کنگره، سخت‌ترین پیچ مذاکرات هسته‌ای
همه درد و گرفتاری و ناراحتی سر همین قطعنامه‌های کنگره است. کنگره تا ژانویه گذشته در اختیار دموکرات‌ها بود. قدرت آمریکا سه ضلع دارد؛ کاخ سفید، کنگره و مجلس سنا. الان کنگره از اختیار دموکرات‌ها خارج شده و دست جمهوری‌خواهان افتاده است.
شاید زمانی که این مطلب را می‌خوانید توافق هسته‌ای صورت گرفته و مناقشه 12ساله با مذاکرات 22ماهه محمدجواد ظریف و اعضای 1+5 به پایان رسیده باشد اما هنوز همه چیز تمام نشده است. بین امضای توافق و اجرای آن فاصله‌ای وجود دارد تا شرایط اجرای توافق به وجود آید. تحریم‌های صورت‌گرفته علیه ایران از چهار مرجع (رئیس‌جمهور آمریکا، کنگره آمریکا، شورای امنیت سازمان ملل و اتحادیه اروپا) صادر شده و رفع اثر هر کدام از آنها سازوکار مخصوص خود را طلب می‌کند. نعمت احمدی، حقوقدان در این خصوص با «آرمان» به گفت‌وگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید:چهار مرجع صادرکننده قطعنامه علیه ایران وجود دارد. برای برداشتن تحریم‌ها دست و پنجه نرم کردن با کدامیک از مراجع آسان‌تر است؟
اتحادیه اروپا ساده است. اتحادیه اروپا، وزارت امورخارجه کشورهای اروپایی نیست بلکه اتحادیه اروپاست که اکنون خانم موگرینی سخنگو و مسئول آن است. چهارکشور اصلی اتحادیه به‌علاوه مسئول آن خانم موگرینی در مذاکرات حضور دارند و امضای آنها به مثابه امضای همه است. لذا برداشته شدن قطعنامه‌هایی که مربوط به اتحادیه اروپاست به سادگی امکان‌پذیر است. یعنی ممکن است هر لحظه که توافق صورت بگیرد این قطعنامه‌ها بلااثر شود. اتحادیه اروپا مشتاق است که این اتفاق بیفتد. درمورد اتحادیه اروپا راهکار حقوقی هم وجود ندارد.
رفع تحریم‌های رئیس‌جمهور آمریکا به چه صورت است؟
از سال 58 که جیمی کارتر، رئیس‌جمهور آمریکا بود تاکنون علیه ایران قطعنامه صادر شده است. مثلا سال 58 کارتر رئیس‌جمهور آمریکا قطعنامه‌ای برای محدودیت و ممنوعیت صادرات مواد غذایی به ایران صادر کرد که تاکنون باقی است. اما اوباما الان خودش یک طرف قصه پرونده هسته‌ای است. او حل‌وفصل شدن مساله هسته‌ای ایران را توفیقی برای پرونده سیاست خارجی خود می‌داند. در واقع می‌توانیم بگوییم او همچون وکیل ایران عمل می‌کند. بنابراین تحریم رئیس‌جمهور آمریکا هم ساده است. رئیس‌جمهور آمریکا از معدود روسای‌جمهور دنیاست که اختیارات به شدت وسیعی مثل حق وتو دارد. رئیس‌جمهور آمریکا طی یک نامه به کنگره و آیپک این قطعنامه‌ها را بلااثر می‌کند.
قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل چطور؟
شورای امنیت 6 قطعنامه علیه ایران صادر کرده است. دو قطعنامه حقوق بشری هستند و چهار قطعنامه به انرژی هسته‌ای برمی‌گردد. در متنی که آقای ظریف و خانم موگرینی در لوزان قرائت کردند از واژه قطعنامه‌های مرتبط با انرژی هسته‌ای استفاده شد و هر دو صراحتا بر این تاکید داشتند؛ یعنی چهار قطعنامه از شش قطعنامه. در فصل هفتم منشور سازمان ملل عنوان شده زمانی شورای امنیت سازمان ملل برای کشوری قطعنامه صادر می‌کند که اعمال و اقدامات آن کشور برای کل جهان و صلح جهانی مخاطره‌آمیز شناخته شود. فردی که یک روز عنوان می‌کرد این قطعنامه‌ها ورق‌پاره هستند مسیر را وارد یک شیب 90 درجه کرد که الان تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای به خاطر آن جملات روزها و ساعت‌ها درگیر مذاکره هستند.
