زباله‌های پلاستیکی؛ خطری که زمین را تهدید می‌کند

 چند دهه است که زنگ های خطر برای زمین به صدا درآمده است. روزی نیست که خبرها و گزارش هایی از سراسر جهان مخابره نشود و بیانگر نگرانی عمیق کارشناسان از تخریب محیط زیست و به خطر افتادن زندگی بر روی کره زمین نباشد.

روز زمین پاک، یکی از این زنگ های خطر است که در همه جای دنیا شنیده می شود. جان مک مونل ، موسس روز زمین علت نام گذاری 22 مارس به عنوان «روز زمین» را شکرگزاری و جشنی می داند برای اینکه بیندیشیم و تعهدهای خود را برای مراقبت و حفاظت از زمین، هر چه بهتر و بیشتر به اجرا درآوریم.

زباله های پلاستیکی یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده زمین به شمار می روند. امروزه علاوه بر خشکی ها، اقیانوس ها نیز مملو از زباله های پلاستیک هستند. همچنین شعار امسال روز جهانی زمین از سوی سازمان ملل «پایان آلودگی پلاستیک» اعلام شده است.
در ایران هم شعار «نه به کیسه‌های پلاستیکی» برای این روز جهانی برگزیده شده است. چرا که ما ایرانیان هم بی‌رویه از کیسه‌های پلاستیکی استفاده می‌کنیم و همین رفتار غلط، منجر شده سراسر ایران به تصرف کوه‌هایی از کیسه‌های پلاستیکی درآید. حاشیه جاده‌ها با بقایای زباله‌های پلاستیکی ما فرش شود و نفس گیاهان و جانوران این سرزمین، به دلیل این رفتار غلط ما تنگ شود. روز جهانی زمین پاک به ما یادآوری می‌کند باید با سرزمین خود و سایر زیستمندان این کره خاکی، مهربان‌تر باشیم.

مبارزه با بحران پلاستیک
رضا ابراهیم، دبیر انجمن همیاران طبیعت جهاد دانشگاهی با بیان اینکه درحال حاضر یکی از معضلات اصلی زیست محیطی کیسه‌ها و زباله‌های پلاستیکی هستند، گفته است: تجزیه این مواد در طبیعت حتی ممکن است که تا ۵۰۰ سال زمان‌ ببرد و طی این مدت این زباله‌ها علاوه بر زشت کردن چهره طبیعت سبب آلوده شدن خاک می‌شوند و اگر داخل رود ریخته شوند آب را آلوده می‌کنند.
وی افزوده است: در حال حاضر بیشترین زباله‌ای که به دریاها و اقیانوس‌ها می‌ریزد ظروف و مواد پلاستیکی هستند که در زندگی روزمره از آن‌ها استفاده می‌کنیم.
وی با تاکید بر اینکه با تغییر رفتار و الگو می‌توانیم میزان مصرف زباله‌های پلاستیکی را کاهش دهیم، گفته است: هم اکنون می‌توان به‌راحتی ظروف و کیسه‌های پلاستیکی را جایگزین کرد. برای مثال امروزه کیسه‌های پارچه‌ای به راحتی پیدا می‌شود و حتی از ظروف خانگی و پیک نیکی می‌توان به جای ظروف یکبار مصرف استفاده کرد تا هم طبیعت چهره زیباتری داشته باشد و هم آب و خاک آلوده نشوند.

دبیر انجمن همیاران طبیعت جهاد دانشگاهی اظهار کرده است: گردشگران طبیعت نه‌تنها باید از زباله ریختن در طبیعت خودداری کنند بلکه در صورت امکان سعی کنند زباله‌هایی که دور و اطرافشان ریخته شده را جمع و به محل‌های تعبیه شده برای جمع‌آوری زباله منتقل کنند.
هومان لیاقتی، عضو هیات علمی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این خصوص گفته است: تولید پلاستیک رابطه مستقیم با فرهنگ مصرف ما دارد. باید این مساله اصلاح و زمینه‌هایی ایجاد شود که از لحاظ اقتصادی استفاده از پلاستیک برای مردم به‌صرفه نباشد. در اروپا برای استفاده از کیسه‌های پلاستیکی، مالیات خاصی وضع شده است؛ بنابراین در درجه اول باید فرهنگسازی انجام دهیم و در مرحله بعد، اهرم‌های اقتصادی درست برای کمتر مصرف کردن پلاستیک به کار گرفته شود.
وی افزوده است: باید اعلام شود کسی که کیسه پلاستیکی استفاده می‌کند به یک طریق اقتصادی شامل مالیات، جریمه یا هرچیزی که نام آن را می‌گذاریم، هزینه تحمیلی مصرف این ماده به طبیعت را پرداخت کند. این مساله به تدریج باعث تغییر رفتار مردم می‌شود، زیرا مردم نمی‌دانند این پلاستیک باعث بسیاری از مشکلات روی کره زمین می‌شود، به خصوص در کشور ما مصرف بیش از حد پلاستیک مشکل های عدیده‌ای به‌وجود می‌آورد.
به گفته وی، ما در ایران با مصرف بیش از حد پلاستیک مرتب کوه‌های پلاستیک ایجاد می‌کنیم. تجزیه پلاستیک چند صد سال طول می‌کشد و باقی ماندن این مواد در طبیعت برای حیات کره زمین مشکل ایجاد می‌کند.

