کوفی عنان و کارشکنیهای آمریکا

  تاجیک، نصرت اله - کوفی عنان هفتمین و از موفق ترین دبیر‌کل‌های سازمان ملل که عمرش را در همین سازمان گذرانده بود و از کارمندی ساده پله‌های ترقی را طی کرده بود و به دبیرکلی رسید یک فرد خوشبین مصمم بود و به دلیل باز کردن درب سازمان ملل به روی مردم و تقویت نقش سازمانهای مردم نهاد روح تازه‌ای در سازمان ملل متحد دمید. وی یک مذاکره کننده خستگی ناپذیر صلح بود و با مدیریت چالش های بزرگ‌ جهانی و تلاش برای ساختن جهانی سازمند تر و آرام تر نماد یک تفکر ریشه‌دار متکی به همکاریهای بین‌المللی و چندجانبه‌گرایی بود. سند اهداف توسعه هزاره که برای اولین بار کشورهای مختلف اهداف خود در زمینه فقر،نابرابری و مرگ و میر کودکان در سطح جهانی را تعریف کردند، تغییر ساختار و کوچک سازی سازمان ملل از افتخارات وی بود که برای صلح جنگید و اشغال عراق از سوی آمریکا و انگلیس را غیر قانونی دانست و هرگاه با امریکا همنوا نبود کارش با مشکل روبرو بود.

