ایده‌هایی برای ساخت یک شهر مقاوم در برابر زلزله

بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۳ نزدیک به ۵۰۰ هزار نفر از مردم جهان بر اثر زمین‌لرزه جان خود را از دست داده‌اند و این حادثه طبیعی بر زندگی ۱۱۸.۳ میلیون نفر تاثیر گذاشته است.

 همچنین ۲۵۰ هزار مورد مرگ و میر دیگر بر اثر سونامی‌های متعاقب زلزله‌ها رخ داده است و بیش از ۷۰۰ نفر نیز به دلیل فوران‌های آتشفشانی کشته شده‌اند.

اگرچه زمین لرزه در تمام قاره‌های جهان اتفاق می‌افتد اما برخی مناطق از جمله آمریکای جنوبی، سواحل غربی آمریکای شمالی و مکزیک، آلاسکا، جنوب شرق اروپا، نیوزیلند و مناطق زیادی از آسیا مستعد وقوع این حادثه طبیعی هستند.

با وجودی که دفعات وقوع زمین لرزه نسبت به سیل به مراتب کمتر است اما زلزله‌ها می‌توانند در زمانی کوتاه و سریع، خسارت‌های فاجعه‌بار و تلفات زیادی بر جای بگذارند. بر اثر وقوع زلزله هائیتی که ژانویه ۲۰۱۰ اتفاق افتاد به طور تخمینی ۲۳۰ هزار نفر کشته و ۳۰۰ هزار نفر دیگر مجروح شدند. همچنین ۱.۵ میلیون نفر از خانه‌های خود آواره شدند. علاوه بر این در پی این زلزله خسارتی حدود هشت میلیارد دلار بر جای ماند که تاثیرات آن هنوز هم احساس می‌شود.

با این حال این آمار ارقام کلی از خسارات و تلفات زلزله ممکن است در آینده بدتر شود. طبق مطالعه مرکز تحقیقات اپیدمیولوژی بلایای طبیعی، تعداد بیشتری از مردمِ سراسر جهان در حال نقل مکان به مناطق شهری در نواحی زلزله خیز هستند که این امر به گسترش و بزرگی محله‌های فقیرنشین و سکونتگاه‌های پرتراکم و نامقاومی که در برابر زمین لرزه آسیب‌پذیر هستند منجر شده است.

در واقع این یک ساختمان فرو ریخته بر اثر زمین لرزه است که بیشترین تلفات را برجا می‌گذارد و خود حادثه زمین لرزه این تاثیر فاجعه‌بار را ندارد و به همین دلیل با اقدامات مناسب می‌توان این تاثیرگذاری و پیامدهای ناگوار زلزله را کاهش داد.

در سال ۲۰۱۵ میلادی در مجمع عمومی ملل متحد توافق داوطلبانه ۱.۵ ساله‌ای امضا شد که احتمال و تاثیر ناشی از وقوع بلایای طبیعی را در جهان کاهش می‌دهد. این چهارچوب به دنبال آن است که هزینه‌های اقتصادی و انسانی ناشی از فاجعه‌های طبیعی را کاهش داده و همکاری‌های بین‌المللی را تقویت کند.

این توافق چهار اولویت دارد که سومین اولویت آن سرمایه گذاری روی کاهش خطر بلایا برای مقاوم‌سازی است و شامل ساخت بناهایی با شرایط بهتر از همان آغاز ساخت با استفاده از طراحی و شیوه ساخت و ساز مناسب است.

این پیام واضح است که "چگونه، کجا و آنچه ساخته می‌شود" نقش بزرگی در کاهش تعداد مرگ و میرها در زمین لرزه بازی می‌کند.

در سال جاری نزدیک به ۳۱ هزار و ۳۰۰ مورد زمین لرزه در نیوزیلند رخ داده و مستعدترین ناحیه آن پایتخت این کشور است. از زمان وقوع زمین لرزه مهیب کانتربری آمادگی برای مقابله با زلزله به اولویت نخست تبدیل شد. این زلزله ۱۸۵ کشته برجا گذاشت و خسارت قابل توجهی به شهر کرایت چرچ وارد کرد.

یک روش شناخته شده مستحکم‌تر کردن ساختمان با اضافه کردن سازه فولادی به آن است. یکی از این روش‌ها استفاده از نوعی قالب فولادی مستحکم خارج از مرکز (EBF) است. تاثیرگذاری EBF در چندین زمین لرزه مورد آزمایش قرار گرفته است و مشخص شد این روش به طور کلی از آنچه مورد انتظار بوده بهتر است.

