قانون درباره کُشتن حیوانات چه می‌گوید؟

حق احترام بر حیوانات، حق زندگی و تولید نسل آزادانه و حق مراقبت از حیوانات، از جمله حقوق آنها است به نحوی که هیچ حیوانی نباید در معرض برخورد نامناسب یا اعمال بی‌رحمانه قرار گیرد و اگر کشتن حیوانی لازم باشد، باید لحظه‌ای، بدون درد و بدون هیچ دلهره ای صورت گیرد.

 بقای نسل انسان و سلامتی او در گروی  بهره‌مندی از محیط زیست سالم و برخوردار از گونه های متنوع جانداران است. حیوانات از مهم‌ترین زیست بوم هایی هستند که حقوق آنها بیش از هر موجود دیگری توجه مدافعان زیست محیطی را به خود جلب کرده است. تدارک آب و خوراک مناسب، شرایط زیستی و روانی صحیح و لزوم دسترسی به بهداشت و درمان از جمله مهم‌ترین حقوق حیوانات به شمار می رود.

پژوهشی که به منظور حمایت از حیوانات در قوانین ایران و اسناد بین الملل انجام شده، تاکید دارد:« شبکه‌ حیات به نحوی سازمان یافته که زندگی هر موجود زنده در پیوندی ناگسستنی با حیات دیگر موجودات است و دخالت نابخردانه در این شبکه، بقایای نسل همه‌ موجودات و از جمله انسان را به چالش می‌کشاند.»

در این پژوهش که توسط رزاق خوشیاری حاجی بابا( کارشناس ارشد حقوق بین الملل) و علی مجدی انجام شده، آمده است:« در حقوق داخلی از یک سو قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حفاظت از محیط زیست را یک وظیفه همگانی می‌داند و از سوی دیگر نه تنها باب ششم قانون مدنی مصوب ۱۳۰۴، به شکار اختصاص یافته، بلکه مقررات حقوق کیفری نیز از گونه های جانوری را در مواد ۶۷۹ و۶۸۰  قانون مجازات اسلامی به طور خاص مورد توجه قرار داده است. آن سو تر در عرصه حقوق بین الملل از حدود نیم قرن قبل، اسناد بین المللی متعددی در زمینه حفاظت از محیط زیست و حمایت از حقوق حیوانات منعقد شده است.»

در این پژوهش محققان می گویند:« در حال حاضر ۴۱ گونه از گونه های مختلف زمین، همچون حشرات، گیاهان، مهره‌داران، قارچ ها و غیره را خطر انقراض و نابودی در ۳۰ سال آینده تهدید می‌کند. از سوی اتحادیه بین المللی برای حفاظت از محیط زیست، در سال ۲۰۰۷ فهرست بهت برانگیزی منتشر شده است؛ این فهرست ۴۱۴۱۵ گونه را ثبت کرده که از این تعداد ۱۶۳۰۶ گونه در معرض انقراض قرار دارند که شامل ۲۲ درصد از پستانداران، ۱۲ درصد از پرندگان، ۳۰ درصد از خزندگان، ۳۱ درصد از دوزیستان و ۳۹ درصد از ماهیان می‌شود. با این وصف اگرچه نادیده گرفتن خسارات ناشی از عملکرد طبیعی حیوانات به دور از واقعیت بوده و غیر ممکن است، با این وجود، وجود آنان برخلاف رفتار ظاهریشان برای چرخه حیات و تعادل زیست محیطی لازم و ضروری است و حمایت و حفاظت از آنان همانند موجودات بی آزار دیگر مهم و اساسی است.»

