ثابت در این مجموعه‌ها حضور دارند. این فرشته‌ها روی ایده‌هایی که به‌نظرشان آینده خوبی دارد و عملاً فعالیت نویی است، سرمایه‌گذاری می‌کنند. آنها صندوق سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کنند و صاحبان ایده امکان استفاده پیدا می‌کنند. اگر فعالیتی موفق شود، سرمایه‌گذاران یا همان فرشته‌ها به‌عنوان سهامدار سود می‌برند و بر دارایی‌هایشان افزوده می‌شود. اما گفته می‌شود که خیلی از فعالیت‌های استارتاپی شکست می‌خورد.

طبق آمارها 99 درصد فعالیت استارتاپی که شروع می‌شود، شکست می‌خورد و آنهایی هم که باقی می‌مانند با سرعت رشد می‌کنند.

سرمایه‌گذاران جذاب

در این حوزه به غیر از فرشته‌ها، سرمایه‌گذاران دیگری هم وجود دارند که در بین اهالی استارتاپ‌ها بسیار جذاب و بالفعل‌تر است. در این بخش سرمایه‌گذاران افرادی هستند که دارای کارخانه و کسب و کار هستند. آنها در راستای زنجیره ارزش افزوده خود به‌دنبال کسب و کارهای نوین می‌روند و روی فعالیت استارتاپی سرمایه‌گذاری می‌کنند. به‌عنوان مثال اگر یک مجموعه در زمینه تولید و فروش لباس اقدام می‌کند در حوزه لجستیک و جابه‌جایی پوشاک از پتانسیل استارتاپ‌ها استفاده می‌کند. از آنجا که این امر در راستای توسعه و حل مشکلات آن واحد صنعتی، تولیدی یا خدماتی است استارتاپ‌ها استقبال بیشتری برای همکاری دارند.

میز خدمت را بانکی‌ها گرفتند

در کارخانه نوآور میز خدمت هم وجود دارد که معمولاً بانکی‌ها در آن حضور دارند. نمایندگان بانک‌ها به این کارخانه‌ها می‌روند و مدل‌های مختلف وام دهی را به استارتاپ‌ها توضیح می‌دهند. آنگونه که ما مطلع شدیم استارتاپی‌ها از وام بانک‌ها استقبال نمی‌کنند چرا که نرخ سود خیلی بالا است. فعالان این حوزه به‌دلیل ضعف در بنیه مالی نمی‌توانند ریسکی را قبول  ‌کنند و همواره یکی از درخواست‌هایشان حمایت مالی و معنوی از سوی دولت است.

اتاق سکوت و شلوغ

جالب آنکه در این کارخانه به غیر از فضاهایی که به آن اشاره شد، دو فضای متفاوت هم وجود دارد. در اتاقی حداقل 40 متری که بیش از 35 صندلی داشت، فعالیت‌های مشارکتی دنبال می‌شود و خیلی از کسانی‌که آنجا صندلی اجاره کردند با یکدیگر مشورت می‌کنند. اما دقیقاً روبه‌روی اتاق مشورتی و مشارکتی، اتاق شیشه‌ای بزرگی بود که سکوت قانون اول و آخرش بود. این سالن که بیش از 200‌متر بود، حداقل 80 صندلی داشت. در این سالن افرادی مستقر شده بودند که فعالیت آنها نیاز به سکوت داشت، مانند طراحی نرم افزار و اپلیکیشن.

برگزاری دوره آموزشی

دوره آموزشی هم دیگر نکته مثبتی است که در چنین مراکز و کارخانه‌ها  دنبال می‌شود. در این کلاس‌ها استارتاپ‌ها با بازار و محیط کار آشنا می‌شوند. در هفته 5 جلسه دورهمی دارند تا از این طریق شکست‌ها به حداقل برسد.

سطح هنوز پایین است

اگر بخواهیم کارخانه‌های نوآوری ایران را با سایر کشورها قیاس کنیم می‌بینیم که سطح پایین تری دارند. علت هم در این است که اکوسیستم‌های استارتاپی در ایران به بلوغ نرسیدند. در سایر کشورها مانند فرانسه که بزرگترین اکوسیستم استارتاپی را در خود جای داده، سطح تکنولوژی بسیار فراتر است و آنها هوش مصنوعی و مسائل کلان‌تر را دنبال می‌کنند.

هنوز سودده نشدیم

در بازدید از کارخانه نوآوری با استارتاپی آشنا شدیم که سال 95 با 5 نفر کار خود را شروع کرد و اکنون به‌صورت مستقیم با 41 نفر و به‌صورت غیر مستقیم حداقل با 150 نفر کار می‌کند. البته 5 هزار نفر برای ورود به کسب و کار آنها ثبت‌نام کرده است. آنها در این مدت حداقل از هدر رفت 3 میلیون لیتر سوخت جلوگیری کردند.

