پنج سناریو در مورد سرانجام حمله ترکیه به سوریه

ارتش ترکیه دیروز-چهارشنبه- با فرمان رجب طیب اردوغان حمله خود به شمال سوریه (شرق فرات) را آغاز کرد. این حمله تحت عنوان «چشمه صلح» سومین عملیات نظام تکیه در سال‌های بعد از 2016 است.

پیش‌تر ارتش ترکیه با همراهی نیروهای تحت حمایت خود در سوریه، در 24 دسامبر 2016 عملیات «سپر فرات» و در 20 ژانویه 2018 عملیات «شاخه زیتون» را در غرب فرات انجام داده بود. در عملیات جدید ارتش ترکیه با همراهی متحدان سوری خود تحت عنوان «ارتش آزاد» قصد دارد در نوار مرزی با طول 480 کیلومتر عملیات نظامی انجام دهد.

تمرکز اولیه و فوری ترکیه بر اشغال محدوده بین شهرهای کوبانی (راس‌العین) و گری سپی (تل‌ابیض) به طول حدود 100 کیلومتر است. با تمام این اوصاف اکنون این مساله قابل طرح می‌باشد که چه آینده‌ای برای جنگ ارتش ترکیه علیه کردها قابل ترسیم است؟ سرانجام احتمالی این جنگ  چه خواهد بود؟ در این زمینه می‌توان پنج سناریو را طرح و احتمال اجرایی شدن آن‌ها را امکان‌سنجی کرد.

سناریوی اول:

جنگ فراگیر و پیش‌روی ترکیه در تمامی مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه در استان‌های حلب، الحسکه و الرقه و دیرالزور را می‌توان «خوش‌بینانه‌ترین» سناریو از نگاه آنکارا ارزیابی کرد. بدین معنی که ارتش ترکیه تمامی مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه را اشغال می‌کند. با این وجود، اجرایی این سناریو چند مانع جدی دارد:

- مخالفت آمریکا، حکومت مرکزی سوریه، روسیه و غالب بازیگران مطرح منطقه‌ای و بین‌المللی

- امکان وقوع فجایع بزرگ انسانی در سرزمین‌های تحت کنترل کردهای سوریه

- طولانی شدن زمان جنگ و فرسایشی شدن روند تحولات برای ترکیه

- امکان احیا و تهدید مجدد داعش پس از آزادشدن 5 هزار جنگجوی در بند آن‌ها، توسط کردها

سناریوی دوم:

محدود بودن عملیات ترکیه به ایجاد منطقه امن با طول 480 کیلومتر و عمق 30 تا 40 کیلومتر را می‌توان دومین سناریوی قابل طرح دانست. این سناریو محتمل‌ترین سناریو بوده و توافق ترامپ و اردوغان نیز بر همین مبنا قابل خوانش است.  از جمله مهم‌ترین عوامل تقویت کننده و پیشران این سناریو عبارتند ار:

- تلاش ترکیه برای اتمام سریع عملیات

- عدم عقب‌نشینی کامل ارتش آمریکا از تمامی مناطق تحت کنترل کردهای سوریه

- آگاهی آنکارا از عواقب فراگیر شدن جنگ و فشار افکار عمومی جهانی؛ در نتیجه تلاش برای به نتیجه رساندن سریع مساله

- توان نظامی بالای ارتش ترکیه در کسب پیروزی و عدم توازن قوا میان دو طرف

با این وجود، این سناریو در مقام محتمل‌ترین حالت ممکن با یکی سری موانع نیز مواجه ایت که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از:

- مقاومت سرسختانه کردها و کند شدن پیشروی ارتش ترکیه و متحدان سوری‌اش

- وقوع بحران بزرگ آزادسازی اسرای داعشی و خانواده‌های آن‌ها  که جمعیتی بیش از  150 هزار نفر را شامل می‌شوند

- احتمال چرخش ناگهانی مواضع دونالد ترامپ و تصمیم او به اعمال تحریم‌های بزرگ علیه آنکارا

سناریوی سوم:

توافق کردها با حکومت بشار اسد و ورود ارتش سوریه به منازعه را می‌توان سومین سناریوی ممکن ارزیابی کرد. از جمله مهم‌ترین عوامل تقویت کننده این سناریو عبارتند از:

- واهمه کردها از رانده شدن از سرزمین‌های خود و تهدید موجودیت‌ آن‌ها در نتیجه حمله ترکیه

- نابرابر بودن جنگ و ناچار بودن کردها به پذیرش حکومت مرکزی

- اراده جدی دمشق برای حفظ تمامیت ارضی و حمایت از کردها در برابر تهدید نابودی شدن هویتی در شمال کشور.

- ناامید شدن کردها از وعده‌های آمریکا و دیگر کشورهای غربی

سناریوی چهارم:

ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه با دخالت شورای امنیت را می‌توان دیگر سناریوی قابل طرح ارزیابی کرد. این سناریو قبلا برای کردهای عراق در سال 1991 با ایجاد مدار 36 درجه در شمال عراق برای حفاظت از آن‌ها در برابر حملات صدام حسین اتفاق افتاد. مهم‌ترین پیش‌ران‌های این سناریو عبارتند از:

- موافقت و اراده فرانسه، انگلیس و آلمان با طرح حمله ترکیه به شورای امنیت

- فشار بی‌سابقه داخلی آمریکا علیه عدم حمایت ترامپ از کردها

- عدم وتو و مخالفت جدی اعضای دائم شورای امنیت

- واهمه جدی اروپا از بحران جدید آوارگان

سناریوی پنجم:

آغاز جنگ نامتقارن کردها و کشیده شدن جنگ به داخل مرزهای ترکیه، دیگر حالت ممکن است که می‌توان انتظار وقوع آن را داشت. هر چند در اولین روز درگیزی‌ها نیز شاهد حمله کردها به شهر نصیبین ترکیه نیز بودیم. این سناریو را می‌توان  در مقام انتحار سیاسی کردها در منطقه و سطح جهانی ارزیابی کرد و پیش‌ران‌های آن عبارتند از:

- احتمال انجام عملیات پ‌ک‌ک و بسیج کردها در شهرهای مختلف ترکیه

- تهدید بقای کردهای سوریه و انتحار سیاسی - نظامی آن‌ها

- شهرهای مرزی ترکیه با سوریه، همگی متشکل از کرد و ترک هستند و امکان شورش و وقوع درگیری میان این دو هویت در این شهرها و حتی دیگر استان‌های ترکیه نیز وجود دارد.