زندان‌های اسرائیل چگونه نسل جدیدی از رهبران حماس را پرورش می‌دهند؟
گزارشی از روزنامه تایمز بریتانیا فاش کرده است که زندان‌های اسرائیل نقش محوری در شکل‌دهی و تربیت نسل جدیدی از رهبران جنبش مقاومت اسلامی (حماس) داشته‌اند، از جمله یحیی سنوار، طراح اصلی حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳.
در این گزارش که توسط خبرنگار تایمز در واشنگتن، جورج گریلز تهیه شده، آمده است سنوار که بیش از ۲۰ سال در اسارت به سر برد و در سال ۲۰۱۱ در قالب معامله مبادله سرباز اسرائیلی «گیلعاد شالیت» آزاد شد، از زندان «هداریم» بیرون آمد در حالی‌که با شناختی عمیق از دشمن خود مسلح شده بود.
اما به نوشته تایمز، سنوار این معامله را ناقص می‌دانست، زیرا شامل حسن سلامه و محمود عیسی نمی‌شد. در حالی‌که سلامه همچنان در زندان است، عیسی پس از دهه‌ها زندان، اخیراً آزاد شده است.
در زندان، سنوار زبان عبری را آموخت، تاریخ یهود را مطالعه کرد، کتاب‌هایی از افسران اطلاعاتی اسرائیلی را به عربی ترجمه نمود و رمانی درباره جهاد از تونل‌های غزه نوشت.
گریلز به نقل از مقامات امنیتی اسرائیل گزارش می‌دهد که سنوار طرح حمله ۷ اکتبر را از درون همان زندانی طراحی کرده بود که میان زندانیان به نام «دانشگاه هدریم» شناخته می‌شد.
از زمان تأسیس اسرائیل در سال ۱۹۴۸، این دولت همواره سیاست معاملات نابرابر تبادل اسرا را دنبال کرده است؛ سیاستی که بر پایه آموزه‌های توراتی درباره قداست حفظ جان استوار است. همین امر باعث شده است که ربودن شهروندان اسرائیلی به ابزاری مؤثر برای فشار از سوی گروه‌های فلسطینی تبدیل شود.
با این حال، معامله شالیت که طی آن بیش از هزار اسیر فلسطینی آزاد شدند، از دید مقامات اسرائیلی به یک «فاجعه امنیتی» تبدیل شد که به بازسازی رهبری نظامی حماس کمک کرد.
تایمز می‌نویسد رهبران دیگری همچون شیخ احمد یاسین و اسماعیل هنیه نیز تجربه مشابهی داشته‌اند؛ آنان پس از آزادی به بالاترین سطوح رهبری این جنبش رسیدند.
امروز اسرائیل – به گفته گریلز – بیم دارد همان اشتباه را تکرار کند. از این رو، نام‌هایی چون مروان برغوثی و عباس السید را همچنان پشت میله‌ها نگه داشته و شرایط زندان‌ها را سخت‌تر کرده است. همچنین امتیازات آموزشی و فرهنگی زندانیان لغو شده است.
اما این سیاست‌ها هزینه انسانی سنگینی به همراه داشته است. گزارش‌های سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری از جمله بتسلیم مواردی از شکنجه و آزار جنسی در زندان‌ها را از زمان حملات ۷ اکتبر ثبت کرده‌اند، در حالی‌که اسرائیل این اتهامات را رد می‌کند و می‌گوید «فقط در چارچوب حقوق بین‌الملل» عمل می‌کند.
به گزارش تایمز، یوآو بیتون، رئیس پیشین سازمان اطلاعات زندان‌های اسرائیل، اظهار داشته که آزادی صدها زندانی در معامله آتش‌بس اخیر «بهایی سنگین اما ناگزیر» است. او هشدار داده است که تبعید برخی از آنان به خارج از کشور اشتباه است، زیرا نظارت بر آنان غیرممکن می‌شود.
زندان‌هایی که اسرائیل می‌خواست به ابزار بازدارندگی تبدیل شوند، از طریق آموزش، تجربه و تعامل، به مهد پرورش رهبران مقاوم و اثرگذار حماس بدل شده‌اند؛ نسلی که از پشت میله‌ها بیرون آمد، زبان دشمنش را آموخت، او را شناخت، و سپس با همان دانسته‌ها با او روبه‌رو شد.
روزنامه تایمز افزود که در معامله اخیر آتش‌بس، تل‌آویو ۱۷۰۰ زندانی فلسطینی و ۲۵۰ محکوم به حبس ابد را آزاد کرده است؛ از جمله ۱۵۷ نفر از جنبش فتح و ۶۵ نفر از حماس. همچنین ۱۵۴ نفر از آنان به خارج از کشور و از طریق مصر، قطر و ترکیه تبعید شدند.
مقامات پیشین هشدار داده‌اند که آزادشدگان ممکن است دوباره در خارج از محدوده نظارت اسرائیل سازماندهی شوند؛ همان‌گونه که صالح العاروری پس از آزادی در سال ۲۰۰۷، به فرمانده حماس در کرانه باختری و یکی از طراحان حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تبدیل شد.
در پایان، تایمز به یک تناقض چشمگیر اشاره می‌کند: زندان‌هایی که قرار بود ابزار مهار و تنبیه باشند، به دانشگاه‌هایی برای آموزش، سازماندهی و رشد رهبران آینده حماس بدل شدند؛ نسلی که از درون سلول‌ها برخاست، دشمن خود را شناخت و اکنون با همان دانش در برابرش ایستاده است.
