مفهوم "سواد رسانه‌ای" نیازمند بازنگری جدی

 دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در دیدار با اعضای هیئت مدیره انجمن سواد رسانه‌ای ایران با تاکید بر این که مفهوم سواد رسانه‌ای، نیازمند بازنگری جدی است، گفت: مفهوم سواد رسانه­‌ای که توسط یونسکو توسعه یافت و ذیل آن سواد اطلاعاتی و مجازی مطرح شد، امروزه با چنان گستره‌­ای همراه شده است که فراتر از مفهوم صرف سواد رسانه‌ای است.

دکتر سعیدرضا عاملی در دیدار با اعضای هیات مدیره انجمن سواد رسانه‌ای ایران که در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد، ضمن تبریک و گرامیداشت میلاد امام هادی(ع) و عید غدیرخم گفت: مهمترین ظرفیت این انجمن حضور اعضای آن است که در این زمینه تلاش جدی و تخصص لازم را دارند.

وی با اشاره به مفهوم سواد رسانه‌ای اظهار کرد: امروزه مباحثی چون خدمات هوشمند، اینترنت اشیا و یا نانو-بایو دیوایس‌ها (Nano-Bio Devices) که در آن تمامی پدیده‌های هستی در مقیاس نانو متصل به دیوایس می‌شوند، امکان ارتباطات شبکه‌ای جدید را خلق می‌کنند.

مفهوم سواد رسانه‌ای، نیازمند بازنگری جدی است

دکتر عاملی گفت: در واقع سواد رسانه‌ای پوشش‌دهنده سواد مرتبط با فضای دوم زندگی که مجموعه‌ای از پدیده‌های مرتبط با حکمرانی، کسب و کار، خدمات پزشکی از راه دور و البته خدمات رسانه‌ای را شامل می‌شود، نیست و سواد رسانه‌ای به هیچ وجه مفهوم جامعی برای وضعیت جدید ارتباطی و اطلاعاتی نیست و شاید بهتر بود انجمن به سمت سواد مجازی و اطلاعاتی یا سواد مجازی و رسانه‌ای حرکت می کرد.

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران افزود: سواد رسانه‌ای مفهومی با سابقه حدوداً ۶۰ ساله است که هم­ اکنون نیازمند بازنگری جدی است.

وی ادامه داد: "سواد" یک مفهوم اجتماعی است که متناسب با شرایط اجتماعی تغییر پیدا می‌کند، چنانکه قبل از گوتنبرگ سواد به توانایی استفاده از حافظه و خطاطی و خوش‌نویسی اطلاق می‌شد و هر کسی را که می‌توانست خوش‌نویسی کند، باسواد می‌دانستند و بعد از انقلاب گوتنبرگ، سوای مفهوم خواندن و نوشتن، پیوند خوردن به نوشتارهای صنعتی را بوجود آورد.

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران تصریح کرد: امروزه با توسعه فضای مجازی و دو فضایی شدن زندگی بشری، سواد به مفهوم توانایی و کار و زندگی مؤثر و مفید در فضای دوم و فضای اول بصورت همزمان است.

وی افزود: امروز مفهوم سواد مجازی سه قلمرویی شده است و شامل سواد عمومی مجازی، سواد اختصاصی مجازی که مرتبط با زیست بوم و سواد مجازی فرهنگی زندگی است و البته سواد تخصصی که به موازات همه تخصص‌های علمی جدید سواد مجازی جدید بوجود آمده است.

دستور جلسات شورا در ۳۵ سال گذشته، بیشتر در قالب طرح بوده است

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی دوره ۳۵ ساله‌­ای را پشت سر گذاشته است که بیشتر دستور جلسات آن در قالب طرح بوده و در آن نقش آفرینی مستقیم ذی نفعان کم رنگ بوده است.

وی با اشاره به جلسه دیدار با مدیران و صاحبنظران رسانه‌ها عنوان کرد: در آن جلسه تشکیل کمیسیون معین رسانه‌­ای با مشارکت متولیان رسانه طرح شد که با توجه به ظرفیت غیردولتی و مردم نهاد بودن انجمن سواد رسانه‌ای می‌توان از ظرفیت این انجمن نیز در تشکیل آن کمیسیون استفاده کرد.

انجمن در تدوین اسناد مرتبط با سواد رسانه‌های اجتماعی به شورا کمک کند

دکتر عاملی خاطرنشان کرد: در زمینه تدوین اسناد سیاستی مرتبط با حوزه سواد رسانه‌­های اجتماعی نیز  انجمن می‌­تواند به شورای عالی انقلاب فرهنگی کمک کند.

وی افزود: در تدوین این اسناد بایستی ۵ لایه سواد شامل سواد اطلاعاتی، سواد دانشی، سواد معرفتی، سواد حقوقی و سواد تحلیلی مورد توجه قرار گیرند.

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به قابلیت­ها و چالش‌های فضای مجازی و ارتباط آن با عرصه زندگی اجتماعی، خاطرنشان کرد: همه مواردی که در فضای واقعی ماهیت جرم دارد، در فضای مجازی نیز دارای همان ماهیت جرم هستند؛ منتهی روش و چگونگی آن تغییر می‌کند.

