تصمیم دولت برای یارانه نقدی چیست؟

تاخیر در واریز یارانه نقدی خردادماه که سه هفته پس از تاخیر در واریز بنزین سهمیه‌ای اتفاق افتاده است، برخی شبهاتی ایجاد کرده که آیا قرار است، تصمیم حذف سهمیه‌بندی بنزین‌ درباره یارانه نقدی هم تکرار شود و یا بنابر گفته رییس سازمان هدفمندی یارانه‌ها، قرار است‌ تکلیف جدیدی برای یارانه نقدی تعیین شود؟
دولت معمولا یارانه نقدی را طی روزهای 22 تا 23 هر ماه واریز می‌کند که این اقدام در خردادماه محقق نشده و دیروز که بیست و سوم خرداد بود، هم خبری از واریز یارانه نقدی نشد و مسوولان سازمان هدفمندی یارانه‌ها نیز اطلاع‌رسانی شفاف نکردند.
در عین حال اکبر ایزدی، رییس سازمان هدفمندی یارانه‌ها می‌گوید: یارانه نقدی خرداد ظرف دو یا سه روز آینده تعیین‌تکلیف می‌شود و به محض مشخص‌شدن زمان واریز یارانه نقدی خرداد‌‌ به مردم اطلاع‌‌رسانی خواهد شد.
البته دولت در سال‌جاری طبق تکلیف قانون، فرآیند حذف یارانه پُردرآمدها را با سرعت بیشتری کلید زده که ممکن است‌ اقدام دولت برای حذف شمار بیشتری از اسامی پُردرآمدها از فهرست یارانه‌بگیران، واریز یارانه نقدی را با تاخیر مواجه کرده باشد.طبق قانون بودجه سال 94، دولت باید در سال‌جاری یارانه نقدی شش میلیون نفر از پُردرآمدها را حذف کند که بنابر گفته رسمی مسوولان، این رقم تا اردیبهشت‌ماه امسال به 300 هزار نفر رسیده بود ولی قرار شد این رقم از خردادماه که آیین‌نامه اجرایی تبصره «20» قانون بودجه هم مصوب شده، سرعت بگیرد.پس از گذشت دومین ماهی که عده‌ای به عنوان پردرآمدها یا ثروتمندان از لیست یارانه‌بگیران حذف شده‌اند، مشخص شد که وضعیت اشتغال، خودرو، معاملات و دارایی تمامی اعضای خانوار از جمله ملاک‌هایی بوده‌ که برای شناسایی بی‌نیازان از دریافت یارانه مورد استفاده قرار گرفته‌ است.
البته اجرای غافلگیرانه فاز سوم هدفمندی یارانه‌ها که با سرعت گرفتن نسبی حذف یارانه ثروتمندان و اصلاح قیمت حامل‌های انرژی همراه بود، تاثیر چندان مثبتی بر افکار عمومی نگذاشت و اتفاقا به نظر برخی کارشناسان، اعتماد مردم به سیاست‌های اقتصادی دولت را کاهش داد.
تبعات حذف سهمیه بنزین
در همین حال راغفر، کارشناس ارشد اقتصادی و استاد دانشگاه الزهرا معتقد است که دولت با تبعات اجرای قانون هدفمندی توسط دولت قبل دست‌و‌پنجه نرم می‌کند بنابراین عامدانه یا غیرعامدانه فرصت نداشته یا نخواسته سیاست‌گذاری شفافی برای نحوه اجرای فاز سوم هدفمندی داشته باشد.
وی تداوم این روند ناشفاف را باعث لطمه دیدن اعتماد مردم به سیاست‌های اقتصادی دولت ارزیابی می‌کند و واکنش مردم به مورد اخیر افزایش قیمت بنزین را به عنوان شاهد ذکر می‌کند.
راغفر درباره حذف ناگهانی بنزین سهمیه‌ای به تسنیم گفت: به نظر می‌رسد‌ تبعات سیاسی آن برای دولت سنگین بود و البته انتظار هم می‌رفت که سنگین باشد. شاید کارت‌هایی که بابت سهمیه بنزین دست مردم دادند، عملا حقی برای مردم ایجاد کرده یا خود این حق را دولت به رسمیت شناخته و بعد آن را نقض می‌کند.
وی افزود: این مساله به لحاظ اعتباری برای دولت بدون هزینه نیست و اقدام حساب شده‌ای از سوی دولت نبود. دولت حداقل می‌توانست اعلام کند و یک ماه به مردم وقت بدهد که اگر می‌خواهند‌ از سهمیه بنزین 700 تومانی استفاده کنند. این هزینه در مقابل هزینه‌های بزرگی که در کشور صورت می‌گیرد و منابعی که تلف می‌شود، خیلی قابل توجه نیست ولی هزینه‌های سیاسی آن و اعتمادی که مردم نسبت به مواضع مسوولان از دست می‌دهند، خیلی سنگین‌تر است.
روش دولت از اول غلط بود
این استاد دانشگاه می‌گوید: الان ساز‌و‌کار حذف یارانه پردرآمدها از سوی دولت چیست؟ هم نوعی سردرگمی در موضوع وجود دارد و هم روش ناشفاف دولت، اعتراض فقرا و ثروتمندان را توامان برانگیخته است. به اعتقاد راغفر، روش دولت برای حذف یارانه‌بگیران از اول غلط بوده است.
