گرمایش زمین و خطری که جزایر را تهدید می کند

 رییس گروه پژوهشی مدیریت محیط زیست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به یکی از تبعات گرمایش زمین گفت: بالا آمدن آب دریاها و اقیانوس ها تا چند دهه آینده جزایری را که شیب ملایم دارند، تهدید خواهد کرد و ممکن است برخی از جزایر ایران هم تا حدودی در معرض آن باشند.

همایون خوشروان روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: براساس اطلاعات منتشر شده از سازمان جهانی هواشناسی، مدل های پیش بینی نشان می دهد تا انتهای قرن 21 یعنی تا سال 2100 سالانه بین 1.5 تا 3 میلیمتر سطح آب اقیانوس ها افزایش می یابد.
وی افزود: بنابراین اگر سطح آب ها سالانه 3 میلیمتر در حال افزایش باشد، هر 10 سال حدود 30 میلیمتر افزایش تراز را که معادل 3 سانتیمتر است، خواهیم داشت و طی 50 سال حدود 15 سانتیمتر، یعنی در نیم قرن بین 15 تا 20 سانتیمتر سطح آب اقیانوس ها و دریاها افزایش خواهد یافت.
عضو هیات علمی گروه پژوهشی مدیریت محیط زیست وزارت علوم تحقیقات و فناوری ادامه داد: این عدد شاید از نظر ارتفاع اندک به نظر برسد اما برای جزایری که شیب بسیار ملایمی دارند مانند جزایر مالدیو در اقیانوس هند، جزایر کم شیب اقیانوس آرام یا جزایری که در مناطق امریکای جنوبی در اقیانوس اطلس قرار دارند و کشورهایی مانند دومینیکن، کاستاریکا ، کوبا و پاراگوئه را تشکیل می دهند خطرساز است زیرا این جزایر نسبت به افزایش سطح تراز آب بسیار حساس هستند.
وی اظهار داشت: یعنی اگر دریاها و اقیانوس ها تا 50 سال آینده حدود 20 سانتیمتر افزایش تراز آب داشته باشند سطح وسیعی از این مناطق به زیر آب خواهند رفت و دچار مشکل می شوند.

*** آثار باقیمانده از زیر آب رفتن جزایر خلیج فارس در 18 هزار سال قبل
خوشروان درباره وضعیت جزایر ایرانی در خلیج فارس و دریای عمان گفت: در ایران دو نوع جزیره وجود دارد، نخست جزایری که خاستگاه آنها از لحاظ زمین شناسی گنبدهای نمکی است مانند جزیره قشم، لارک و هرمز که ریشه آنها گنبد نمکی است که بالا آمده و جزایر را به وجود آورده است.
وی ادامه داد: جزایری هم هستند که ریشه و ساختار آنها مرجانی است مانند جزیره کیش و فارور که به آنها جزایر مرجانی می گوییم.
عضو کمیته ملی نجات خلیج گرگان گفت: نکته ای که وجود دارد این است که حدود 18هزار سال قبل یعنی زمانی که عصر یخبندان پایان می گیرد و فعالیت گرمایش زمین شرایطی مشابه شرایط فعلی ما پیدا می کند، سطح آب اقیانوس ها به شدت بالا می آید یعنی بیش از 80 متر آب اقیانوس ها افزایش می یابد و باعث می شود سطح وسیعی از جزایر خلیج فارس هم به زیر آب بروند.
وی افزود: امروزه در جزیره لارک، قشم و حتی کیش روی ترازهایی که در این جزایر وجود دارد آثار رسوبات دریایی که مملو از صدف های دو کفه ای و شکم پر است دیده می شود در حقیقت زمانی دریا روی آنها قرار داشته و وقتی عقب نشینی کرد این جزایر بالا آمدند.
خوشروان اظهار داشت: این نشان می دهد این اتفاق قبلا یعنی 18 هزار سال قبل برای جزایر خلیج فارس رخ داده است یعنی جزایر خلیج فارس کاملا به زیر آب دریای عمان رفتند و اقیانوس هند توانست تسلط آبی خودش را بر این جزایر حاکم کند.
وی افزود: اما اکنون به نظر می رسد این اتفاق دوباره در حال تکرار شدن است یعنی آب اقیانوس ها دوباره بالا می آید و جزایر ما را تحت تاثیر قرار می دهد؛ در واقع این بالا آمدگی امری طبیعی است.

*** بخشی از نواحی جزایر خلیج فارس احتمالا زیر آب می روند
خوشروان تاکید کرد: البته باید توجه داشته باشیم که بالا آمدن آب تمام نواحی جزایر ما را تحت تاثیر قرار نمی دهد بلکه ممکن است بخشی از آنها به زیر آب بروند؛ بخشی از جزایر ما از لحاظ توپوگرافی ارتفاع بالایی دارند و اصطلاحا به آنها جزایر صخره ای می گوییم که بخش جنوبی جزیره هرمز، لارک و قشم از این نوع هستند اما در بخش شمالی این جزایر مناطق جزر و مدی بسیار کم شیبی وجود دارد که آسیب پذیری بالایی نسبت به افزایش سطح تراز آب دریا خواهند داشت.
وی گفت: بر این اساس، منطقه ای که در بخش شمالی جزایر قشم، هنگام یا ناز وجود دارد بسیار آسیب پذیر هستند یعنی به محض اینکه آب دریا 20 سانتیمتر بالا بیاید بخش وسیعی از این جزایر به زیر آب خواهند رفت؛ در یک جمع بندی و نتیجه گیری کلی می توان گفت که میزان حساسیت و آسیب پذیری جزایر ما نسبت به افزایش سطح آب خلیج فارس و اقیانوس ها و دریاها در مناطق مختلف متفاوت است.

