ترکیه از کاریزمای اردوغان عبور می‌کند؟

روزنامه آرمان در یادداشتی به قلم صادق ملكي نوشت:
 
 اردوغان مرد بزرگي است، اما تركيه بزرگ‌تر از وي است. اردوغان دير يا زود رفتني است، اما تركيه ماندني است. در كشورهاي بزرگ و قدرتمند، رشد و توسعه حاصل مديريت سيستمي است. شايد عبور از اردوغان در اين مسير ضرورتي اجتناب‌ناپذير براي قرار گرفتن تركيه در مسير توسعه‌يافتگي باشد. در حالي كه ديگر آمريكا يا آلمان نيازي به جرج واشنگتن و بيسمارك ندارند، درد بزرگ خاورميانه تكيه به مسئولان است. نهادينه شدن سيستم نظام‌مند در غرب، سبب كاهش نقش مسئولان و دولت‌هاي گذرا در سياست‌هاي راهبردي و فراز و نشيب‌های آن شده است. استقرار ساختار و نظام تعريف شده، زمينه‌ساز عبور از كاريزما و تضميني براي كارآمدي اداره جوامع غربي و توسعه پايدار گرديده است. اما در خاورميانه وضعیت به گونه‌ای است كه شيوه دولتداري مسئولان، در روند برنامه‌های اجرایی دولت بسیار موثر است. با وجود گذشت بيش از يك دهه از سقوط رژيم بعثي در عراق، اين كشور همچنان درگير تبعات پس از سقوط صدام است. ابهام پس از اسد امروز به تنهايي يكي از مهم‌ترين گره‌هاي پيچيده بحران سوريه شده است. در اين ميان، تركيه يك استثنای نسبي در قياس با ديگر كشورهاي خاورميانه است. اين كشور بيش از ساير كشورها توسعه سياسي و نظام حزبي را تجربه كرده و شاخص‌هاي آن به استانداردهاي بين‌المللي نزديك است. اما اين كشور نيز هنوز با نقطه ايده‌آل فاصله دارد. تجربه يك قرن جمهوريت و دموكراسي نوپا در تركيه مي‌تواند نقطه اميدي باشد تا اين كشور بتواند در آينده با عبور از چهره‌های كاريزمايي و جايگزين نمودن كامل سيستم نظام‌مند، تجربه‌اي موفق از الگوي دموكراسي در خاورميانه شود. نگاهي به تركيه نشان مي‌دهد كاريزمايي به‌نام اردوغان همچنان عامل تعيين‌كننده در معادلات سياسي آن بوده و بستر سياسي و اجتماعي اين كشور همچنان به اين كاريزما نياز داشته يا اسير آن است. البته اين سخن به معناي نفي ارزش‌هاي ناشي از حاكم شدن نسبي هنجارهاي دموكراسي در تركيه و تاثيرات پيراموني آن نبوده و نيست. ظرفيت ناشي از تمرين دموكراسي، قابليتي را در تركيه ايجاد كرده است كه آنكارا با پذيرش مخالف و حل معضلات از طريق گفت‌وگو، توانسته تا مذاكره با پ‌.ك.ك پيش برود. اقدامي كه به نظر مي‌رسد در كشورهاي پيراموني همچنان درك درستي نسبت به آن حاصل نشده است. اردوغان رهبري بود كه توانست با تابوشكني با حزب كارگران كردستان كه چهار دهه مبارزه مسلحانه عليه آنكارا در پرونده خود دارد مذاكره كرده و فصلي جديد در تاريخ معاصر تركيه بگشايد.

 اين روند هرچند امروز دچار وقفه شده اما با عبور از فضاي انتخابات مجددا پيگيري خواهد شد. از منظر آنكارا، آشتي با كردها اقدام راهبردي بوده و فارغ از اهداف داخلي، اهداف منطقه‌اي براي تركيه داشته و در صورت موفقيت تبعات وسيع خواهد داشت. در حال حاضر ملاحظات گذراي انتخابات در تركيه، ظهور كانتون‌هاي كردي و احتمال تجزيه سوريه، تاثيرات اين تحول بر امنيت ملي و اهداف ترك‌ها، موقعيت و هدف‌هاي حزب كارگران كردستان در سوريه و ارتباطات تنگاتنگ آن با تحولات داخلي تركيه، از مهم‌ترين عوامل ايجاد نگراني و وقفه در رويكرد كردي آنكارا است. قواعد دموكراسي جهان‌شمول است و نمي‌توان از آن ترجمه بومي داشت. توجه داشته باشيم اگرانتخابات پيش رو در تركيه به سقوط آراي حزب عدالت و توسعه منجر شود، اين تحول، شكست اردوغان تلقي شده و به كاهش نقش كاريزماي او منجر خواهد شد. اين رويدادي است كه مي‌تواند در ادامه خود، بسترساز استقرار سيستم نظام‌مندي چون غرب در تركيه شده و براي اين كشور و منطقه نتيجه‌اي خوشايند و پردامنه داشته باشد.