سازمان ملل متحد یکی از دست آوردهای چند جانبه گرایی و همکاری کشورها درصحنه بین‌المللی برای برقراری صلح و امنیت و جلوگیری از حنگ و خونریزی در سال 1945 بر ویرانه‌های جنگ جهانی دوم بنا شد تا از بشریت و دست آوردها و تمدنش در مقابل خطر از سرگیری جنگ‌های مشابه جلوگیری کند. از همان ابتدا رسالت این سازمان حفظ صلح و ثبات در جهان و گسترش مناسبات دوستانه بین کشورها بود و منشورش بر احترام به حقوق بشر استوار است و از تمام کشورهای جهان دعوت می‌کند که مشکلات اقتصادی، اجتماعی، بشردوستانه و فرهنگی را با همکاری یکدیگر حل کنند. نهاد قبلی که سازمان ملل متحد جایگزین آن شد جامعه ملل نام داشت که پس از جنگ جهانی اول تأسیس شد و هدفش پیشگیری از وقوع یک جنگ دیگر بود، ولی نتوانست از آغاز جنگ جهانی دوم در پایان دهه 1930 جلوگیری کند و در سال 1946 منحل شد. البته هنگام تأسیس سازمان ملل متحد بخش زیادی از اهداف و ساختار جامعه ملل مجدداً" به کار گرفته شد. در سال 1944 نمایندگان اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و چین در دیداری در واشنگتن بر سر طرح اولیه تشکیل یک نهاد جهانی به توافق رسیدند و این طرح مبنایی برای نشست گسترده‌تری در سال 1945 و با شرکت نمایندگان 50 کشور جهان شد. بر اساس منشوری که در این اجلاس به تصویب رسید سازمان ملل متحد در 24 اکتبر 1945 متولد شد.یکی از مشکلات این سازمان تأمین مالی و اخذ حق عضویت کشورها برای انجام ماموریتها و پرداخت هزینه‌های این سازمان است. از این زاویه آمریکا نقش ویزه ائی برای تأمین خواستهایش برخوردار است و تأثیر زیادی بر روند امور و مصوبات این سازمان جهانی و مؤسسات تابعه آن دارد. کوفی عنان سیاستمدار غنائی هفتمین دبیر کل و در حالیکه سازمان ملل در آستانه ورشکستگی بود جانشین پطروس غالی سیاستمدار مصری شد و به مدت دو دوره پنجساله، بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۶ دبیرکل سازمان ملل شد و اولین دیپلمات سیاهپوستی بود که از یک کشور آفریقایی به این مقام رسید. در دوره دبیرکلی وی که در سال ۲۰۰۱ برای کمک به تقویت نقش سازمان ملل برنده جایزه نوبل صلح شد. وی که جانی تازه با سازمان ملل داد و برای صلح جنگید اما آنجا که سیاستهایش با امریکا همنوا نبود کارش با مشکل روبرو شد. در دوران وی سازمان ملل با بحران‌هایی جهانی چون شیوع ایدز و همچنین اشغال عراق از طرف نیروهای آمریکایی و بریتانیایی و متحدانشان که کوفی عنان آنرا غیر قانونی دانست همراه بود. او در ابتدا به عنوان یکی از کارکنان سازمان بهداشت جهانی به سازمان ملل پیوست و پس از آن مقام‌هایی در کمیساریای عالی پناهندگان و دفتر دبیرکل سازمان ملل داشت و سپس در مقام‌های مختلف دستیار دبیرکل این سازمان بود. کوفی عنان تدوین سند اهداف توسعه هزاره را بزرگترین دستاورد خود می‌دانست. در این سند برای اولین بار کشورهای مختلف در اموری چون فقر، نابرابری و مرگ و میر کودکان اهدافی در سطح جهانی تعریف کردند.یکی دیگر از مشکلات ساختاری و اداری سازمان ملل هزینه و کارمند زیاد بود و کوفی عنان ساختار را به هم زد و به تعدیل نیرو در سازمان ملل پرداخت و هزار نفر از نیروی انسانی این سازمان در مقر نیویورک را کم کرد. در همین حال او که به خاطر نقشش در اجازه مداخله در جنگ بوسنی مناسبات خوبی با دولت آمریکا داشت تلاش نمود تا آمریکا بدهی خود به سازمان ملل را بپردازد اما حمله دولت جورج بوش پسر در سال 2003 به عراق با بهانه مداخله پیشگیرانه و سلاح‌های کشتارجمعی دولت صدام حسین که شواهد قوی نیز نداشت، باعث شد که کوفی عنان آن را غیرقانونی و رابطه‌اش با دولت آمریکا سرد شود. در دوره وی اسلام‌گرائی اوج گرفت و حملات یازده سپتامبر اتفاق افتاد اما ازآنجاکه او در دوره نسل‌کشی روآندا و همچنین جنگ بوسنی مسئول صلحبانان سازمان ملل بود و به همین خاطر هدف انتقادهای زیادی قرار گرفت. در جریان کمک‌های سازمان ملل به عراق در دوران تحریم نفتی پیش از سقوط صدام نیز فساد مالی گسترده‌ای رخ‌داده بود و پسر کوفی عنان هم درگیر این رسوایی بود و این امر دامن وی را نیز گرفت. او پس از پایان دوره دبیر کلی در سازمان ملل مدتی به‌عنوان فرستاده ویژه این سازمان در امور سوریه کارکرد که به دلیل همکاری کشورهای هم‌پیمان آمریکا درگیر حوادث این کشور نتوانست در این مأموریت موفق باشد و استعفا داد. آقای عنان برای اجرای طرح شش ماده‌ای خود به کشورهای مختلف درگیر در این بحران ازجمله ایران و روسیه سفر کرد و موافقت این کشورها برای آن را به دست آورد اما این باعث توقف خشونت‌ها نشد. او از طرف سازمان ملل و اتحادیه عرب مأموریت داشت تا راه‌حلی برای پایان دادن به خشونت‌های سوریه پیدا کند. طرح وی ازجمله شامل عقب‌نشینی نیروهای ارتش سوریه و انتقال تسلیحات سنگین از مناطق شهری و توقف عملیات نظامی علیه مناطق مسکونی، اجرای آتش‌بس بین نیروهای دولتی و مخالفان، آزادی زندانیان سیاسی و امدادرسانی به غیرنظامیان در مناطق درگیری بود اما این طرح از سوی هیچ‌یک از طرفین مناقشه به اجرا درنیامد. او که در سن هشتادسالگی فوت کرد یکی از دبیر کل‌های موفق این سازمان بود و با فعالیت‌هایش توانست سازمان ملل را که به رکود و رخوت دچار شده بود جان تازه‌ای بخشیده و چندجانبه گرایی را درصحنه بین‌المللی احیا نماید.

منبع: روزنامه ستاره صبح مورخ 28.5.97