برگرداندن مسیر هسته‌ای از این شیب 90 درجه‌ای شورای امنیت چگونه ممکن است؟
راهکار حل‌وفصل قطعنامه‌هایی که شورای امنیت علیه یک دولت صادر کرده اگر به صورت عادی باشد، سال‌ها طول می‌کشد. یعنی همان اجماع اولیه که صورت گرفته باید مجددا در شورای امنیت با حضور پنج عضو دائم به‌علاوه 10 عضو غیردائم به وجود آید تا این گره باز شود. این راه بسیار راه سختی است. قطعنامه‌های ویتنام اکنون پس از سال‌ها برداشته می‌شود. قطعنامه‌های عراق هم بعد از سال‌ها که دولت تغییر کرده، تازه در حال برداشته شدن است. البته یک راه حقوقی دیگر برای این نوع قطعنامه‌ها وجود دارد که من آن را برای اولین‌بار از زبان آقای دکتر ظریف شنیدم. ایشان در طول تاریخ بعد از انقلاب تنها وزیر خارجه‌ای است که کارش دیپلماسی است. وزرای خارجه قبلی ما از دکتر یزدی که داروساز بودند گرفته تاکنون همه تحصیلات غیرمرتبطی با شغلشان داشتند. آقای ظریف تنها وزیر امورخارجه‌ای است که بعد از پیروزی انقلاب تحصیلات مرتبط با شغلش را دارد و در بهترین دانشگاه دنیا تحصیل کرده، سال‌ها هم در سازمان ملل کار کرده و زبان دیپلماسی را می‌داند. آقای دکتر ظریف راه‌حل ظریفی ارائه دادند که من تحقیق کردم و دیدم راه‌حلی بسیار منطقی است. راه ایشان این بود که شورای امنیت تشکیل جلسه بدهد و برابر این قطعنامه اعلام کند قطعنامه‌های سابق که علیه ایران تصویب شده برابر این قطعنامه بلااثر شده است. درمورد دو قطعنامه حقوق بشری هم نمی‌دانم چه اتفاقی خواهد افتاد چون من ندیدم جایی درباره آنها صحبتی شده باشد.
به نظر می‌رسد سخت‌ترین پیچ همان کنگره است. این‌طور نیست؟
همه درد و گرفتاری و ناراحتی سر همین قطعنامه‌های کنگره است. کنگره تا ژانویه گذشته در اختیار دموکرات‌ها بود. قدرت آمریکا سه ضلع دارد؛ کاخ سفید، کنگره و مجلس سنا. الان کنگره از اختیار دموکرات‌ها خارج شده و دست جمهوری‌خواهان افتاده است. فقط مشکل ما قطعنامه‌هایی است که کنگره تصویب کرده و با توجه به اینکه اکثریت کنگره جمهوری‌خواه هستند رفع این قطعنامه‌ها مشکل است. اما قانون اساسی آمریکا این اختیار را به رئیس‌جمهور داده است که مصوبات کنگره را وتو کند. رئیس‌جمهور زمانی نمی‌تواند این مصوبات را وتو کند که مصوبات با دو سوم آرای کنگره تصویب شده باشد. کنگره هم عبارت است از مجموع مجلس نمایندگان و مجلس سنا. مجلس نمایندگان متشکل از جمعیت هر ایالت است و مجلس سنا، که هر ایالتی دو سناتور در آن دارد. مجلس سنا و مجلس نمایندگان وقتی با هم تشکیل جلسه می‌دهند می‌شود کنگره. در اینجا برابر مصوبه اخیری که در آمریکا تصویب شد کنگره 30روز مهلت دارد تا توافق را بررسی کند.
در این مهلت اوباما می‌تواند با اقدامات کنگره مقابله کند؟
در این 30روز رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌تواند از حق وتوی خود استفاده کند. در این 30روز کنگره می‌تواند به رئیس‌جمهور اجازه رفع تحریم‌ها را ندهد. بعد از این 30 روز دست کنگره بسته می‌شود مگر اینکه دوسوم اعضا متفق باشند که حق وتوی رئیس‌جمهور را بگیرند. از طرفی برابر با مصوبه اخیر آمریکا اگر بین ایران و 1+5 تا 9جولای (مصادف با 18تیرماه) توافق حاصل شود، کنگره یک ماه فرصت برای بررسی توافقنامه دارد اما با توجه به اینکه از این تاریخ گذشته است، مهلت 30روزه به 60روز افزایش پیدا کرده است. با این حال این اطمینان را داریم که کنگره نمی‌تواند دوسوم آرا را داشته باشد چراکه جمهوری‌خواهان در کنگره تنها یک رای بیشتر دارند البته اگر این توافقنامه را به صورت سند سازمان ملل قرائت کنند توافق، دست کنگره آمریکا را هم می‌بندد چون یک سند بین‌المللی می‌شود.
منبع: آرمان
ارسال نظر