راغفر می‌گوید: در هیچ جای دنیا نمی‌آیند ثروتمندان را حذف کنند‌ بلکه اول فقرا را شناسایی می‌کنند و بعد حذف ثروتمندان شروع می‌شود. این روش کاملا غلط است که البته نمایندگان مجلس به اشتباه این راه را در دامن دولت گذاشتند و گفتند سه دهک بالا حذف می‌شوند، سه دهکی که روی پیشانی‌شان چیز خاصی ننوشته یا لباس رنگی خاصی نمی‌پوشند که بگویند اینها هستند. اصلا دهک یک مفهوم کاملا متغیر است، یعنی آدم‌ها می‌توانند وارد آن شوند یا از آن بیرون بیایند بنابراین اصلا قابل شناسایی نیستند. دولت می‌تواند از فقیرترین‌ها شروع به شناسایی کند و از آنجا به کسی برسد که کمتر فقیر است و به تدریج فقرا را به یک حدی پوشش دهد. این روش در همه جای دنیا کاملا شناخته شده بوده و این‌گونه اقدام می‌شود منتها عزم سیاسی برای انجام این کار وجود ندارد.
راغفر بر این باور است که بر اساس مطالعات و آمارهای موجود از خانوار حداکثر 30 میلیون نفر یعنی 40 درصد جمعیت کل کشور مستحق هستند و بقیه واقعا استحقاق ندارند.
یارانه نقدی، حق مسلم همه نیست
عضو هیات ‌علمی دانشگاه الزهرا اظهار کرد: همه می‌دانند که دولت وظایف دیگری در قبال مردم دارد و این منابع را باید معطوف آن وظایف کند که همه مردم از آن منتفع می‌شوند، مثل اینکه خدمات آموزش و پرورش را رایگان ارایه کند. دولت الان این کار را نمی‌کند و می‌گوید من بودجه ندارم در حالی که اگر از فرار مالیاتی جلوگیری شود، دولت می‌تواند این خدمات را بدهد و همه مردم هم می‌توانند استفاده کنند یا خدمات درمانی را گسترش بدهد تا همه مردم اعم از دارا و ندار بتوانند از خدمات درمانی استفاده کنند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد‌: اگر دولت بیاید به جای پرداخت یارانه نقدی به بخش سلامت کمک کند، بسیار موثرتر از پرداخت یارانه به صورت فعلی است. یارانه نقدی حق مسلم همه ما نیست. سوال اینجاست که از چه طریقی پرداخت شود؟ پاسخ این است که از طریق صرفه‌جویی در هزینه‌ها، ازجمله همین منابع یارانه‌های نقدی و درآمدهای مالیاتی به طوری که این خدمات را به همه مردم بدهد و همه منتفع شوند.
راغفر افزود: این انتظار که دولت به مردم پول نقد بدهد انتظار درستی نیست‌ اما این انتظار که دولت به تعهدات قانون اساسی خودش مثل ایجاد اشتغال، آموزش‌و‌پرورش رایگان، آموزش عالی رایگان، خدمات درمانی رایگان، کمک به مسکن جوانان و... عمل کند، توقع قانونی و بجایی است و در نتیجه کمک‌هایی که دولت می‌تواند از محل درآمد هدفمندی یارانه‌ها به عموم مردم بکند، کار ارزنده‌ای است که باید از محل منابع مالیاتی یا صرفه‌جویی در هزینه‌ها آن را انجام دهد.
از ثروتمندان مالیات بگیرید
مهدی تقوی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز بر این باور است که افراد پردرآمدی در جامعه هستند که نه مالیات می‌پردازند و نه از دریافت یارانه نقدی انصراف می‌دهند‌ این درحالی‌است که می‌توان افراد کم‌درآمد را با استفاده از اطلاعات شغلی و میزان حقوق شناسایی کرد.
وی می‌گوید: خوب است که یارانه تنها به این افراد، بازنشستگان با حقوق پایین و کارگران پرداخت شود که این افراد نیز از طریق مشاغل‌شان قابل شناسایی هستند و بقیه نیز حذف شوند.
حذف پردرآمدها و حمایت از فقرا
اصلاح شیوه پرداخت یارانه
همچنین حمید دیهیم، رییس انجمن اقتصاددانان ایران معتقد است که دولت باید از هر دو روش حذف پردرآمدها و حمایت از افراد کم‌درآمد به طور همزمان استفاده کند. به گفته وی، مردم ایران به لحاظ تاریخی علاقه‌ای به اعلام میزان درآمد خود ندارند‌ بنابراین تشخیص اینکه چه کسانی ثروتمندند دشوار است.
وی با تاکید بر لزوم در نظرگرفتن حجم ثروت افراد در کنار توجه به درآمد آنها به عنوان ملاکی برای حذف از لیست دریافت یارانه، اظهار کرد: اصلاح شیوه پرداخت یارانه باید از هر دو سوی حذف ثروتمندان و پرداخت یارانه تنها به دو دهک نیازمند جامعه آغاز شود.

منبع: جهان صنعت