به عقیده او، «یکی از دلایل اپیدمی چاقی در ایران مصرف کالری زیاد است، فائو در سال ١٩٧٠ سرانه مصرف کالری ایرانیان را دو هزار اعلام کرد اما در سال گذشته این عدد به سه هزار و ١٠کالری رسیده است، یعنی میزان مصرف سرانه، هزار کالری افزایش یافته است.»
«اگر این روزها به کودکان پیشنهاد آبگوشت یا آش‌رشته بدهید، روی برمی‌گردانند و ترجیح می‌دهند فست‌فود و لازانیا بخورند آن هم به همراه نوشابه نه آبمیوه یا دوغ!» احتمالا شما هم با این جملات موافقید. این اتفاق درحالی در جامعه ایران رخ داده که به گفته دبیر انجمن رادیوتراپی آنکولوژی ایران، سرطان تا 15سال آینده به اولین عامل مرگ در ایران تبدیل می‌شود.چاقی، مصرف دخانیات و الکل و استفاده از فست‌فودها و در مقابل اینها، عدم تحرک و مصرف کم میوه و سبزی همگی باعث شده تا آمار و ارقام مربوط به تعداد مبتلایان به سرطان در ایران بالا باشد و هر از گاهی مسئولان زنگ خطر را برای چندمین بار به صدا در آورند.
از سوی دیگر، بارها اعلام شده بین چاقی و سرطان‌هایی مثل روده‌بزرگ، لوزالمعده، تیروئید، پستان، کلیه، مری و برخی دیگر از سرطان‌ها ارتباط وجود دارد. این درحالی است که سازمان بهداشت جهانی و سازمان ملل در گزارش‌های خود اعلام کرده‌اند که بیماری چاقی به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان است. با این توضیح که سرطان‌های ناشی از چاقی در این کشورها افزایش یافته است. البته چاقی به خودی خود باعث سرطان نمی‌شود اما می‌توان گفت که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
در این میان، مواد نگهدارنده‌ای مانند نیترات و نیتریت که بیشتر در فرآورده‌هایی همچون سوسیس و کالباس استفاده می‌شود تا خطر ابتلا به باکتری را کاهش داده و اندکی هم به طعم مطبوع محصول کمک کند اما معمولا در دمای سرخ کردن، نیترات به نیتریت تبدیل می‌شود و نیتریت هم با آمین‌های ثانویه ترکیب شده و تولید نیتروزآمین می‌کند که ماده‌ای بسیار سرطان‌زاست.
آنطور که متخصصان حوزه سلامت می‌گویند اصلی‌ترین علت ابتلا به سرطان ریه، مصرف دخانیات بوده و ۸۵درصد از موارد ابتلا به این نوع سرطان را شامل می‌شود. البته مصرف دخانیات عامل ابتلا به انواع دیگری سرطان مثل دهان، مری، لوزالمعده، خون، کلیه، مثانه و برخی دیگر از سرطان‌هاست. میزان مصرف الکل هم می‌تواند فرد را به سرطان نزدیک‌تر کند. در واقع مصرف نوشیدنی‌هایی که حاوی الکل و اتانول هستند برای انسان‌ها سرطان‌زاست.
مصرف بیش از حد گوشت قرمز
اما این همه ماجرا درباره اهمیت مصرف خوراکیها نیست چراکه مصرف بیش از حد گوشت قرمز و فرآورده‌های آن هم احتمال ابتلا به انواع سرطان از جمله سرطان‌های روده بزرگ، لوزالمعده، کلیه، پستان و پروستات را افزایش می‌دهد.
این توضیحات درباره عوامل افزایش احتمال ابتلا به سرطان درحالی است که در حداقل یک دهه گذشته سبک زندگی ایرانی‌ها تغییر کرده و از همین‌رو است که با روی کار آمدن مسئولان وزارت بهداشت فعلی، بارها درباره مصرف زیاد مواد قندی، نمک و روغن از سوی خانواده‌ها هشدار داده شده و البته اقدام‌هایی هم با هدف کاهش مصرف این مواد صورت گرفته است. به‌عنوان مثال دو سال پیش بیلبوردهای مختلفی در اتوبان‌های مختلف شهر نصب شد تا تلنگری باشد برای افراد در زمینه مصرف این سه ماده پرخطر.
فست‌فود بخشی از تنوع غذایی ما است
«منیژه» 39ساله است و مادر یک فرزند. او درباره مصرف میوه و سبزی در خانواده‌اش به «ابتکار» می‌گوید:«در خانه ما تقریبا همیشه میوه و سبزی هست، مخصوصا میوه، اما علی‌رغم همه توصیه‌ها و تلاش‌ها برای رژیم غذایی صحیح، فست‌فود بخشی از تنوع غذایی خانواده من است.»
«فروغ» هم شهروند دیگری است که بر مصرف میوه و سبزی در سبد غذایی‌اش تاکید دارد. او که 32سال دارد به «ابتکار» می‌گوید: «۶وعده در هفته سبزیجات و میوه مصرف می‌کنم. برخلاف خیلی از افراد که فست‌فود جزو انتخاب‌های مدام زندگی‌شان است من شاید ماهی یک بار از فست‌فودها استفاده کنم. از سوی دیگر، کاملا در مورد میزان مصرف قند مصنوعی و روغن دقت می‌کنم چراکه آگاه به پیامدهای استفاده زیاد آن هستم.»
