7 روز وقت اضافه برای یک توافق خوب

ساعت صفرفرارسید،اما انتظارها گویا همچنان ادامه داردونقطه پایانی برای آن تصورنمی‌شود.30 ژوئن که می توان آن رابه عنوان آغازی بریک پایان دانست،اکنون تنهاتاریخی برای ورود به فصلي جدید ازروند مذاکرات وتوافق ارزیابی می شود. از پايیز ۲۰۱۳و پس از روی کار آمدن دولت یازدهم مذاکرات جدی بین نمایندگان ایران و 1+5 آغاز شد و در ابتدا به یک توافق مقدماتی 6 ماهه انجامید.این توافق شامل اقدام ایران در تعلیق برخی برنامه‌های اتمی خود دربرابر خودداری طرف مقابل از تشدید تحریم‌ها و اجازه به دولت ایران برای استفاده ازبخشی از درآمد خود درخارج بود.پس ازسه بار تمدید این توافقنامه،قراربود،دوطرف تاپایان ماه ژوئن جاری(دیروز)به توافق نهایی دست یابند.با رسیدن به زمان ضرب الاجل و تمدید کوتاه مدت زمان توافق تا 7 جولای یعنی  16تیرماه ،بار دیگر سرنوشت مذاکرات به لحظات آخر و دقیقه نود گره خورد.حال روزشمار مذاکرات در نقطه صفر قرار گرفته است و ارقام منفی قرمز رنگ   روی آن در حال نقش بستن هستند.

ارقامی که درنهایت شاید قرار است به تاریخی جدید برسند:7 سپتامبر.تاریخی که چندان از آن سخن گفته نمی شود.7سپتامبر راکنگره آمریکا این باربه مذاکره‌کنندگان تحمیل کرده است و به صراحت اعلام کرده است که در صورت عدم دستیابی به توافق جامع ونهایی تااین تاریخ،اعمال تحریم های جدید علیه ایران را آغاز خواهد کرد.

   وزیران بازگشتند

اگردرواشنگتن بسیاری ازدورمذاکرات را رصدمی‌کنندواز تیم مذاکره کننده خبرمی‌گیرنداماروزسه شنبه بار دیگر هتل کوبورگِ وین شاهد جنبش و جوشی مضاعف شد.درحالی که روز دوشنبه بسیاری از وزرا و نمایندگان کشورهای 1+5 وین را ترک کرده بودند ، آرامشی نسبی در جریان بود ، آغازین ساعات روز سه شنبه با حضور مجدد نمایندگان و وزرا همراه شد.  ٩ تیر (۳۰ ژوئن)، جواد ظریف، وزیر امور خارجه پس از سفری یک روزه به تهران،به محل مذاکرات هسته‌ای در وین بازگشت و دیروز رابه دیدارهایی  به طور جداگانه با وزیران خارجه آمریکا و روسیه گذراند. این دو دیدارتنها بخشی ازدیدارهای وزیر امور خارجه ایران بودو دیدارهای دوجانبه و چند جانبه دیگری همچنان در هتل کوبورگ برگزار شد و با توجه به خبر تمدید برای یک هفته دیگر همچنان این دیدارها ادامه خواهد داشت.به غیر از ظریف وصالحی که دیروز وارد وین شدندحسین فریدون  برادر رئیس جمهور ایران،به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهور نیز وارد وین شد.

  بیم و امیدها درپس بیانیه ها

محمدجواد ظریف،دیروز و پیش از دیدار با همتای آمریکایی خود گفت که:«همه مسئولان ایرانی گفته اند که آماده یک مذاکره و یک داد و ستد معقول و منطقی هستیم.» وی همچنین با شااره به توافق مدنظر ایران نیز گفت:«تنها توافقی پایدار خواهد ماند و مردم ایران خواهند پذیرفت که عادلانه،متوازن وبراساس عزت ملی و حقوق مردم ایران باشد و فکر می‌کنم طرف مقابل درک کرده که بدون یک توافق خوب و بدون شناسایی حقوق مردم ایران، رسیدن به یک توافق دراز مدت امکانپذیر نیست.»

از سویی دیگراظهار نظرهاو رایزنی ها دیروز در وین در جریان بود.به گزارش آسوشیتدپرس دردیداری که دیروز لاوروف با جان کری وزیر امور خارجه آمریکا داشته به موضوع قطعنامه های شورای امنیت نیز اشاره شده است. این گزارش می گوید که لاوروف در این دیدار بیان کرده است: «در صورتی که توافق نهایی با ایران به قطعنامه شورای امنیت نیاز داشته باشد چنین قطعنامه ای باید تصویب شود.»

