نقشه راه اروپا برای حفظ منافع برجام

 فرانسه، آلمان، ایتالیا، اتریش و بلژیک برای تجارت با ایران بدون نقض قوانین تحریمی امریکا اقداماتی در دستور کار دارند.

تلاش امریکا برای مقابله با توافق هسته‌ای از حیث ایجاد بهانه و دامن زدن به تنش‌های موجود بر سر اجرای آن و همراه ساختن شرکای اروپایی متناسب با دیدگاه کاخ سفید با بازخوردهای متفاوتی مواجه شده است. چنانکه یک سخنگوی اتحادیه اروپا از اقدامات محافظتی اروپا در مواجهه با کارشکنی دولتمردان امریکا در چارچوب برجام خبر داده است. اقداماتی که بر پایه مقاومت جدی شرکای سنتی امریکا در محافظت از برجام و جلوگیری از فروپاشی آن معنادار می‌شود و نشان می‌دهد آنها در مقابله با مانع تراشی برجامی دونالد ترامپ به حمایت لفظی و موضعگیری‌های دیپلماتیک صرف بسنده نکرده و اقداماتی فراتر از شعار را در دستور کار خود قرار داده‌اند. ترامپ در خلال آخرین امضایی که پای فرمان تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران ثبت کرد، امضای مجدد این فرمان را به تغییراتی در متن برجام گره زد که لازمه آن نشان دادن چراغ سبز اروپایی‌ها به پیگیری این تغییرات در چند ماه پیش رواست. یعنی زمانی که سایر کشورهای طرف توافق باید بکوشند در عین اینکه رئیس جمهوری امریکا را به ماندن در توافق راضی می‌کنند، همزمان بقای برجام را با وجود دست اندازی امریکایی‌ها تضمین کنند.


دور زدن تحریم‌های ضد ایرانی
تمایل اروپا به نشان دادن ابتکار عمل برای مراودات اقتصادی با ایران در دوره پسابرجام در رابطه با اصرار امریکا بر تحریم‌های یکجانبه دلاری علیه کشورمان که بخش اعظمی از سیستم بانکی اروپا و دیگر نقاط جهان را از مبادله مالی با ایران برحذر می‌دارد، قابل درک است. پیش از این ریچارد نفیو، تحلیلگر مرکز سیاست جهانی انرژی و از مقام‌های سابق وزارت خارجه امریکا سنگ اندازی ترامپ بر سر اجرای برجام را سیگنالی منفی به شرکت‌ها و هیأت‌های مدیره اروپایی دانسته است. او پیش‌بینی کرده بود که کشورهای اروپایی ممکن است در پاسخ به این وضعیت علیه شرکت‌های امریکایی دست به تلافی بزنند. به گفته نفیو، «اگر یک شرکت امریکایی در اروپا باشد، حتی صحبت از عدم پایبندی می‌تواند مسائل را برای شما بسیار سخت‌تر کند.» در امتداد چنین پیش بینی بود که یک سخنگوی اتحادیه اروپا گفته در صورت خروج امریکا از توافق هسته‌ای این اتحادیه اقدامات لازم برای محافظت از منافع فعالان اقتصادی را انجام خواهد داد. اقداماتی که نشان می‌دهد اینک شرکای تجاری تهران، خود را برای دور زدن تحریم‌های امریکا علیه ایران آماده کرده‌اند. چنانکه فرانسه به عنوان یکی از کشورهای اصلی طرف تجاری ایران با بازطراحی ساختارهای مالی و بهره‌گیری از روش‌هایی که ارتباط ارزی نهادهای اقتصادی فرانسه با امریکا را با هدف جلوگیری از مداخله تحریم‌های این کشور در معامله با ایران، قطع می‌کند، پا به میدان جدی مقابله با تصمیم سیاسی واشنگتن علیه برجام گذاشته است.
غلامحسین شافعی رئیس اتاق بازرگانی ایران اختصاص یک و نیم میلیارد دلار از سوی فرانسه برای کمک به صادرکنندگان این کشور و خریداران ایرانی خدمات و کالاهای فرانسوی را از منظر دفاع اروپا از منافع خود در بازار اقتصادی ایران توصیف کرده است. طبق گفته شافعی، «در شرایط موجود فعالان اقتصادی با تمام توان به دنبال بالا بردن همکاری‌های اقتصادی با تمام کشورها از جمله اروپا هستند و این مسأله‌ای هم که فرانسه اعلام کرده راه گشایش جدیدی است برای اینکه صادرکنندگان ایرانی بتوانند از این موقعیت استفاده مناسبی بکنند و دیگر کار به گذشته نمی‌تواند برگردد.» این در حالی است که آلمان، ایتالیا، اتریش و بلژیک هم پیش از پاریس دست به کار شده‌اند تا طرح‌هایی مشابه را با هدف تجارت با ایران بدون نقض قوانین تحریمی امریکا به مرحله اجرا درآورند. بنا به نوشته روزنامه امریکایی «واشنگتن پست» وقتی کمپانی‌های بزرگ اروپا اعم از شرکت های فرانسوی، آلمانی و ایتالیایی تقریباً در هر بخشی از انرژی‌های تجدیدپذیر گرفته تا هتل‌های مجلل و صنعت خودروسازی سرمایه‌ گذاری کرده‌اند، اگر ایالات متحده تصمیم بگیرد بدون وجود دلیل قانع‌ کننده‌‌ای از توافق هسته‌ای کناره‌‌گیری کند، نخواهد توانست اروپا، چین و روسیه را با خود همراه کند. از این رو به نظر می‌رسد شرکت‌های اروپایی اینک با پایبندی به تعهدات و توافقنامه‌های رنگارنگی که در دوره پس از برجام با ایران امضا کرده‌اند، برای محافظت عملی از برجام در برابر سد کارشکنی‌های ترامپ آستین همت بالا زده‌اند.

