در نیمه اردیبهشت سال قبل، اما، ایالات متحده، علیرغم تمامی تعهدات و تضمین‌هایی که در متن و ملحقات برجام دارد، به‌طور یکجانبه از برجام خارج شد و نظام توافقات جمعی را بر هم زد. خروج امریکا، در واقع به معنای زیر پا گذاشتن تمام قاموس نظام بین‌الملل بود. برجام مستظهر به یک قطعنامه محکم شورای امنیت، (۲۲۳۱)، بود که توانست شش قطعنامه تحریمی را لغو کند که با عدول امریکا از آن نه تنها حیثیت نظام بین‌الملل لگد‌مال شد، بلکه سطح اعتماد به هر قول و وعده‌ای در این نظام، بشدت سقوط کرد.
روزنامه ایران در یادداشتی به قلم علیرضا اکبری،کارشناس مسائل راهبردی نوشت:نخستین هشدار ایران، برای حفظ برجام یا قبول خطر انهدام آن، در یک اقدام احتیاط آمیز و مهلت منطقی، صادر شد. شورای عالی امنیت ملی که عالی‌ترین مرجع اتخاذ تصمیم ملی است، رسماً اعلام کرد که؛ به استناد مفاد برجام، و در راستای احقاق حقوق کشور، از امروز به مدت دو ماه، بخشی از تعهدات هسته‌ای کشور را معلق می‌گذارد و در مقابل انتظار دارد پنج عضو باقیمانده برجام، مساعی جمیله خود را جهت عادی‌سازی وضعیت مبادلات بانکی و فروش نفت ایران، به عمل آورند. اگر در این مهلت دو ماهه، این توازن در اقدام محقق شود، راه امیدی برای تداوم برجام و حفظ صلح و امنیت منطقه و جهان باز خواهد شد.
اما اگر طرف‌های پیمان، حقوق و مطالبات ایران را تأمین نکنند، جمهوری اسلامی ایران حق خود می‌داند که بخش دیگری از محدودیت‌های هسته‌ای را معلق کرده، و منتظر اقدام بعدی طرف مقابل بماند. انتظار می‌رود که طرف‌های مقابل، دست به یک انتخاب خرد‌مندانه بزنند و برای تضمین امنیت و صلح، و نیز حفظ برجام، «که مهم‌ترین قاعده فراگیر شدنی در نظام هسته‌ای جهان» است، به تعهدات مضبوط خود اقدام کنند. اگر ایالات متحده در برقراری این توازن کارشکنی کند و یا گروه 2+3، از اجرای وظایف خود استنکاف ورزد، آنگاه، ایران گام دیگری در بسط ید هسته‌ای خود برداشته و شرایط به سمت نقطه صفر، نزدیکتر خواهد شد.
این روند می‌تواند تا آنجا ادامه پیدا کند که ایران حتی ماندن در NPT را هم مورد تجدیدنظر قرار دهد، و آنچه موجب وحشت امریکا شده بود، مجدداً در «آستانه» تحقق قرار دهد! تا این مرحله، جمهوری اسلامی بیشترین خویشتنداری را در مقابل عهدشکنی امریکا، و ترک فعل گروه ۵، داشته است. طرف‌های مقابل نیز بیشترین «سیاسی کاری» و تظاهر را برای توجیه بدعهدی خود داشته‌اند. ایران تا این مرحله همه نقش مثبت خود را بازی کرده و روی دیگر سکه را هنوز محفوظ داشته! از این پس، طرف‌های مقابلند که باید نگران هزینه‌های بیشتر باشند! این یک بلوف نیست، یک واقعیت است.
فروپاشی برجام به هر دلیلی بزرگ‌ترین ساختمان نظام هسته‌ای جهان را فرو خواهد پاشید! حتی تصور احتمال خروج ایران از برجام و سپس NPT برای ساختار امنیتی جهان، و ساختار امنیتی امریکا، وحشت‌آور است! این معنا را بیش از ترامپ و تیم او، عقلای ساختار سیاسی امنیتی امریکا بخوبی واقفند. اروپا و روسیه و چین نیز به رموز این مسأله وقوف کامل دارند از سوی دیگر اما «منافع فوری» و «منافع ضروری»، شاید بر گزینه «منافع بلند‌مدت» غلبه کند.
مانع حسن اقدام اروپا و روسیه و چین، نگرانی از دیگر منافع اقتصادی فوری و ضروری است که ممکن است در پرتو لجاجت ترامپ از دست برود. اما، در هر حال، هم گروه ۲+۳ و هم امریکا، باید دست به یک انتخاب بزنند؛ بازگشت به اجرای تعهدات خود، حفظ برجام، و پاسداشت صلح و امینت و تأمین منافع بلند جمعی یا عدول از تعهدات، فروپاشی برجام، تهدید صلح و امنیت، و حفظ منافع کوچکتر اما فوری؟
حقیقت این است که جمهوری اسلامی ایران بر مبنای اصول و ارزش‌های ملی و نظام بین‌المللی وارد مذاکراتی شد که محصول آن «برجام» بود! برنامه جامع اقدام مشترک با هر ویژگی که داشت، توانست فرصت بسیار بزرگی را برای تفاهم و تعامل مثبت در نظام بین‌الملل خلق کند.
هرچند ایران، به توافقی وارد شد که، منجر به تعطیلی موقت یا طولانی بخشی از حقوق و اختیارات ملی ما شد، اما، در مقابل، تعهداتی از مجموعه قدرت‌های جهانی گرفت که «نوعی توازن» در هزینه و دستاورد، برای طرفین ایجاد کرد.
در نیمه اردیبهشت سال قبل، اما، ایالات متحده، علیرغم تمامی تعهدات و تضمین‌هایی که در متن و ملحقات برجام دارد، به‌طور یکجانبه از برجام خارج شد و نظام توافقات جمعی را بر هم زد. خروج امریکا، در واقع به معنای زیر پا گذاشتن تمام قاموس نظام بین‌الملل بود. برجام مستظهر به یک قطعنامه محکم شورای امنیت، (۲۲۳۱)، بود که توانست شش قطعنامه تحریمی را لغو کند که با عدول امریکا از آن نه تنها حیثیت نظام بین‌الملل لگد‌مال شد، بلکه سطح اعتماد به هر قول و وعده‌ای در این نظام، بشدت سقوط کرد.
بازگشت نظام تحریم‌های یکجانبه امریکا، تحریم مجدد نفت ایران، انسداد مجاری مبادلات پولی، تحریم و جریمه بانک‌های بین‌المللی در همکاری با ایران، و فشار به طرف‌های تعامل ایران برای انصراف از هر نوع همکاری، و محاصره کامل کشور ما، اینها نتیجه عهدشکنی امریکا در برجام بود.
به استناد محتوای مذاکرات و مفاد برجام، ایران انتظار داشت که سایر طرف‌های برجام، به تمام تعهدات خود پایبند بمانند. ایران تا کنون بیشترین هزینه و بیشترین فشارها را تحمل کرده است. اینک اما وقت آن رسیده که سایر طرف‌های متعاهد نیز موضع خود را در برابر «شرارت کاخ سفید در نظام بین‌الملل» معین کنند. این یک انتخاب است، توازن در منافع، توازن در تعهدات، و توازن در اقدام! در غیر این صورت، جهان با انتخاب غلط امریکا و ۲+۳، به سمت «توازن وحشت» خواهد رفت.
امروز ایران فرصت این انتخاب را به قدرت‌های جهان داده است.
ارسال نظر