همچنین از دیگر فوائد این قالب‌های فولادی ارزیابی راحت‌تر هر آسیبی پس از وقوع زلزله است زیرا برای برآورد آسیب‌ها نیازی به برداشتن دیوارها نیست.

در ۲۰ سال منتهی به سال ۲۰۱۳، ژاپن بیشترین خسارت اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی را متحمل شده که حدود ۵۰۰ میلیارد دلار بوده است و اکثریت آن ناشی از زمین لرزه بوده است.

در هونشو، بزرگترین جزیره ژاپن ساختمانی از نوعی مواد جدید ساخته شده که به مقاومت در برابر لرزش‌های آتی کمک کند. این ساختمان از بتون مستحکم و میله‌های مفتولی با عرض ۹ میلی متر ساخته شده است. در طراحی این ساختمان میله‌های مفتولی از سقف ساختمان به کف آن وصل شده است. این طراحی به ساختمان کمک می‌کند هنگام زمین لرزه حرکت کند.

بامبو نیز به عنوان مصالح ساختمانی مقاوم و ارزان از سال‌ها قبل در آسیا، آمریکای جنوبی و مرکزی کاربرد داشته است. بامبوهای سبک، مستحکم و منعطف به مقاومت تمامی ساختمان‌ها در برابر زلزله کمک می‌کند.

در آوریل ۲۰۱۶، زمین لرزه‌ای سواحل اکوادور را به لرزه درآورد که صدها کشته برجا گذاشت و به تخریب ۳۵ هزار خانه در سواحل شمالی این کشور منجر شد. گروهی از مهندسان این کشور اظهار داشته‌اند مدرسه‌ای که سال ۲۰۰۹ با بامبو ساخته شده به خوبی در برابر زلزله مقاوم بوده است.

به دنبال وقوع زلزله و طوفان در سال ۲۰۱۳، بامبو همچنین در بازسازی مدارس در فیلیپین کاربرد پیدا کرده است.

با متراکم شدن شهرها و محله‌های فقیرنشین، این مناطق به طور ویژه در برابر رانش زمین ناشی از زلزله مستعد خسارت شده‌اند. طبق بررسی انجام گرفته ۹۴۴ مورد مرگ و میر ناشی از زمین لرزه السالوادور در ژانویه ۲۰۰۱ به دلیل رانش زمین بوده است.

در کلمبیا حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد خانه‌ها بدون در نظر گرفتن طراحی مناسب و استانداردهای قانونی ساخته شده‌اند. اگرچه در صورت وقوع زلزله میلیون‌ها نفر در معرض خطر قرار می‌گیرند اما مقاومت در برابر زلزله در اولویت نخست نبوده است.

ساکنان شهر استانبول ترکیه نیز با زمین لرزه نا آشنا نیستند. بنابراین زمانیکه دومین فرودگاه بین‌المللی آن مورد تایید قرار گرفت مقاومت در برابر زلزله در بالای فهرست اولویت‌ها جای گرفت. در ساخت این فرودگاه برای به حداقل رساندن تاثیرات زمین لرزه از روش "جداسازی شالوده" استفاده شده است. جداسازی شالوده به روشی گفته می‌شود که سازه روی بستری ساخته می‌شود که ساختمان را از زمین اطراف جدا می‌کند در نتیجه در زمان وقوع زمین لرزه حرکت کمتری دارد و کمتر دچار خسارت می‌شود.

بهره‌گیری از روش جداسازی شالوده در ساخت بیمارستان‌ها ضروری‌تر هم می‌شود. سازمان جهانی بهداشت (WHO) دستورالعملی را در مورد ساخت بیمارستان‌ها منتشر کرده که تضمین می‌کند این ساختمان‌ها تا حد امکان در برابر زمین لرزه مقاومت هستند. همچنین در سراسر جهان در ساخت و ساز بیمارستان‌های جدید روش جداسازی شالوده به کار گرفته شده است.

به نوشته روزنامه گاردین، در ۱۸ سال گذشته در ترکیه ۲۰ هزار نفر بر اثر زلزله کشته شده‌اند و کارشناسان معتقدند نیمی از این قربانیان در صورت مناسب بودن سازه ساختمان بیمارستان‌ها زنده می‌ماندند.