همچنین در گزارش دیگری از وین نیز،به گفته برخی دیپلمات ها، آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید خواهد کرد ایران به تعهدات مهم خود در چارچوب توافق اولیه هسته ای پایبند بوده و مقدار قابل توجهی اورانیوم غنی شده را به شکلی تغییر حالت داده است که استفاده از آن در ساخت سلاح هسته ای دشوار خواهد بود. ‎بر اساس این گزارش امروز،چهارشنبه،آژانس انرژی اتمی گزارشی را منتشر خواهد كرد که انتشار آن برگی برنده برای ایران و فرصتی برای اوباما در مقابل کنگره خواهد بود. طبق آنچه این گزارش بیان می کند این بیانیه آژانس به نفع ایران است و می تواند به عنوان یک فرصت استثنایی برای اوباما و دموکرات ها در رو در رویی با کنگره باشد.اماهمه اظهار نظرها نیزهمچون آنچه بیان شد نیستند.نخست وزیر اسراییل یکی از آن موارد است که همانند تمام دو سال گذشته به اظهاراتی  علیه ایران پرداخته است .نتانیاهو گفته است که:«توافقنامه هسته ای با ایران از یک توافقنامه بد به سمت توافقنامه بدتر حرکت می کند.»وال استریت ژورنال این اظهار نظر نخست وزیر اسراییل را نشانه ای از عقب نشینی 1+5 در مقابل ایران دانسته است ونوشته است که به نظرمی رسد اسراییل ازامتیازاتی که در انتظار ایران است ناراضی است.

  تمدید مذاکرات چه در پی دارد؟

دیروز اما فارغ ازهمه اظهارات طرفین یک نتیجه قطعی در پی داشت.مذاکرات برای یک هفته و تا 7 جولای تمدید شده است. تاریخی که گویا آمریکایی‌ها چندان رغبتی برای آن ندارند. دلیل ان نیز واضح است. کنگره‌ از 9 جولای وارد تعطیلات خواهد شد و طبق طرح کنگره ، اوباما باید تا 9 جولای متن توافق نهایی را تحویل کنگره دهد تا وارد پروسه بررسی توسط کنگره شود.اگر متن تا این زمان به کنگره تحویل داده نشود آنگاه کنگره به جای زمانی 30 روزه برای تایید طرح زمانی 60 روزه را درخواست می کند و در این مرحله است که تاریخ 7 سپتامبر به عنوان تاریخ سرنوشت سازواردمسیرتوافق می شود.این باربه نظر می‌رسد. پس برای آمریکایی هاو اوباما، 9 جولای روز سرنوشت است.آنها نمی‌خواهند به دست کنگره آمریکا بهانه بدهندومی‌خواهند که توافق سریعتر به نتیجه برسد.

از سویی دیگر برای توافق نهایی دو مرحله می توان قائل شد:اعلام توافق که همزمان با قطعنامه شورای امنیت باشدو در آن برنامه شروع و پروسه لغو کامل تحریم های شورای امنیت مرتبط با برنامه هسته‌ای وجود داشته باشد(خواسته ای که طرف ایرانی نشان داده از آن صرف نظر نمی کند).مرحله بعد فاصله زمان اعلام تا اجرای توافق است که طبق آنچه توضیح داده شداین مرحله زمانی بین 30 تا 60 روز ممکن است به طول انجامد که در این مدت توافق باید در کنگره آمریکا بررسی و رای گیری شود. چنانچه توافق از سوی کنگره رد شود، رئیس‌جمهور آمریکا این اختیار را دارد که رای منفی کنگره را وتو کند و در صورت وتوی اوباما توافق برای عملیاتی شدن آماده می‌شود. مرحله سوم از آغاز اعلام موافقت و پذیرش دولت آمریکا با توافق است که در این مرحله زمانی را برای اجرای توافق دو طرف تعیین خواهند کرد. تا رسیدن به روز اجرای توافق دو طرف باید اقدامات و شرایط اجرای آن را فراهم کنند که  مستلزم انجام کارهایی از سوی ایران و 1+5 است. این مرحله احتمالا بین 3 تا 5 ماه به طول می‌انجامد. در این مدت ایران باید اقدامات و تعهدات هسته‌ای خود را انجام دهد و در پایان این دوره، روز اجرای توافق فرا می‌رسد، روزی که در آن تحریم‌های اروپا لغو و تحریم‌های آمریکا متوقف می‌شود. بنابراین لغو تحریم‌ها به بعد از اجرای اقدامات هسته‌ای ایران تاکنون موکول شده است. بر همین اساس می‌توان گفت که باید اواخر سال جاری شمسی انتظار لغو تحریم‌ها را در صورت به توافق رسیدن ایران و 1+5 را داشته باشیم.و البته براساس اعلام منابع نزدیک به مذاکرات تحریم‌های اقتصادی، مالی،بانکی درروز اجرای توافق به ترتیب از سوی اروپاو آمریکالغو ومتوقف می‌شود؛هرچندهمچنان وضعیت تحریم های تسلیحاتی و تحریم های اعلام شده توسط کنگره نامشخص است.

با این رویکرد گویا خواسته یا ناخواسته روز 7سپتامبر و اهمیت آن در حال آشکار شدن است. آنچه اکنون 7 جولای را به تاریخی مهم تبدیل کرده که زمان مذاکرات نمی‌تواند ازآن بیشتر شود،تلاش کنگره برای به دست گرفتن زمین بازی است. کنگره به صراحت اعلام کرده 7 سپتامبر برای آنان روزنهایی است و حال همه نگاه‌ها به زمان اضافی دوخته شده است. بازی اکنون در نیمه اضافی اول در جریان است و باید دید آیا گل طلایی نتیجه نهایی را تا پیش از 7 جولای مشخص می کند یا خیر.