انتخاب‌های گسترده
وجه دیگر رویکرد اروپا در پیگیری اقدامات اقتصادی برای محافظت از برجام را افزون بر تلاش برای محافظت از منافع اقتصادی خود باید در دوراندیشی این کشورها نسبت به آینده برجام منهای امریکا تحلیل کرد. دغدغه ای که بی تردید در رایزنی‌های دیپلماتیک و اقتصادی مقام‌ها و چهره‌های بلندپایه اروپا جایگاه مهمی به خود اختصاص داده است. خاصه آنکه محمد‌جواد ظریف، وزیر امور‌ خارجه ایران در خلال مواضعی که شهریور ماه گذشته در گفت‌وگو با یک رسانه داخلی (خبرآنلاین) مطرح کرد، عکس‌العمل ایران در برابر رویکرد ضد برجامی ترامپ را به رفتار اروپایی‌ها گره زد. وزیر امور خارجه ایران در بررسی سناریوهای «برجام پس از خروج واشنگتن» تأکید کرد که در صورت خروج امریکا از برجام «انتخاب‌های گسترده‌ای» در مقابل ایران و اروپا وجود دارد که یکی از آنها، «خروج از برجام» است و انتخاب‌های دیگری هم وجود دارد که آن بستگی به رفتار اروپایی‌ها دارد. ظریف ادامه داد: «البته این انتخاب که بعد از خروج امریکا، ما هم از برجام خارج شویم همیشه روی میز ماست.» این در حالی است که وزیر خارجه ایران، اروپا را در انتخاب میان ایران و امریکا مخیر دانسته است. یعنی به باور او اروپا لزوماً مجبور نیست بین رابطه با ایران و رابطه با امریکا یکی را انتخاب کند. بلکه می‌تواند با مقاومت در برابر زیاده‌خواهی‌های امریکا هم رابطه با ایران را داشته باشد و هم مانع فشار امریکا بر بنگاه‌های اروپایی شود چنانچه در گذشته با مقاومت در برابر اجرای قانون داماتو چنین کاری را انجام داده است.»

حال در شرایطی که به نظر می‌رسد دولت و نمایندگان کنگره امریکا می‌کوشند با طرح بهانه‌های واهی فضا را مهیای برهم زدن برجام و انزوا سازی ایران کنند، حفاظت از معامله با ایران یکی از نقاطی است که اتحادیه اروپا می‌کوشد استقلال خود را حتی با ادامه برجام بدون امریکا، به نمایش بگذارد. تلاشی که نشان از آن دارد دولت روحانی باید با بهره گیری حداکثری از خلأهای موجود در روابط میان بازیگران دو سوی آتلانتیک، کوشش ترامپ برای منزوی کردن ایران را به فرصتی برای تنها کردن امریکا در عرصه بین‌المللی تبدیل کند.

منبع : ایران