فعالیت اقتصادی که این استارتاپ انجام می‌دهد خدمات پیک است. روزانه 3 تا 4 هزار مرسوله پستی که مربوط به فروشگاه‌های اینترنتی و غیر اینترنتی است از طریق این استارتاپ جابه‌جا می‌شود. این مجموعه برای حداقل 150 پیک موتوری درآمد ماهیانه 4 میلیون تومان رقم زده است.
مدیران این مجموعه می‌گویند هنوز سودده نشده‌اند اما هزینه‌هایشان سر به سر شده است.
مشکلاتی که این استارتاپ عنوان می‌کند با سایر استارتاپ‌ها تقریباً یکی است. آنها می‌گویند با توجه به شرایط سخت اقتصادی کشور، شرایط جذب سرمایه‌گذار بسیار سخت شده است. اکثر سرمایه‌گذاران سراغ بازارهای کاذب می‌روند و تمایلی به کسب و کارهای نوین ندارند. این در حالی است که کسب و کارهای کاذب مثل خرید و فروش خانه، خودرو و... نمی‌تواند در طولانی مدت دارایی آنها را زیاد کند ولی کسب و کارهای نوین با خلق ایده‌های جدید فرصت‌های اقتصادی زیادی را فراهم می‌کند.

 در هر بلوک این کارخانه نوآور، شیشه‌نوشت هم جالب است. از طبقه اول تا دوم، روی شیشه‌های تفکیک‌کننده اتاق‌ها اعداد مختلف ضرب، تقسیم و منها شدند. می‌گویند هر هفته این اعداد تغییر می‌کند.

ما رقیب نیستیم

با استارتاپی آشنا شدیم که در بلوک یک است. یعنی به بلوغ رسیده است. این استارتاپ در زمره فین تک‌ها (فناوری مالی به معنای کاربرد نوآورانه فناوری در ارائه خدمات مالی) است. خدمات پرداخت نوین را این مجموعه از سال 95 با 4 نفر شروع کرده و اکنون با 8 نفر در فضای 25 متری فعالیت‌هایشان را دنبال می‌کنند. مدیر این مجموعه از نبود زبان مشترک با بانک‌ها می‌گوید. او ادامه می‌دهد: در گذشته مذاکرات با بانک‌ها به سرانجام نمی‌رسید چرا که بانک‌ها ما را رقیب خود می‌دانستند ولی اکنون تا حدودی مذاکرات رو به پیشرفت است.

مدیر این مجموعه استارتاپی عنوان می‌کند که هزینه‌ها برای ما افزایش پیدا کرده و حال تمام سعی ما این است که دخل و خرج‌مان را هماهنگ کنیم. او از اینکه کارخانه‌های فناوری در کشور ایجاد شده است، ابراز رضایت می‌کند و می‌گوید: این کارخانه با آنکه هنوز افتتاح رسمی نشده است اما در این مدت خیلی فعالانه عمل کرده است چرا که جامعه هدفی که به‌دنبال شغل است به این نتیجه رسیده که باید سراغ کسب و کارهای نوین بروند.
نگاه سنتی را کنار بگذارید

اواخر بازدید‌مان از بلوک یک بود، که با گروهی آشنا شدیم که در زمینه تحلیل ژنتیک کار می‌کرد. این استارتاپ یا کسب و کار نوین از اوایل سال 96 فعالیت خود را با 2 نفر آغاز کرده بود. آنها با استفاده از علم ژنتیک می‌توانند یک فرد را از همه نظر تحلیل کنند.

مدیر این مجموعه می‌گوید: وقتی ما برای مجوزها اقدام کردیم، هیچ مجموعه‌ای نمی‌دانست که ما چه روندی را باید دنبال کنیم، از این‌رو با همکاری وزارت بهداشت در حال قانونگذاری برای تحلیل ژنتیک هستیم.

این مجموعه که اکنون 35 نفر نیروی کار دارد خود را یکی از موفق‌های حوزه استارتاپی می‌داند و می‌گوید در تیم ما بازاریاب، متخصص علم ژنتیک و... وجود دارد. او اولین استارتاپی در کارخانه نوآوری بود که از سود صحبت کرد و اینکه خیلی از سرمایه‌گذاران به‌دنبال سرمایه‌گذاری در این حوزه هستند. او می‌گوید همه دارایی ما از همین کارخانه‌های نوآوری است. این کارخانه‌ها سکوی جهش هستند. مدیر این مجموعه می‌گوید اگر فعالیت استارتاپی خوب و جدید باشد، در کمتر از 6 الی 7 ماه می‌توان سرمایه‌گذار پیدا کرد. او درباره مشکلات استارتاپ‌ها هم عنوان کرد که این حوزه به فرهنگ‌سازی نیاز دارد، هنوز خیلی از سرمایه‌گذاران به‌صورت سنتی به تولید و اقتصاد نگاه می‌کنند و باور ندارند که از کسب و کارهای نوین می‌توانند به منافع مالی خوبی دست پیدا کنند. او می‌گوید: سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌گذار عامل حیات یک استارتاپ است.  

منبع:روزنامه ایران