پوتین بین ایران و عربستان میانجی می شود؟

 ساموئل رمانی در لوبلاگ نوشت: روزنامه الشرق الاوسط عربستان در تاریخ 3 اکتبر مصاحبه طولانی را با آقای سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه منتشر کرد. او در این مصاحبه بر حمایت کشورش از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب تاکید کرد. آقای لاوروف معتقد است که ریاض می تواند نقش مهمی در آینده سوریه ایفا کند. قرار است ولادمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه هفته بعد از عربستان بازدید کند. به همین خاطر مصاحبه وزیر خارجه روسیه گمانه زنی هایی را در مورد مذاکرات احتمالی پوتین با سران سعودی در مورد عضویت سوریه در اتحادیه عرب به دنبال داشته است.

در ادامه این مطلب آمده است: البته عربستان از برقراری روابط دیپلماتیک با بشار اسد، رئیس جمهور سوریه امتناع کرده است. اما مقامات سعودی از اوایل سال 2018 با لحن مثبت تری در مورد سوریه صحبت کرده اند. این موضوع باعث امیدواری مسکو شده است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در ماه مارس 2018 گفت که بشار اسد به کار خود به عنوان رهبر سوریه ادامه خواهد داد. عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان نیز در ماه آگوست 2018 به همتای روسی خود گفت که ریاض برای حل و فصل جنگ داخلی سوریه با مسکو همکاری خواهد کرد. علاوه براین، دو متحد منطقه ای عربستان یعنی امارات  و بحران روابط دیپلماتیک خود با دمشق را از سر گرفته اند.

با وجود تلاش های دیپلماتیک روسیه و همچنین محکومیت حمله ترکیه به خاک سوریه توسط مقامات سعودی، بعید به نظر می رسد که عربستان حداقل در کوتاه مدت نظر خود در عضویت سوریه در اتحادیه عرب را تغییر دهد. عربستان تاکید کرده است که جنگ داخلی سوریه تا زمان خروج شبه نظامیان مرتبط با ایران از جنوب سوریه حل و فصل نخواهد شد. به همین خاطر آن ها نگرانند که در صورت تغییر موضع خود در مورد اسد این پیام به همه مردم منطقه منتقل شود که استراتژی مقاومت حداکثری ایران موفقیت آمیز بوده است. علاوه براین، پادشاهی عربستان و دولت اسد به هیچ وجه به یکدیگر اعتماد ندارند. این موضوع می تواند عادی سازی روابط بین دو کشور را با مشکل روبرو کند. آقای آندری باکلانوف، سفیر سابق روسیه در عربستان در مصاحبه با خبرگزاری ما گفت که بشار اسد تلاش های ریاض برای سرنگونی دولت خود را به عنوان یک خیانت بزرگ تصور می کند.

اما عادی سازی روابط با اسد می تواند مزایای استراتژیک آشکاری برای عربستان به دنبال داشته باشد. از سر گیری روابط دیپلماتیک با دمشق به ریاض اجازه خواهد داد که در کنار امارات و مصر در فرایند بازسازی این کشور مشارکت داشته باشد. مصر معتقد است که پروژه های مهندسی و ساخت و ساز در سوریه می توانند برای عربستان وسوسه انگیز باشند. امارات نیز گام هایی را برای سرمایه گذاری در فرایند بازسازی سوریه برداشته است. یک نماینده دولت سوریه در ماه ژانویه با سرمایه گذاران اماراتی در دبی دیدار کرد. علاوه براین، گروه بزرگی از تاجران اماراتی در تاریخ 30 آگوست به دمشق سفر کردند. سرمایه گذاری مشترک عربستان-مصر-امارات در سوریه میتواند نفوذ ایران در فرایند بازسازی این کشور را کاهش دهد و در دراز مدت شاهد تضعیف ائتلاف اسد با تهران باشیم.

عربستان همچنین با حمایت از بازگشت اسد به اتحادیه عرب می تواند روابط خود با روسیه را تقویت کند. روسیه به عنوان یک متحد بین المللی میتواند ارزش بالایی برای ریاض داشته باشد. دو کشور نگرانی های مشترکی از جمله تثبیت قیمت نفت اپیک در بازارهای جهانی دارند. در سال های گذشته صندوق سرمایه گذاری مستقیم روسیه سطح همکاری های خود با شرکت های سعودی را افزایش داده است. بعد از آنکه امارات روابط خود با اسد را عادی سازی کرد، شاهد تقویت روابط ابوظبی با مسکو بودیم. ریاض نیز به همین طریق می تواند روابط خود با پوتین را بهبود دهد.

با وجود این، به احتمال زیاد سیاست ریاض در قبال دمشق وابسته به گفت و گوهای رهبران عربستان و ایران در ماه های آینده خواهد بود. عربستان پیش شرط های زیادی را برای از سرگیری گفت و گو با تهران مشخص کرده است که شامل توقف حمایت تهران از حوثی های یمن و پایان حملات موشکی علیه تاسیسات نفتی عربستان هستند. البته سعودی ها در ازای این درخواست ها نمی توانند امتیاز خاصی را به تهران اعطا کنند. در صورتی که تهران و ریاض مذاکرات دو جانبه را از سر بگیرند، شاید موافقت با بقای بشار اسد در سوریه با ارزش ترین امتیازی باشد که محمد بن سلمان می تواند به رهبران ایران پیشنهاد دهد.

البته در شرایط کنونی بی اعتمادی بالایی بین عربستان و ایران وجود دارد. بعید به نظر میرسد که سعودی ها به طور یکجانبه حاضر به اعطای امتیازی به تهران باشند. اخیرا شبه نظامیان حوثی در یمن پیشنهاد توقف حملات پهپادی علیه زیرساخت های عربستان را پذیرفته اند. این موضوع فرصت مناسبی در اختیار ریاض قرار داده است تا به مداخله نظامی خود در یمن پایان دهد. در صورتی که عربستان گام های محسوسی را برای کاهش تنش در جبهه یمن بردارد، شرایط مناسب برای مذاکره با ایران بر سر آینده سوریه فراهم خواهد شد.

اگرچه آتش بس در یمن و عادی سازی روابط با اسد می تواند مزایای استراتژیکی برای ریاض به دنبال داشته باشد، اما ایرانی ها نگاه خوشبینانه ای نسبت به چنین معامله ای ندارند. ایران احساس می کند که عربستان در موقعیت ضعیفی در سوریه و یمن قرار دارد. به همین خاطر شاید تغییر موضع عربستان در مورد مشروعیت بشار اسد اهمیت چندانی برای تهران نداشته باشد. تهران معتقد است که با توجه به پیروزی نیروهای اسد در جنگ داخلی سوریه، عربستان چاره ای جز عادی سازی روابط با اسد نخواهد داشت.

پوتین احتمالا در روزهای آینده سران سعودی را برای عادی سازی روابط با سوریه تشویق خواهد کرد. اما بعید است که در کوتاه مدت ریاض موضع خود در مورد بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را تغییر دهد. تا زمانی که تهران و ریاض به رویکرد صفر-مجموع خود در مورد اوضاع منطقه ادامه دهند، دو کشور حاضر به اعطای امتیاز مهمی به یکدیگر نخواهند بود.