خواننده‌ای که چک مدت‌دار را به اقتصاد تحمیل کرد

 شیوه‌ای که یک خواننده خارج نشین در دهه چهل استفاده از چک داشت، به تدریج این ابزار مالی را از جایگاه اصلی خود خارج کرد.

یکی از عجیب‌ترین اتفاقاتی که در تاریخ اقتصاد ایران رخ داده ماجرای قانونی است که فائقه آتشین مشهور به گوگوش به اقتصاد ایران تحمیل کرد.

ماجرا به شیوه‌ای بر می‌گردد که این خواننده خارج نشین در اواخر دهه چهل برای پرداخت هزینه‌های خرید خود استفاده کرده است، برخی صدور اولین چک مدت دار یا استفاده از چک برای پرداخت آتی را به این خواننده زن نسبت می‌دهند.

آلبرت بغزیان، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه تهران در این خصوص گفت: در وزارت امور اقتصادی و دارایی ، استفاده از چک مدت دار سال‌ها به قانون گوگوش معروف بود.در حقیقت چک تا پایان دهه چهل،در جایگاه واقعی خود مورد استفاده قرار می گرفت اما در سال ۱۳۴۷ یا ۱۳۴۸ بود که فائقه آتشین با چک، خرید می‌کند و به فروشنده می‌گوید فعلا پولی در حسابم ندارم و چند روز دیگر به بانک مراجعه کنید.

او ادامه داد: گویا در موعد مقرر نیز پول در حساب وی نبوده یا اینکه خریدار زودتر از موعد به بانک مراجعه می کند و هنوز پولی در حساب وی وجود نداشته است.کارمندان بانک با اطلاع از اینکه وی پولدار است، برای برگشت زدن چک دچار تردید می شوند و از دارنده آن می خواهند که بعدا مراجعه کند .

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سئوال که آیا این موضوع در آن سال‌ها خبری شد که دیگران نیز این رویه را در پیش گرفتند، گفت: آن سال‌ها هم تعداد بانک‌های ایران کم بود و هم تعداد کارمندان بانک.درعین حال افراد بسیار کمی واجد شرایط دریافت دسته چک بودند و افراد کمی می‌توانستند از بانک‌ها چک بگیرند. همین امر سبب شد کم کم خبر این اتفاق بین این تعداد کم بپیچد و در نتیجه برخی دیگر نیز استفاده از این روش را مقبول تشخیص دادند.در گذشته نیز در وزارت امور اقتصادی و دارایی از موضوع تحت عنوان "قانون گوگوش” یاد می‌کردند.

سال‌ها بعد چک کم کم به بحرانی برای اقتصاد ایران تبدیل شد . طبق آخرین آماری که از سوی مدیرعامل ستاد دیه کشور در سال گذشته اعلام شده است بیش از ۶۵۷۹ نفر به خاطر کشیدن چک بلامحل تحمل حبس می‌کنند.

پای چک برگشتی در چهار دهه اخیر به سینمای و تلویزیون ایران نیز باز شده و موضوع چک برگشتی یا شرخری محور قصه‌های فراوانی را از آن خود کرده این در حالی است که در فیلم‌های پیش از انقلاب هنوز پای چک به زندگی قهرمانان داستان باز نشده و سفته همچنان محور سوء استفاده شخصیت‌های منفی فیلم ها از دیگران بود .

درحال حاضر در عرف معاملات ؛ از چک در قالب وعده‌دار، مشروط، تضمینی و یا بدون تاریخ و سفید امضا استفاده می‌شود. برخی کارشناسان معتقدند ارزان بودن اوراق چک در قیاس با سفته وبرات سبب سوء استفاده از این سند شده است.اولین پیش بینی در خصوص چک در قانون تجارت ایران مصوب سال ۱۳۱۱ لحاظ شد. از آنجا که قانون تجارت تکافوی مقتضیات چک در آن زمان را نمی داد، در سال ۱۳۱۲ ماده ای به قانون تجارت اضافه شد که براساس آن صدور چک بلامحل، مشمول جرم کلاهبرداری قرار گرفت.اولین قانون چک در ایران در اولین سال‌های دهه سی مشتمل بر ۱۲ ماده و ۵ تبصره را به تصویب رسیده است.