در کاهش مصرف شیرینی موفق نیستم
اما برخلاف «فروغ»، «لیدا» با 26سال سن، چندان در مصرف نکردن خوراکی‌های مضر موفق نیست چراکه به «ابتکار» می‌گوید: «استفاده از فست‌فود هفته‌ای یک بار جزو برنامه غذایی من و همسرم است. در مورد مصرف روغن و شیرینی تمام سعی خود را می‌کنم تا کم استفاده کنم اما موفق نمی‌شوم به‌ویژه در مورد شیرینی. سرو غذای کم‌نمک را هم دوست ندارم اما مصرف میوه‌ها و سبزیجات تقریبا در وعده‌های هر روز یا یک روز در میان خانواده من وجود دارد.»
شهروند دیگری که از اظهاراتش مشخص است تعریف مشخصی از سبک زندگی‌اش دارد، «ناهید» 41ساله است چراکه به «ابتکار» می‌گوید: «من عاشق سبزیجات تازه هستم و حتی از چرخیدن در سبزی‌فروشی‌ها و خرید انواع سبزیجات لذت می‌برم. با وجود انواع رسانه‌ها و اینکه چند سال به صورت مداوم یوگا کار می‌کنم نسبت به مضرات مواد قندی و خوراکی‌های بسته‌بندی کاملا آگاهم. سعی‌ام بر این بوده در طول ۶سال زندگی مشترک با همسرم، مصرف سبزیجات و مواد غذایی تازه را افزایش بدهم و کمتر از مواد بسته‌بندی و فست‌فودها استفاده کنم.»
افزایش مصرف کالری ایرانی‌ها
صحبت‌های مردم درباره سبد غذایی خانواده‌شان درحالی است که آمارها درباره اهمیت ایرانی‌ها به وضعیت سلامت‌شان چندان خوشایند نیست. به‌عنوان مثال رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقاتی وزارت بهداشت در این‌باره می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین علل سرطان، چاقی و کم تحرکی است این درحالی است که حدود ٧٠درصد ایرانیان اضافه وزن دارند و ٢۵درصد آنها چاق هستند. در واقع، شاخص توده بدنی ایرانیان ٣٠ است که عدد بالایی است، این در زنان ایرانی بالاتر است.»
به عقیده او، «یکی از دلایل اپیدمی چاقی در ایران مصرف کالری زیاد است، فائو در سال ١٩٧٠ سرانه مصرف کالری ایرانیان را دو هزار اعلام کرد اما در سال گذشته این عدد به سه هزار و ١٠کالری رسیده است، یعنی میزان مصرف سرانه، هزار کالری افزایش یافته است.»
اما مشکلات در این زمینه به همین جا ختم نمی‌شود چراکه بررسی‌ها نشان داده ٩٠درصد ایرانیان تحرک بدنی کافی ندارند و علت ٣٠درصد سرطان‌ها نیز چاقی است، علت بروز سرطان سینه و رحم در زنان، مری در مردان و روده بزرگ به طور مشترک چاقی است. از سوی دیگر، سرطان روده‌بزرگ و سینه به‌خوبی قابل پیشگیری است و در صورت داشتن برنامه مناسب قابل درمان هستند و بر این اساس برنامه ملی برای پیشگیری از سرطان در کشور در حال تهیه است.
در این میان، نکته‌ای که نباید از آن غافل شد این است که بسیاری از افراد چاق از عوارض آن آگاه نیستند بر این اساس اطلاع‌رسانی نقش مهمی در پیشگیری از سرطان‌ها دارد. موضوعی که ملک‌زاده هم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «با این وضعیت، مسئله دیگر افزایش مصرف سیگار و قلیان در میان ایرانی‌هاست، قلیان در بسیاری از مناطق به‌ویژه جنوب کشور و در بین زنان بسیار زیاد است که این گرایش موجب بروز سرطان ریه می‌شود.
هزینه سالانه 2هزارمیلیارد تومان برای درمان
این مقام مسئول در توضیحات بیشتر آمارهایی ارائه می‌دهد که قابل تامل است. به گفته ملک‌زاده، «در مجموع 30درصد از علل سرطان دخانیات و مواد مخدر، 30درصد وزن بالا و 30درصد نوع غذاهایی است که مصرف می‌کنیم. عدم مصرف سبزیحات و میوه‌ها هم در بروز آن موثر است. در تحقیقاتی که صورت گرفت مشخص شد 50درصد ایرانیان سبزیجات و میوه‌ها را به اندازه مصرف نمی‌کنند، البته در مصرف این مواد بهتر است حجم زیادی در یک وعده مصرف نشود بلکه در دفعات اما با حجم کم خورده شود.»
اما معضلات ناشی از افزایش مصرف خوراکی‌های مضر و کم‌تحرکی ایرانی‌ها فقط دامان خود فرد را نمی‌گیرد چراکه نگاهی به آمار اعلام شده از سوی معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت حاکی از آن است که سرطان 20درصد بودجه سلامت را می‌بلعد. به عبارت دیگر، سالانه حدود 2هزارمیلیارد تومان فقط صرف هزینه‌های درمان و شیمی‌درمانی بیماران سرطانی می‌شود.» در واقع، هزینه‌های سنگینی به‌خاطر تغییر سبک زندگی مردم به کشور تحمیل می‌شود که به نظر می‌رسد تا حدود زیادی می‌توان از بار مالی آن با فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی کاست.
شاید هم آنطور که محمد ایازی، معاون امور اجتماعی وزیر بهداشت اعلام کرده برای پیشگیری از بیماری‌ها و مرگ ناشی از آنها، راهی جز اجتماعی کردن حوزه سلامت نیست و نخستین اقدام افزایش سواد سلامت جامعه است، این درحالی است که هم‌اکنون 620مرکز فعال وجود دارد که فقط 72مرکز در ارتباط با موضوع سرطان فعالیت می‌کنند.
ارسال نظر