کمک به محیط زیست با فناوری روز دنیا
به گفته منصور فلاح‌راد، کارشناس پسماند، امروزه استفاده از پلاستیک‌ها در برخی موارد اجتناب‌ناپذیر است. ناگزیریم محصول‌های غذایی را بسته‌بندی کنیم و استفاده از کاغذ کرافت نیز در صنعت بسته‌بندی مواد غذایی با محدودیت همراه است. لاستیک خودروها نیز حاوی ترکیبات هیدروکربوری است که بشر امروزی ناگزیر به استفاده از آن است‌. بنابراین اگرچه گفته می‌شود نباید از کیسه پلاستیکی استفاده کرد اما بیشتر افراد گاهی ناگزیر به مصرف پلاستیک هستند و باید گفت در واقع تنها راه کاهش آسیب پلاستیک به زمین بازیافت آن است.

وی عنوان کرده است، ما باید بتوانیم از فناوری برای کاهش این آسیب نیز بهره بگیریم. برای نمونه روش پیرولیز می‌تواند تمام پسماندهای هیدروکربوری از جمله لجن پالایشگاهی، نایلون، نایلکس، پلاستیک و لاستیک ماشین را تبدیل به سوخت کند. در این روش از زباله پلاستیکی، سوختی برای خودرو تولید می‌شود. در کشورما در حوزه خودرو سالانه 13 میلیون حلقه لاستیک فرسوده تولید می‌شود. ازاین مقدار براساس آمار حدود 20 درصد تبدیل به گرانول و سیم و بخش‌های دیگر لاستیک سوزانده می‌شود. اما در کل 80 درصد از لاستیک‌های فرسوده در طبیعت رها می‌شود.
وی گفته است: در روش پیرولیز مواد هیدورکربور را در محیط بدون اکسیژن تحت دمای 250 تا 300 درجه سانتی‌گراد حرارت می‌دهند تا این مواد بخار شود. این بخار را فشرده می‌کنند و مایعی شبیه نفت خام به‌دست می‌آورند. این ترکیب از نفت خام بهتر است، زیرا ناخالصی ندارد. این مایع با استفاده از سیستم کوچک مقیاس پالایشگاهی شکسته می‌شود و از آن سوخت بنزین و گازوئیل به‌دست می‌آید.
به گفته وی، این روش چون در سیستم بسته انجام می‌شود، آلایندگی ندارد. سوخت نهایی تولید شده استاندارد یورو چهار داشته و قابلیت ارتقاء به یورو پنج را نیز دارد. ‌درواقع به این شکل می‌توان محصولی مناسب برای صادرات داشت‌.

وی اظهار کرده است: ز هر ده تن لاستیک، 3/8 تن گازوئیل، 1/5 تن سیم و تقریبا 3/5 تن کربن سیاه حاصل می‌شود که وارد صنایع لاستیک‌سازی، قیر و آسفالت خواهد شد. استفاده از این شیوه صرفه اقتصادی دارد. ورودی مواد در شیوه پیرولیز می‌تواند حتی زباله شهری هم باشد. حدود 47 درصد زباله‌های دریافتی در سایت جنوب تهران دوباره دفن می‌شود. این درحالی است که‌ روزانه 48 هزار تن زباله عادی شهری و روستایی در کشور تولید می‌شود که کمتر از 20درصد آن بازیافت می‌شود. ‌
وی عنوان کرده است: علاوه بر زباله‌های عادی و شهری روزانه در کشورمان 400 تن زباله بیمارستانی، 80 تن ویژه بیمارستانی، بیش از 90 هزار تن صنعتی و 380 تن پسماند لجن اسیدی و خاک رنگ بر در کشور تولید می‌شود.‌ بنابراین با بازیافت زباله و استفاده از فناوری می‌توان به محیط زیست واقتصاد کشور کمک زیادی کرد.

آینده روشنی زمین
هرچند امروزه اقیانوس ها و خشکی ها مملو از زباله های پلاستیک هستند و آمریکا از توافقنامه آب و هوایی پاریس خارج شده و دیواره بزرگ مرجانی (اقیانوس آرام) درحال نابودی است اما با این وجود همه این چالش ها، می توان با برخی اقدام های مثبت مانند کاشت 1 میلیارد درخت تا سال 2018 در پاکستان، جریمه 5 پنس برای استفاده از کیسه های پلاستیکی در انگلیس، افزایش تعداد درختان آمریکا نسبت به یک دهه قبل، پیشگیری از قطع درختان، ترمیم سوراخ سایه ازن، سرمایه گذاری نکردن بانک جهانی در حوزه اکتشافات نفت و گاز و ... به آینده زمین امیدوار بود.