ضرورت مقررات‌گذاری‌های جدید برای فضای رسانه‌های اجتماعی و ارتباطات شبکه‌ای

وی تصریح کرد: به عنوان مثال دزدی‌ای که در فضای مجازی از مسیر هک کردن و نفوذ در سیستم‌های رایانه‌ای اتفاق می‌افتد؛ دسترسی به حساب مالی یک فرد یا نهاد را فراهم می‌کند و در نتیجه مقررات‌گذاری‌های جدید برای فضای رسانه‌های اجتماعی و ارتباطات شبکه‌ای یک ضرورت جدی است.

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران ادامه داد: ما اکنون وارد جامعه شبکه‌ای شده‌ایم که اعضای آن در سطوح مختلف به صورت همزمان تأثیر و تأثر دارند؛ اما در این زمینه مقررات‌گذاری نشده است.

دکتر عاملی با اشاره به تفاهم‌نامه­‌ای که میان شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی امضا شده است، خاطر نشان کرد: در زمینه ایجاد رشته‌های جدید دانشگاهی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور نقش محوری دارند و شورای عالی فضای مجازی در این زمینه نقش همکار را ایفا می‌کند.

وی افزود: همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای تحول و ارتقای علوم انسانی ظرفیت همکاری در ارائه رشته­‌های جدید دانشگاهی را دارند.

وی افزود: انجمن سواد رسانه‌ای می­‌تواند در زمینه زندگی شبکه­‌ای همکاری کند و با توجه به مسائلی چون توسعه پایدار و سلامت اجتماعی می‌توان نگاه اسلامی را در تشکیل جامعه اسلامی تعمیم داد.

انجمن سواد رسانه‌ای می­‌تواند در رشته‌های تخصصی همکاری­‌های بسزایی را انجام دهد

دکتر عاملی ادامه داد: انجمن سواد رسانه‌­ای می‌تواند در زمینه رشته‌­های تخصصی نیز همکاری‌های بسزایی را انجام دهد، چنانکه در حوزه پزشکی در حدود ۲۴ تله (Tele) به وجود آمده و نیازمند بررسی تخصصی در زمینه ترویج سواد اطلاعاتی است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به مسئولیت محوری شورای عالی انقلاب فرهنگی در زمینه علم و فناوری و فرهنگ، خاطرنشان کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی ۳ سند مرجع، ۸۵ سند سیاستی و حدود ۲۲۶۹ مصوبه دارد که سه سند مرجع نقشه جامع علمی کشور، سند مهندسی فرهنگی کشور و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش هرکدام دارای برنامه اقدام­ های متعددی هستند.

وی افزود: سند مهندسی فرهنگی حدود ۳۰۴ برنامه اقدام دارد که با توجه به برگزاری اولین جلسات ستاد راهبری مهندسی فرهنگی کشور مباحث مربوط به رسانه را می‌­توان در برخی جلسات این ستاد پیگیری کرد.

شورای عالی انقلاب فرهنگی سرپرستی جریان سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی را عهده‌دار شود

همچنین، دراین جلسه اعضای هیات مدیره انجمن سواد رسانه‌ای ایران ضمن ارائه گزارش فعالیت­های گذشته این تشکل، به ارائه چشم‌انداز پیش رو پرداختند.

دکتر حسن بشیر، رییس هیات مدیره انجمن سواد رسانه‌ای ایران و استاد دانشگاه امام صادق (ع) خاطرنشان کرد: با توجه به اهمیت سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در کشور انتظار می‌رود شورای عالی انقلاب فرهنگی به نوعی سرپرستی تحقق این جریان در سطح کشور را عهده‌دار شود تا شاهد نیل به هدف مشترک یعنی بسط و توسعه نهضت سواد رسانه‌ای باشیم.

وی، برنامه‌ریزی برای گفتمان‌سازی، اجتماعی کردن موضوع سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، اسلامی‌سازی و بومی‌سازی سواد رسانه‌ای را مورد تاکید قرار داد و افزود: از این روزنه می‌توانیم بسیاری از مشکلات آموزشی در کشور را مرتفع کنیم.

دکتر بشیر تصریح کرد: جدی گرفته‌نشدن، مشکل امروز حوزه سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در کشور است و امید است با توجه به اهمیت استراتژیک موضوع رسانه و فضای مجازی، این موضوع مورد توجه قرار گیرد.

انجمن­ سواد رسانه‌ای ایران م‌تواند یاری‌گر شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد

دکتر سیدمرتضی موسویان، مدیرعامل انجمن سواد رسانه‌ای ایران  نیز اظهار کرد: انجمن سواد رسانه‌ای ایران با حکم وزیر کشور فعالیت خود را بیش از دو سال و نیم است که آغاز کرده و تا امروز ۱۶ دفتر نمایندگی در استان‌­های کشور را فعال کرده است و در افق پیش رو در تمام استان‌های کشور نمایندگی فعال خواهد داشت.

بر اساس اعلام شورای عالی انقلاب فرهنگی، وی افزود: انجمن­ سواد رسانه‌ای ایران می‌­تواند بازوی یاری‌گر مناسبی برای نهادهایی همچون شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد و به عنوان یک سازمان مردم نهاد، نیازمند حمایت دستگاه‌ها در زمینه پیشبرد اهداف مشترک است.