در جهان غرب برای نخستین بار پس از رنسانس همگام با صنعتی شدن جهان، در سال ۱۸۲۲ میلادی قانونی برای حمایت از حیوانات در پارلمان انگلستان به تصویب رسید که در سال ۱۹۱۱ تکمیل شد. این قانون مشتمل بر چند بند پیرامون بارکشی و ایجاد درگیری میان حیوانات، کشتن آنها با مواد سمی، بریدن دم اسب، شکار گوزن در شب، مبارزه با بیماری حیوانات و بیهوشی قبل از ذبح بود. بعد ها مشابه چنین قوانینی در کشور هایی همچون آلمان،‌ آمریکا، اسپانیا، بلژیک و دانمارک تدوین و تصویب شد.

اما در پژوهش انجام شده، سه مبحث در ارتباط با حمایت از حیوانات از جمله جرایم زیست محیطی، حقوق حیوانات درآموزه های دینی و قوانین ایران و اسناد بین الملل پرداخته شده که در ادامه اشاره‌ای اجمالی به آنها می‌کنیم:

جرایم زیست محیطی:« محیط زیست طبیعی به آن بخش از محیط زیست اطلاق می‌شود که از موهبت‌های خدادادی بوده و بشر در تشکیل آن ها نقشی ندارد و شامل جنگل ها، مراتع، کوه ها، دشت ها، رودخانه ها، دریاها و ...می‌شود. به موجب ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیر بهداشتی فضولات انسانی و مواد زاید، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه ها، زباله در خیابان ها و کشتار غیر مجاز دام، استفاده غیر مجاز فاضلاب خام یا پس آب تصفیه خانه های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع است و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.

از دیگر خصوصیات جرایم زیست محیطی آثار و پیامد های آن است، زیرا این جرایم دراری آثار نا مطلوب روحی وروانی در جامعه بوده و به عبارت دیگر، بدون اینکه هدفشان آسیب رساندن به فرد خاصی باشد، تمامی موجودات و از جمله انسان را تحت تاثیر منفی خود قرار می‌دهد، بنابر این،می‌توان آنها را در طبقه بندی جرایم علیه آسایش عمومی قرار داد.»

حمایت از حیوانات در آموزه های دینی: «حفظ و حمایت از حقوق حیوانات از قدیم الایام همواره مورد توجه بوده است. به صراحت آیات متعدد قرآن، حیوانات در برابر خداوند به خضوع برخواسته و بر آستان او سجده می‌کنند. در نظام حقوقی اسلام، از یک‌ سو بهره برداری و استفاده بهینه از حیوانات مورد شناسایی قرار گرفته و از سویی دیگر به رعایت حقوق حیوانات و دفاع از گونه های مختلف آنان سفارش شده است به نحوی که آزار و اذیت و کشتن حیوانات عملی مذموم و مرتکبین مستوجب عذاب الهی اند.»

حمایت از حیوانات در قوانین ایران:« حق احترام بر حیوانات، حق زندگی و تولید نسل آزادانه و حق مراقبت از حیوانات، از جمله حقوق آنها است به نحوی که هیچ حیوانی نباید در معرض برخورد نامناسب یا اعمال بی رحمانه قرار گیرد و اگر کشتن حیوانی لازم باشد، باید لحظه ای، بدون درد و بدون هیچ دلهره ای صورت گیرد. بر اساس ماده ۷ این قانون، هرفعل غیر ضروری و هرگونه تصمیم که منجر به مرگ حیوانات شود به مثابه جنایت علیه حیات آنها است.»

در نتایج این پژوهش آمده است:« بقایای نسل انسان در گروی بهره مندی از محیط زیست پاک و سالم و برخوردار از گونه های متنوع جانداران است. حیوانات مورد استفاده در امورات پژوهشی، باید از امکانات رفاه نسبی همه جانبه برخوردار باشند. آنها باید به درستی نگهداری و تغذیه شوند و از محیط امن و راحت و رژیم غذایی مناسب و آب، تمیز کردن قفس و تعویض بستر در فواصل زمانی در طول هفته بهره‌مند شوند.»

این پژوهش در صد وهفتاد و دومین فصلنامه حقوق پزشکی منتشر شده است.