*** انتشار گازهای گلخانه ای علت اصلی بالا رفتن تراز آب دریاها و اقیانوس ها
وی درباره علت بالا آمدن سطح آب دریاها و اقیانوس ها گفت: علت اصلی بالا آمدن سطح آب دریاها و اقیانوس ها گرم شدن کره زمین و آب شدن یخچال ها است، در کنار آن چون آب اقیانوس ها هم در حال گرم شدن است که سبب می شود انبساط حجمی پیدا کنند و همین امر باعث افزایش سطح تراز می شود، یعنی دو اتفاق می افتد از یک سو آب شیرین بر اثر ذوب شدن یخچال ها وارد اقیانوس ها می شود و از سوی دیگر، انبساط حجمی آب اقیانوس ها بر اثر گرم شدن توده آب رخ می دهد .
خوشروان درباره راهکار کند شدن این روند توضیح داد: تنها راه کند کردن این فرآیند کنترل گازهای گلخانه ای و در نتیجه کندی روند گرم شدن زمین است تا سرعت افزایش سطح تراز اقیانوس ها کاهش یابد، با این سناریو می توان به نوعی سرعت افزایش سطح تراز آب اقیانوس ها را پایین آورد.
وی اظهار داشت: البته این اتفاقی است که معمولا هر 100 هزار سال روی کره زمین رخ می دهد یعنی اولین و آخرین باری نیست که میزان غلظت گازهای گلخانه ای در زمین زیاد شده و افزایش سطح تراز آب دریاها و اقیانس ها را به همراه داشته است.

*** تجربه نیاکان ما در حدود چهار هزار سال قبل
خوشروان گفت:اینها پدیده هایی است که هر 100 هزار سال و یا 200 هزار سال به صورت دوره ای اتفاق افتاده و زمین بارها این تغییرات را تجریه کرده است اما اتفاقی که در عصر حاضر افتاده این است که فعالیت های انسان به واسطه افزایش شدید حجم گازهای گلخانه ای باعث تسریع تغییرات شده است .
به باور عضو هیات علمی گروه پژوهشی مدیریت محیط زیست وزارت علوم تحقیقات و فناوری، اما با گذشت زمان این ماجرا دوباره معکوس می شود و دوباره عصر یخبندان جدید شروع خواهد شد، دوباره ذوب یخ ها متوقف می شود و بر می گردیم به حالت قبل اما زمان زیادی می خواهد.
وی ادامه داد: نیاکان ما حدود 4 هزار سال قبل این شرایط را تجربه کردند زمانی که آب و هوای زمین سرد شده بود یا حتی در حدود قرن 17 میلادی این شرایط برای مناطق شمالی ما ایجاد شده بود که منطقه کاملا با پوشش های یخی پوشیده شده بود، بنابراین تغییرات آب و هوایی به صورت چرخه ای روی کره زمین وجود دارد و این انسان است که در حال تحمیل تاثیر خود روی این تغییرات است کما اینکه ممکن است تا انتهای قرن 21 روند تغییرات تغییر کند و ما به سمتی برویم که دیگر شاهد سرد شدن هوا و تغییر شرایط آب و هوای جهانی باشیم.
خوشروان درباره یک گمانه زنی مبنی بر این که تا 50 سال آینده حدود 42 درصد جزایر جنوب کشور به زیر آب می روند، گفت: نمی توان گفت که 42 درصد جزایر جنوبی ایران تا 50 سال آینده به زیر آب می روند زیرا با توجه به اینکه جزایر جنوبی عمدتا صخره ای هستند و ارتفاع دارند نمی تواند چنین اتفاقی برایشان بیفتد و قضاوت عددی راجع به این جزایر مستلزم این است که نقشه های توپوگرافی رقومی اینها را داشته باشیم و مدل های درجه بندی آسیب پذیری آنها را شبیه سازی کنیم بعد بتوانیم قضاوت مهندسی کنیم که آن هم جزو شرح وظایف سازمان نقشه برداری کشور است و تا زمانی که این مرجع اعلام نکند هر فرد دیگری بخواهد عددی اعلام کند کاملا مردود است و از لحاظ علمی قابل استناد نیست.

*** دریای خزر شرایطی متفاوت از خلیج فارس دارد
وی درباره این که آیا گمانه زنی یاد شده برای جزایر دریای خزر هم مصداق خواهد داشت، گفت: داستان تراز آب در خزر با اقیانوس ها کاملا متفاوت است زیرا الان شاهد کاهش تراز آب در خزر هستیم در حالی که اقیانوس ها افزایش آب را تجربه می کنند.
خوشروان اظهارداشت: در خزر شبه جزیره میانکاله و جزایری را داریم که الان در دهانه کانال آشوراده و چپ اوغلی ظاهر شده و جزو جزایر جدید ما هستند، در بخش شمالی، شمال غربی و شمال شرقی دریای خزر نیز جزایر زیادی داریم که بزرگترین آنها جزایر چچن در روسیه و جزیره ژیلوی در روسیه هستند.