دو نکته درباره زلزله هفته گذشته در کرمانشاه

 روزنامه شهروند در یادداشتی به قلم محسن حاجی میرزایی/دبیر هیأت دولت نوشت:

زلزله اندوه‌بار کرمانشاه موجب جان‌باختن تعدادی از هموطنان عزیز، مجروح‌شدن تعدادی دیگر و تخریب گسترده کاشانه مردمی و زیرساخت‌های عمومی و واحدهای تولیدی شد. بلافاصله متولیان امر نسبت به ساماندهی امور و رسیدگی به وضع آسیب‌دیدگان و ترمیم خرابی‌ها اهتمام می‌کنند. امید است با بهره‌گیری از تجارب پیشین این فرآیند سریع‌تر و بهتر انجام شود؛ اما در این میان دو نکته است که شاید این روزها گوش‌های بیشتری آماده شنیدن آن باشند و شرايط برای تبدیل این نکات به تصمیماتی برای بهبود امور فراهم‌تر از قبل باشد.

نکته اول نقش بیمه‌هاست. در تجربیات جهانی در چنین رویدادهایی بیشترین بار بر دوش شرکت‌های بیمه است؛ در حالی ‌که ما در وقایعی‌ چنینی به‌ندرت شاهد میدان‌داری و نقش‌آفرینی بیمه‌ها هستیم. از یک سو تمایل به بیمه‌کردن منازل مسکونی در برابر حوادث چندان رواج ندارد و از سوی دیگر با سوق‌دادن همه مسئولیت‌ها در بروز حوادث این‌چنینی به دولت نقش جایگزین بیمه‌ها به دولت منتقل می‌شود و هزینه‌هایی که باید توسط بیمه‌ها پرداخت شود به هزینه‌های عمومی تحمیل می‌شود. البته طبیعی است که دولت جانشین همه کاستی‌های متداول در جامعه است؛ اما به‌تدریج بایستی امور به روال منطقی‌تری سوق یابد. وقتی بیمه‌ها مسئولیت پیدا می‌کنند، به دلیل حمایت از منافع بنگاهی خود مراقبت‌های موثرتری را بر فرآیند احداث و نگهداری ابنیه به کار می‌گیرند و به جای سازوکارهای کند و ناکارآمد اداری برای چنین مراقبت‌هایی این بیمه‌ها هستند که برای حمایت از منافع خود از تمام ظرفیت خود استفاده خواهند کرد. دولت تنظیم‌گر و نه متصدی ماموریت دارد که زمینه تحقق چنین وضعیتی را تسهیل کند. صداوسیما و رسانه‌های دیگر نیز ماموریت دارند که سطح آگاهی و بلوغ اجتماعی مردم در این امور را ارتقا بخشند. با شکل‌گیری بهینه این فرآیند همه طرفین موضوع بهره‌مند می‌شوند؛ مردم با سرعت بیشتر و کرامت افزون‌تر از جبران خسارت‌ها بهره‌مند و بیمه‌ها نیز از توسعه و گسترش بیشتری برخوردار می‌شوند و سهم بیشتری در توسعه کشور بر دوش می‌گیرند و دولت‌ها نیز از تحمیل هزینه‌هایی که ناگزیر در فقدان این سازوکارها باید از محل منابع عمومی تأمین کنند، آسوده می‌شوند و امکان تمرکز بیشتر بر ایفای نقش‌های مدیریتی و نظارتی خود پیدا می‌کنند.

  برای توسعه بیمه‌ها از یک سو نیازمند ارایه بسته‌های جذاب و اطلاع‌رسانی کامل بیمه‌ها و از سویی نيازمند ایفای نقش راهبردی دولت در حمایت از نقش بیمه‌ها و ایجاد الزامات مناسب هستیم.

در کلیه مواردی که از تسهیلات بانکی برای احداث منازل استفاده می‌شود، بانک‌ها برای تضمین بازپرداخت تسهیلات بر لزوم بیمه‌بودن تأکید می‌کنند و چنین الزاماتی را می‌توان به کشاورزان و دامداران نیز توسعه داد و در موارد بروز حوادث خاطر آسوده‌تری لااقل از حیث تأمین خسارت‌ها داشت.

نکته دوم این‌که این روزها مباحث گوناگونی درباره کیفیت نامطلوب سازه‌ها به‌ویژه در بخش دولتی انجام شد و متاسفانه با سوءبرداشت از برخی فرمایشات رئیس‌جمهوری و معاون اول ایشان به‌سرعت درصدد سیاسی‌کردن آن برآمدند. بدون‌ تردید هر ساختمانی در این سطح به وسیله پیمانکاری ساخته شده و توسط ناظرین فنی مورد نظارت قرار گرفته و طی سازوکارهایی نیز جواز پایان کار دریافت کرده است و امروز روز حساب‌کشی از همه کسانی است که مسئولیت داشتند به‌ طور کامل مراقبت کنند و امروز در برابر قصور یا تقصیرهای احتمالی بایستی پاسخگو باشند. نبایستی به گونه‌ای عمل شود که با متهم‌کردن همدیگر ذمه کسانی که به ‌طور کامل درگیر این موضوع است بری شده و مورد غفلت قرار گیرد. اگر یک‌بار و با تمام قاطعیت همه این مسئولیت‌ها مورد بازرسی دقیق قرار گیرد و خاطیان مجازات شوند، به ‌طور قطع در آینده این نقش‌ها با کیفیت بیشتر و مسئولیت‌پذیری جدی‌تری انجام خواهد شد.

گفته حکمیانه‌ای است که اگر زمین خوردی، دست کم زمانی که از زمین برمی‌خیزی، چیزی ارزشمند از زمین بردار. خسارت زلزله و داغ آن بر جان ما نشست؛ اما خسارت بیشتر آن است که از این حوادث تلخ یادگیری نداشته باشیم. حال سوال این‌جاست: در صورت وقوع چنین حوادثی در آینده آیا مواجهه موفق‌تری با آن خواهیم داشت؟